ÖRGÜTLERDE İNFORMAL ROLLER ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR İNCELEME

Yıl 2019, Sayı: 33, 1 - 28, 30.04.2019

Merve Paçacı (eroğlu) Ramazan Erdem

Öz

İnformal
rol gerçekleşmesi beklenen görev ve sorumlulukların aksine, bir ekibin birlikte
çalıştıkça oluşturdukları izlenimlere dayanarak takım üyesinden beklediği kişilerarası
davranış modelidir. Diğer bir ifadeyle informal roller örgüt üyelerinin
ilişkileri sonucunda kendiliğinden oluşan rollerdir. Bu çalışmanın genel amacı
örgütlerin verimliliğini, etkinliğini etkileyen informal rol kalıplarını
literatürde yapılan çalışmalar doğrultusunda incelemektir. Bu bağlamda sosyo-kültürel
yapı içerisinde varlığını sürdüren bireylerin formal rol davranışlarına ilaveten
üstlendikleri informal rolleri araştırmaktır. Bu araştırma dört soru
çerçevesinde ele alınmıştır. Bu sorular sırasıyla, “Yönetimde formalite ve
informalite kavramları neyi ifade eder?”, “İnformalite kavramıyla ilişkili
yaklaşımlar nelerdir?”, “İnformal rol kavramı nedir?”, “Örgütsel yaşamda gerek
gruplar arası gerekse çalışanlar arasında ne tür informal rol kalıpları ortaya
çıkar ve bunun örgüte nasıl bir etkisi vardır?”. Çalışmanın sonucunda ise
informal rollerin örgütler açısından bazı avantajları ve dezavantajları olduğu
ortaya çıkmıştır. Bu nedenle özellikle örgüt yöneticileriyle birlikte tüm
çalışanların formal rolleri destekleyici veya baltalayıcı işlev gören informal
rollerin farkına varmaları gerekir.

