ÜMMÜ SÜLEYM İLE İLGİLİ BİR RİVAYETİN İSNAD VE METİN ANALİZİ

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 1, 258 - 286, 30.04.2021

Nejla Hacıoğlu

https://doi.org/10.26791/sarkiat.894696

Öz

Ele aldığımız rivayet, Ümmü Süleym ve Ebû Talha’nın çocuk yaştaki oğulları Ebû Umeyr’in vefat ettiği gün Ümmü Süleym’in olaya ilişkin davranışlarını ve bu davranışlarla ilgili Hz. Peygamber’in tavrını konu edinmektedir. Rivayette anlatıldığına göre Ümmü Süleym, oğlunun ölümünü, akşam eve gelen kocası Ebû Talha’dan gizleyerek, hiçbir şey olmamış gibi davranmış, hatta süslenmiş ve o gece eşiyle birlikte olmuştur. Bu durum Hz. Peygamber’e iletildiğinde Hz. Peygamber, Ümmü Süleym’in bu tavrını onaylarcasına geçirdikleri gecenin mübarek olması için duada bulunmuştur. Bu anlatımda çocuğun ölümünü hafife alan ve geçirilen geceye önem atfeden bir dil söz konusudur. Merhametli, duygulu ve duyarlı bir kişiliğe sahip olan Hz. Peygamber’in bir çocuk ölümü karşısında duyarsızlık hissi veren bir tavır ile anlatılması bize kabulü zor bir durum olarak görünmüş, bu anlatımın ne derecede gerçeği yansıttığı konusunda araştırma yapma ihtiyacı duyulmuştur. Aynı şekilde çocuğunu kaybetmiş bir annenin tutumuna dair anlatılanlar da tetkik edilmeye muhtaç görülmüştür. Bu soruların cevaplarını bulmak üzere rivayetin hadis kaynaklarında mevcut bütün tarikleri bir araya getirilmiş, tarikler ayrı ayrı ele alınarak isnad ve metin analizine tabi tutulmuştur. Yapılan araştırma sonucunda rivayetin isnad ve ravi güvenilirliği açısından önemli problemler taşımadığı ancak ravi tasarruflarının etkisiyle anlam farklılaşmalarının oluştuğu görülmüş, bütün tariklerdeki metinler bir arada değerlendirildiğinde daha makul ve anlaşılabilir bir mananın tespiti mümkün olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Rivayet, Hz. Peygamber, Ümmü Süleym, Ebû Talha, Çocuk ölümü

