Resimde Gölgenin Kullanımı ve Burhan Doğançay’ın Yapıtlarında Gölge

Yıl 2020, Sayı: 26, 497 - 515, 28.12.2020

Özlem Kaçmaz Ateş

Öz

Işığın engellenmesi olarak tanımlanan “gölge”, sanat tarihi sürecinde her zaman önemli bir yere sahip
olmuştur. Resim sanatı tarihinde, başlangıçta basık, hacimsiz gölge imgeler yer alırken; Rönesans
dönemiyle birlikte, gölge, hacimlendirmenin, espasın ve perspektifin vazgeçilmez unsuru haline
gelmiştir. Modern resim döneminde ve sonrasında gölge, sanatçılar tarafından bilinçli olarak her iki
şekilde de resim sanatında kullanılmıştır.
Burhan Doğançay, kent duvarlarının içeriksel ve biçimsel zenginliğinden etkilenerek, yaşamı boyunca
bir antropolog gibi duvarları belgelemiş, yeniden kurgulayarak resimlerine ve heykellerine taşımıştır.
Bunu yaparken gölgeyi, kimi zaman üçüncü boyut yaratmanın aracı olarak kullanmış, kimi zaman da
kaligrafik bir öğe olarak yapıtlarının merkezine oturtmuştur. Bu makalede, duvarları kaynak alarak
oluşturduğu seriler içerisinde, gölgenin başat rol oynadığı, Hücum Serisi (1972-1977), Kurdeleler
Serisi (1972-1989), Koniler Serisi (1972-1990), Çifte Gerçeklik Serisi (1990-2009) ve Kurdeleler
Serisi’ni çıkış noktası olarak alan Aubusson halıları ve Gölge heykeller üzerinde yoğunlaşılmış, “gölge”
bağlamında incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gölge, Espas, Boyut, Burhan Doğançay, Kaligrafi

Kaynakça

• Çalıkoğlu, L. (2008). Burhan Doğançay, Gölge Heykeller. İstanbul: Mas Matbaacılık.
• Çalıkoğlu, L. (2012). Kent Kültürünün Yarım Yüzyılı: Tarihin Kaydı ve Duvarların Anatomisi. E. Eşkinat. (Editör). Burhan Doğançay, Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı (çev. B. Kadıoğlu, B. Kovulmaz). Münih. Prestel Yayıncılık, 14-17.
• Erol, T. Renda, G. (1982). “19. Yüzyıl Türk Ressamları”. Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi (1. cilt). İstanbul: Tiglat Yayınları, 79-170.
• Erzen, J. N. (2011). Çoğul Estetik. İstanbul: Metis Yayınları.
• Flomenhaft, E. (2001). Doğançay: Bir Kahramanlık Serüveni. Z. Rona. (Editör). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları, 59-85.
• Giboire, C. (2012). Doğançay’ın Serileri: İçerik ve Teknik. E. Eşkinat. (Editör). Burhan Doğançay, Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı (çev. B. Kadıoğlu, B. Kovulmaz). Münih. Prestel Yayıncılık, s. 36-274.
• Gombrich, E.H. (1986). Sanatın Öyküsü. (çev. B. Cömert). İstanbul: Remzi Kitabevi Yayınları.
• Papila, A. (2008). “Rubens’in Resimleri Üzerinden, Barok Dönem Avrupasının Sosyopolitik Bir Analizi”. Hacettepe Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Sanat Yazıları Dergisi, 18, 79-92.
• Picaud, J. F. (2001). Burhan Doğançay ve Aubusson Duvar Halıları. Z. Rona. (Editör). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları, 261-265.
• Renda, G. ve Erol, T., (1982). “Türk Resminde Batılılaşma Yönünde İlk Denemeler”. Çağdaş Türk Resim Sanatı Tarihi (1. cilt). İstanbul: Tiglat Yayınları, 19-76.
• Rona, Z. (2001). Gölge Heykeller: Burhan Doğançay’ın Gerçek Gölgeleri. Z. Rona. (Editör). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları, 265-275.
• Sönmez, N. (2001). Doğançay’ın Duvar Sanatının Evrimi. Z. Rona. (Editör). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları, 85-261.
• Stoichita, I. Victor. (2006). Gölgenin Kısa Tarihi. (çev. B. Aydın). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Tansuğ, S. (1986). Çağdaş Türk Sanatı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Taylor, B. (2012). Doğançay’ın Dünyası. E. Eşkinat. (Editör). Burhan Doğançay, Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı (çev. B. Kadıoğlu, B. Kovulmaz). Münih: Prestel Yayıncılık,17-26.
• Turani, A. (1983). Dünya Sanat Tarihi. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Turani, A. (2007). Sanat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ünsal, B. (2011). Sanat Terimleri ve Kavramları Sözlüğü. İstanbul: Sev Yayıncılık.
• Ünver, M. (2013). Kaligrafi, Güzel Yazı Sanatı. Ankara: Asil Yayıncılık.
• Venturi, L. (1954). Resim, Giotto’dan Chagall’a kadar bin resme nasıl bakmalı? Doğuş Matbaası.
• Wikipedia.org/wiki/Gaius-Plinius-Secundus. Erişim Tarihi: 02.06.2019.
• Görsel 1. Eşkinat, E. (2012). Burhan Doğançay, Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı. Münih: Prestel Yayıncılık. s. 137.
• Görsel 2. Rona, Z. (2001). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları. s. 139.
• Görsel 3. http://lebriz.com/pages/artist.aspx?section=130&lang=TR&artistID=198& Erişim. 3. Mayıs. 2019.
• Görsel 4. Rona, Z. (2001). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları. s. 267.
• Görsel 5. http://www.artnet.com/usernet/awc/awc_workdetail.asp? aid=424600715&gid=424600715&cid=103762&wid=424642517&cur=1. Erişim: 4. Mayıs. 2019.
• Görsel 6. Rona, Z. (2001). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları. s. 270.
• Görsel 7. Rona, Z. (2001). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları. s. 95.
• Görsel 8. Eşkinat, E. (2012). Burhan Doğançay, Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı. Münih: Prestel Yayıncılık. s. 155.
• Görsel 9. Eşkinat, E. (2012). Burhan Doğançay, Kent Duvarlarının Yarım Yüzyılı. Münih: Prestel Yayıncılık. s. 225.
• Görsel 10. Rona, Z. (2001). Burhan Doğançay, Retrospektif. İstanbul: Duran Kitapları. s. 201.