Anahtar Kelimeler

Rol, İnformal Rol, Örgütler

Kaynakça

• Akan, V. (2003). Birey ve Toplum, içinde Editör İhsan Sezal, Sosyolojiye Giriş, 79-104.
• Akyüz, H. (1991). Eğitim Sosyolojisinin Temel Kavramları, İstanbul: Araştırma İnceleme Dizisi.
• Altıntaş, F. (2001). Organizasyonel Davranış Alanında Yeni Bir Yaklaşım: Organizasyonel Yurttaşlık Kavramı, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 3 (1).
• Aslantürk, Z., Amman, T. (1999). Sosyoloji Kavramlar Kurumlar-Süreçler-Teoriler, İstanbul: Emre Matbaacılık.
• Asunakutlu, T. (2011). Klasik ve Neo-klasik dönemde örgütsel güvenin karşılaştırılması üzerine bir deneme. Sosyal ve Beşerî Bilimler Araştırmaları Dergisi, 1(5).
• Aytaç, Ö. (2004). Örgütler: Sosyolojik bir perspektif. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 189-217.
• Aytürk, N. (2015). Örgütsel ve Yönetsel Davranış. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Barnard, C. (1968). The Functions of The Executive, Cambridge: Harvard University Press.
• Belbin, R.M. (1981). Management Teams: Why They Succeed or Fail. Oxford, England: Butterworth-Heinemann.
• Benne, K.D., Sheats, P. (1948). Functional Roles of Group Members. Journal of Social Issues, 4(2), 41-49.
• Borges, M.R., Mendes, S., Motta, C.L. (2002). Improving Meetings by identifying informal roles played by participants. In Computer Supported Cooperative Work in Design, The 7th International Conference on (pp. 368-372). IEEE.
• Bottomore, T.B. (2000). Sosyolojik Çözümlemenin Tarihi, İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Buchanan, D.A., Huczynski, A.A. (2017). Organizational Behaviour. Pearson Education.
• Can, H. (2006). Örgütsel Davranış. İstanbul: Arıkan Basımevi.
• Carreau, J.M., Bosselut, G., Ritchie, S.D., Heuzé, J.P., Arppe, S. (2016). Emergence and evolution of informal roles during a canoe expedition. Journal of Adventure
• Education and Outdoor Learning, 16(3), 191-205.
• Ceylan, T. (2011). Toplumsal Sistem Analizinde Toplumsal Statü ve Rol. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15(1).
• Cope, C.J., Eys, M.A., Beauchamp, M.R., Schinke, R.J., Bosselut, G. (2011). Informal roles on sport teams. International Journal of Sport and Exercise Psychology, 9(1), 19-30.
• Cope, C.J., Eys, M.A., Schinke, R.J., Bosselut, G. (2010). Coaches’ Perspectives of A Negative İnformal Role: The ‘Cancer’within Sport Teams. Journal of Applied Sport Psychology, 22(4), 420-436.
• Coser, L.A. (2010). Sosyolojik Düşüncenin Ustaları, Çev. Himmet Hülür, Serhat Toker ve İbrahim Mazman, Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Doğan, İ. (2010). Sosyoloji. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Dönmezer, S. (1994). Toplumbilim, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Durakbaşa, A. (2003). Sosyolojide Temel Kuramlar, içinde, Editör: İhsan Sezal, Sosyolojiye Giriş, (s: 11-44), Ankara: Martı Kitap ve Yayınevi.
• Durdu, Z. (2014). Sosyolojide Temel Kavramlar ve Kurucu Fikirler, Ankara: Baskı Detay Yayıncılık.
• Erdem, R., İzgüden, D., Erdem, İ. (2017). İnformalitenin Kavramsal Çerçevesi ve Yönetim Düşüncesindeki Yeri, içinde Editör: R. Erdem, Yönetimde İnformalite, 1. Baskı, İstanbul: Beta Yayınevi.
• Ergil, D. (2012). Toplum ve İnsan: Toplumbilimin Temelleri, Ankara: Turhan Kitabevi.
• Eroğlu, F. (1998). Davranış Bilimleri, İstanbul: Beta Basım Yayıncılık.
• Ertürk, M. (2017). İşletme Biliminin Temel İlkeleri. İstanbul: Beta.
• Farrell, M.P., Heinemann, G.D., Schmitt, M.H. (1986). Informal Roles, Rituals, And Styles of Humor in Interdisciplinary Health-Care Teams-Their Relationship To Stages Of Group Development, International Journal of Small Group Research, 2(2), 143-162.
• Farrell, M.P., Schmitt, M.H., Heinemann, G. (2001). Informal Roles and The Stages of Interdisciplinary Team Development, Journal of Interprofessional Care, 15(3), 281-295.