Kaynakça

• Abdürrezzâk es-San‘ânî, Ebû Bekr Abdürrezzâk b. Hemmâm. el-Musannef. 10 Cilt. Kahire: Dâru't-Taʾsîl, 1416/2015.
• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî. el- Müsned. Thk. Şuayb el-Arnaût. 45 Cilt. b.y.: Müessesetü'r-Risâle, 1421/2001. Aynî, Muhammed (Ebü’s-Senâ) Bedrüddîn Mahmûd b. Ahmed el-Aynî. Umdetu'l-kârî şerhu Sahîhi'l-Buhârî. 25 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâʾi't-Turâsi'l-Arabî, ts. Begavî, Ebu’l-Kâsım Abdullâh b. Muhammed. Muʿcemü's-sahâbe. Nşr. Muhammed Avd el-Menkûş - İbrâhîm İsmâîl el-Kâdî. 4 Cilt. b.y.: y.y., 1432/2011.
• Beyhakî, Ebû Bekr Ahmed b. el-Hüseyn b. Alî. es-Sünenü'l-Kübrâ. Nşr. Muḥammed Abdulkâdir Atâ. 10 Cilt. Beyrût: y.y., 3. Baskı, 1424/2003.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl. el-Câmi‘u’s-sahîh. Nşr. Muhammed Zuheyr en-Nâsir. 9 Cilt. Beyrut: Dâru Tûku'n-Necât, 1422.
• Dârimî, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdirrahmân ed-Dârimî. es-Sünen. Nşr. Hüseyn Selîm Esed ed-Dârânî. 4 Cilt. b.y.: Dâru'l-Muğnî, 1412/2000.
• Ebû Avâne, Ya‘kûb b. İshâk b. İbrâhîm el-İsferâyînî, el-Müsnedü's-sahîhu'l-muharrec alâ Sahîhi Müslim, Nşr. Heyet. 20 Cilt. b.y.: y.y., 1435/2014.
• Ebû Dâvud, Süleymân b. el-Eş‘as es-Sicistânî. Sünenü Ebî Dâvud. Thk. Muhammed Avvâme. 5 Cilt. Medîne: Dâru’l-Yusr, 3. Baskı. 1431/2010.
• Ebû Ya‘lâ, Ahmed b. Alî b. el-Mevsılî. Müsnedü Ebî Yaʿlâ. Nşr. Hüseyn Selîm Esed. Dimeşk: Dâru'l-Meʾmûn, 1404/1984 . Hacıoğlu, Nejla, “Hz. Peygamber’in Yeni Doğan Çocuklarla İlgili Bir Uygulaması: Tahnîk”. XIV. Uluslararası Mevlid-i Nebi Sempozyumu “İslâm ve Çocuk”. ed. Kadri Önemli vd. 90-104. Şanlıurfa: HarranÜniversitesi İlahiyat Fakültesi, 2021.
• Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman el-Halîl b. Ahmed. Kitâbu'l-ayn. Thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrahim es-Sâmirrâî. 8 Cilt. Beyrut: Mektebetu'l-Hilâl, 1988.
• İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî el-Cürcânî. el-Kâmil fî duʿafâʾi'r-ricâl. Nşr. Mâzen Muhammed es-Sersâvî. 11 Cilt. Riyâd: m.y., 1434/2013.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed er-Râzî. el-Merâsîl. Nşr. Şükrüllâh Nimetullâh Kucânî. Beyrut: Müessesetür-Risâle, 1397.
• İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahmân b. Muhammed er-Râzî. el-Cerh ve't-taʿdîl. Nşr. Abdurrahmân b. Yahyâ el-Muallimî el-Yemânî. 9 Cilt. Beyrut: y.y., 1952.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî, Fethu'l-bârî şerhu Sahîhi’l-Buhârî. Nşr. Muhibbuddîn el-Hatîb. 13. Cilt. Beyrut: Dâru'l-Maʿrife, 1379/1959.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Takrîbu't-Tehẑîb. Nşr. Muhammed Avvâme. Suriye: Dâru'r-Reşîd, 1406/1986.
• İbn Hacer, Ebu’l-Fadl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî el-Askalânî. Tehzîbu't-Tehzîb. 14 Cilt. Beyrut: y.y., 1404/1984.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. es-Sahîh. Nşr. Şuayb Arnaût. 18 Cilt. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1408/1988.
• İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân el-Büstî. es-Sikât. b.y.: y.y., 1419/1998.
• İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî. es-Sünen, Nşr. Şuayb el-Arnaût. 5 Cilt. b.y.: Dâru'r-Risâleti'l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânu'l-Arab. Beyrut: Dâru Sâdir, 1414/1993.
• İbn Sa‘d, Ebû Abdillâh Muhammed b. Sa‘d el-Hâşimî. et-Tabakâtu'l-kübrâ. Nşr. Ali Muhammed Ömer. 10 Cilt. Kâhire: y.y., 2001.
• İbnu’s-Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn Osmân b. Salâhiddîn eş-Şehrezûrî. Ulûmu’l-hadis. Nşr. Nurettin Itr. Beyrût: Dâru'l-Fikr, 1406/1986.
• Ma‘mer b. Râşid, Ebû Urve Ma‘mer b. Râşid el-Basrî. el-Câmiʿ. Nşr. Habîburrahmân el-Azamî. 11 Cilt. Pakistan: el-Meclisu'l-İlmî, 1403/1982.
• Mizzî, Ebu’l-Haccâc Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdirrahmân. Tehzîbu'l-kemâl fî esmâi'r-ricâl. Nşr. Beşşâr Avvâd Maʿrûf. 35 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1400/1980.
• Müslim, Ebu’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. el-Câmi‘u’s-sahîh. Nşr. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, ts.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Şeref en-Nevevî. Şerhu'n-Nevevî alâ Müslim. 18 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi't-Turâsi'l-Arabî, 1392/1972.
• Süyûtî, Ebu’l-Fadl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr es-Süyûtî. Tedrîbu'r-râvî fî şerhi Takrîbi'n-Nevevî. Nşr. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî. 2 Cilt. b.y.: Dâru Taybe/Tîbe, ts.
• Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleymân b. Ahmed. el-Muʿcemü'l-kebîr. Nşr. Hamdî b. Abdulmecîd es-Selefî. 25 Cilt. Riyâd: y.y., 1983.
• Tayâlisî, Ebû Dâvûd Süleymân b. Dâvûd b. el-Cârûd. el-Müsned. Nşr. Muhammed b. Abdulmuhsin et-Türkî. 4 Cilt. Mısır: Dâru Hicr, 1419/1999.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh et-Tîbî. el-Hulâsa fî maʿrifeti'l-hadîs. Nşr. Ebû Âsım eş-Şevâmî el-Eserî. b.y.: y.y., 1430/2009.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd) et-Tirmizî. es-Sünen. Nşr. Beşşâr Avvâd Maʿrûf. 6 Cilt. Beyrut: Dâru'l-Garbi'l-İslâmî, 1998.
• Uğur, Mücteba. Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1992. Yücel, Ahmet. Hadis İlminde Tenkit Terimleri ve İlgili Çalışmalar. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1998.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Mîzânu'l-iʿtidâl fî nakdi'r-ricâl. Nşr. Alî Muhammed el-Becâvî. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, 1382/1963.
• Zehebî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed. Siyeru aʿlâmi'n-nübelâ' . 18 Cilt. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1427/2006.