• Fichter, J. (2012). Sosyoloji Nedir. Çeviren: Nilgün Çelebi, Ankara: Attila Kitabevi.
• Fişek, K. (2012). Yönetim, Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No 437.
• Friedlander, F., Green, P.T. (1977). Life Styles and Conflict-Coping Structures, Group and Organization Studies, 2,101-112.
• Gannon, M.J. (1979). Organızatıonal Behavıor a Managerıal and Organızatıonal Perspectıve, Boston: Little.
• Gemmill, G., Kraus, G. (1988). Dynamics of Covert Role Analysis: Small Groups. Small Group Behavior, 19(3), 299-311.
• Güney, S. (2007). Yönetim ve Organizasyon, İstanbul: Nobel Yayın Dağıtım.
• Güzel, S. (2006). Sosyal Yapı ve Toplumsal Yapı Bileşkesinde Sosyo-Kültürel Yapı Kavramı. Sosyoloji Konferansları, (34), 83-96.
• Hare, A.P. (1994). Types of Roles in Small Groups: A Bit Of History And A Current Perspective. Small Group Research, 25, 433-448.
• Hodgkinson, C. (2008). Yönetim Felsefesi: Örgütsel Yaşamda Değerler ve Motivasyon, Çeviren: İbrahim Anıl., Bilal Doğan., İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Homans, G.C. (2013). İnsan Grubu, Çeviren: Oğuz, Onaran., Baskın Oran., Ünsal Oskay., Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Hutchison, E.D. (2008). Dimensions Of Human Behavior: Person and Environment. Sage Publications.
• Irvine, J.T. (1979). Formality and Informality in Communicative Events, American Anthropologist, 81(4), 773-790.
• İçli, G. (2011). Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Johnson, J.C., Boster, J.S., Palinkas, L.A. (2003). Social Roles and The Evolution of Networks in Extreme And Isolated Environments. Journal of Mathematical Sociology, 27(2-3), 89-121.
• Jones, G. (2010). Organizational Theory, Desing and Chance.
• Johnson, J.C., Miller, M.L. (1983). Deviant Social Positions in Small Groups: The Relation Between Role and Individual, Social Networks, 5(1), 51-69.
• Karagül, M. (2016). İbn-İ Haldun’da Asabiyet ile Devlet ve Mülk İlişkisi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(2), 47-59.
• Katz, D., Kahn, R.L. (1977). Örgütlerin Toplumsal Psikolojisi, Çeviren: H. Can ve Y. Bayar. Ankara: Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü.
• Kaya, Y.K. (2009). İnsan Yetiştirme Düzenimiz: Politika-Eğitim-Kalkınma, 5. Baskı, Ankara: Pegem Akademi.
• Kesken, J., Ilic, D. (2008). Yönetimin Irrasyonel Yüzü: Örgutsel İşlev Bozuklukları ve Analizi. Ege Academic Review, 8(2), 451-468.
• Kızılçelik, S. (1992). Sosyoloji Teorileri, Konya: Yunus Emre Grafik Tasarım Yayıncılık.
• Koçel, T. (2010). İşletme Yöneticiliği, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ.
• Koçel, T. (2007). İşletme Yöneticiliği, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım AŞ.
• Komşu, U.C. (2003). Ekonomik, Toplumsal ve Mekansal Açıdan Değişen ve Gelişen Çiftlikköy, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Mersin.
• Kongar, E. (2002). Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği (9.Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kopelman, R.E., Prottas, D.J., Davis, A.L. (2008). Douglas Mcgregor's Theory X and Y: Toward A Construct-Valid Measure. Journal of Managerial Issues, 255-271.Krishnaveni, R., Ramkumar, N. (2006). Impact of Developmental Climate on Individual’s Behavior in The Organization, South Asian Journal of Management, 13(1), 46–60.
• Kumar, B.V., Gopinadhan, S. (2010). Psychology of Human Behaviour at Work, Mumbai: Himalaya Pub. House, Global Media.
• Lundberg, G.A., Schrag, C.C., Larsen, O.N. (1970). Sosyoloji, (Çev. Ö. Ozankaya), Ankara: Türk Siyasi Bilimler Derneği Yayınları.
• Macionis, J.J. (2012). Sosyoloji, Çeviren: Vildan Akan vd., Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Maisonneuve, J. (2005). Sosyal Psikoloji. Çeviren: Evin Aktar, Ankara: Dost Kitabevi.
• Malhotra, R.S., Rangnekar, S. (2016). Role Satisfaction and Leadership: An Approach to Analyze the Dynamics of Relationships, Global Business Review, 17(4), 952-964.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Çeviren: Osman Akınbay, Derya Kömürcü. Ankara: Bilim Ve Sanat Yayınları.
• Merton, R.K. (1968). Social Theory and Social Stmcture. (Rev. Ed.) Glencoe, 111.: Free Press.
• Mitchell, T.R., Scott, W.G. (1985). The Universal Barnard: His Micro Theories ff Organizational Behavior, Public Administration Quarterly, 9, 239-259.
• Mumford, T.V., Campion, M.A., Morgeson, F.P. (2006). Situational judgment test in work teams: A team role typology. In J. A. Weekley & R. E. Ployhart (Eds.), Situational judgment tests: Theory, measurement, and application (pp. 319-343). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Mumford, T.V., Iddekinge, C.H., Morgeson, F.P., Campion, M.A. (2008). Team Role Test: Development and Validation of A Team Role Knowledge Situational Judgment Test. Journal of Applied Psychology, 93, 250-267.
• Onur, B. (2004). Gelişim Psikolojisi:(Yetişkinlik-Yaşlılık-Ölüm), Ankara: İmge Yayıncılık.
• Özkalp, E. (2011). Sosyolojiye Giriş, Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Özkalp, E., Kırel, Ç. (2013). Örgütsel Davranış, Bursa: Ekin Yayınevi.
• Pareek, U.N., Purohit, S. (2010). Training Instruments in HRD and OD (3rd ed.). New Delhi: Tata McGraw-Hills.
• Parker, G.M. (1996). Team Players and Teamwork. San Francisco: Jossey-Bas.
• Perrone, K.M., Webb, L.K., Blalock, R.H. (2005). The Effects of Role Congruence and Role Conflict on Work, Marital, and Life Satisfaction. Journal of Career Development, 31(4), 225-238.
• Ritzer, G. (2013). Sosyoloji Kuramları, Çeviren: Himmet Hülür, Ankara: Tarcan Matbaası.
• Sabuncuoğlu, Z. (1984). Çalışma Psikolojisi. (2. Baskı). Bursa: Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Sanay, E. (1985). Genel Sosyoloji Dersleri, No: 52, Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Sarbin, Theodore R. Allen, Vernon L. (1968). Role Theory, Lindzey, G., Aronson, E. (Eds.), The Handbook of Social Psychology, Addison-Wesley Publishing Company, Massachusetts.
• Scott, W.G. (1961). Organization Theory: An Overview and an Appraisal, Academy of Management Journal, 4(1), 7-26.
• Seyyar, A. (2007). İnsan ve Toplum Bilimleri Terimleri Ansiklopedik Sosyal Bilimler Sözlüğü, İstanbul: Değişim Yayınları.
• Stewart, G.L., Fulmer, I.S., Barrick, M.R. (2005). An Exploration of Member Roles As A Multilevel Linking Mechanism For İndividual Traits And Team Outcomes. Personnel Psychology, 58, 343-365.
• Şirvani, H.H. (1965). İslam’da Siyasi Düşünce ve İdare Üzerine Araştırmalar, Çeviren: Kemal Kuşçu, Ankara: Nur Yayınları.
• Şişman, M. (2007). Örgütler ve Kültürler: Örgüt Kültürü. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Taylor, J.R. (2001). The Rational Organization Reconsidered: an Exploration of Some of The Organizational Implications of Self‐Organizing. Communication Theory, 11(2), 137-177.
• Tezcan, M. (2010). Sosyolojiye Giriş, Ankara: Anı yayıncılık.
• Thornton, R., Nardi, P.M. (1975). The Dynamics of Role Acquisition, American Journal of Sociology, 80(4), 870-885.
• Torlak, N.G. (2008). Organizasyon Teorileri. İstanbul: Beta Basım A.Ş.
• Tönnies, F. (1944). Cemaat ve Cemiyet Nazariyesi, Çeviren: Ziyaeddin F. Fındıkoğlu, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt 9, Sayı 3-4, ss:712-748.
• Tönnies, F. (2000). “Gemeinschaft ve Gesellschaft”, Şehir ve Cemiyet, Çeviren: Ahmet Aydoğan, İstanbul: İz Yayıncılık.
• Wilson, D.C., Rosenfeld, R.H. (1990). Managing Organizations: Text, Readings, and Cases. London; New York: McGraw-Hill.
• Yelken, R. (2004). Yeni Sosyal Oluşumlar Ve Cemaatin Dönüşümü. Sosyoloji Dergisi, 15.
• Yelken, R. (1999). Cemaatin Dönüşümü: Geç Modern Dönemler İçin Bir Cemaat Sosyolojisi, Ankara: Vadi Yayınları.
• Yılmaz, A.S. (2007). İnformel İlişki Şekillerinin Kurumsal Yapılara Yansımaları (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elâzığ.
• Zencirkıran, M. (2017). Sosyoloji, Bursa: Dora Yayıncılık.