KARAR VERME HATALARI VE KAYNAKLARI: ÖRGÜTSEL KARAR VERİCİLER ÜZERİNE NİTEL BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2020, Sayı: 36, 233 - 262, 30.04.2020

Nazlı Ayşe Ayyıldız Ünnü

Öz

Karar verme hataları, karar verme sürecinin niteliğini
ve etkinliğini doğrudan etkilemekle birlikte Türkiye bağlamında gerçekleştirilen
çalışmalar irdelendiğinde “örgütsel karar vericilerin düştükleri hataları ve
söz konusu hataların kaynaklarını” açığa çıkaran bütüncül bir araştırmaya
rastlanamamaktadır. Bu çerçevede karar vericilerin düştükleri hatalara ve bu
hataların kaynaklarına ilişkin görüşleri yarı-yapılandırılmış sorular ve
vignette tekniği ile oluşturulan senaryolar aracılığı ile gerçekleştirilen
derinlemesine görüşmeler ışığında açığa çıkarılmıştır. Örgütsel bağlamda karar
verici olan 40 kişi ile gerçekleştirilen görüşmeler sonucunda edinilen veriler
NVivo 9 yazılımı ile nitel içerik analizine tabi tutulmuştur. Bulgulara ilişkin
genel bir değerlendirme yapıldığında, örgütsel bağlamda karar vericilerin büyük
bir bölümünün birden fazla karar verme hatasına düştükleri tespit edilmiştir.
Bu hataların altında yatan nedenler detaylı bir şekilde açığa çıkarılmış ve
karar vericilere ışık tutabilecek nitelikte öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karar Verme, Karar Verme Hataları, Vignette Tekniği, Nitel İçerik Analizi

Kaynakça

• Akıntuğ Y. ve Birol C. (2011). Lise Öğrencilerinin Mesleki Olgunluk Ve Karar Verme Stratejilerine Yönelik Karşılaştırmalı Analiz, Hacettepe Üniversitesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 1-12.
• Alver B. (2003). Çeşitli Kamu Kurum ve Kuruluşlarında Çalışanların Empatik Becerileri, Karar Stratejileri ve Psikolojik Belirtileri Arasındaki İlişkiler. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Avşaroğlu S. ve Üre Ö. (2007). Üniversite Öğrencilerinin Karar Vermede Özsaygı, Karar Verme ve Stresle Başaçıkma Stillerinin Benlik Saygısı Ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 85-100.
• Barnard, C. I. (1938). The Functions of the Executive. Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts.Barter, C. ve Renold, E. (1999a). The Use of Vignettes in Qualitative Research. Social Research Update, 25, 1–7.
• Barter, C. ve Renold, E. (1999b) Physical and sexual violence amongst children in residential settings, http://www.brunel.ac.uk/dept/law/vrp, (Erişim Tarihi: 10.06.2012).Burns T. (1961). Micropolitics: Mechanisms of Institutional Change. Administrative Science Quarterly, 6 (3), 257-281.
• Carruthers, P. (2004). “Simple heuristics meet massive modularity”, içinde: The Innate Mind: Culture and Cognition, Carruthers, P., Laurence, S. ve Stich, S. (Ed.), Oxford University Press.
• Chapman, G.B., Johnson, E.J., (1994). The limits of anchoring. Journal of Behavioral Decision Making, 7(4), 223-242.
• Chater, N.; Oaksford M.,; Nakisa R.,; Redington M. (2003). Fast, frugal, and rational: How rational norms explain behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 90, ss. 63–86.
• Cyert, R. M. ve March, J.G (1963). A behavioral theory of the firm, Englewood Cliffs,, NJ: Prentice Hall.
• Çapraz, B. (2013). Örgütlerde Performans Yönetim Sistemleri Tasarımında Karşılaşılan Sorunlar. Journal of Yasar University, 8(32), 5392-5408.
• Çolakkadıoğlu, O. (2010). Çatışma Kuramına Dayalı Olarak Geliştirilen Karar Verme Beceri Eğitimi Grup Uygulamalarının Ergenlerin Karar Verme Stillerine Etkisi. (Yayımlanmamış Doktora tezi), Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Adana.
• Develioğlu M. (2006). Problem Çözme Becerileri Yüksek Ve Düşük Olan Üniversite Öğrencilerinin Karar Verme Stratejilerinin Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.Eberlin R. J. ve B. Tatum, C. (2008). Making just decisions: organizational justice, decision making, and leadership. Management Decision, 46 (2), 310 – 329.Ercan, A. ve Bozkurt, Ö. (2018). Karar Verme Tarzları Çalışanların İşe Adanmışlıklarını Etkileyebilir Mi? II. InTraders Uluslararası Ticaret Kongresi, Kongre Kitabı, (ss.178-190), Hiperlink Yayınları, İstanbul.
• Erözkan (2011). Üniversite Öğrencilerinin Bağlanma Stilleri ve Karar Stratejileri. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 60-74.Finch, J. (1987). The Vignette Technique in Survey Research. Sociology, 21, 105-114.
• Gavious, Arieh; Mizrahi, Shlomo (2001). A continuous time model of the bandwagon effect in collective action. Social Choice & Welfare, 18(1), 91-105.
• Gigerenzer, G. (2004). Fast and frugal heuristics: The tools of bounded rationality, Koehler, D. ve Harvey, N. (Ed.), Blackwell Handbook of Judgment and Decision Making içinde (ss 62-88), Oxford.
• Güngör T. (2005). Muhakeme Yürütme ve Karar Vermede Buluşsal Yöntemler. cmpe.boun.edu.tr. (Erişim Tarihi: 17.07.2019). ,
• Harrison E. Frank (1993). Inter-disciplinary Models of Decision Making. Management Decision, 31(8), 27-33.
• Hatch M. J. (1997). Organziation Theory, Modern, Symbolic and Postmodern Perspectives. Oxford University Press.
• Heracleous Loizos Th. (1994). Rational Decision Making: Myth or Reality?. Management Development Review, 7 (4), 16-23.
• Hill, M. (1997). Research Review: Participatory Research with Children. Child and Family Social Work, 2,171-183.
• Hodgkinson, G. P., Maule A. J., Bown, N. J., Pearman, A. D., Glaister, K. W.(2002). Further Reflections On The Elimination of Framing Bias In Strategic Decision Making. Strategic Management Journal, 23, 1069–1076.
• Howard, R. A., Matheson, J. E., ve Miller K. L., Ed. (1976) Readings in Decision Analysis. Stanford Research Institute. Decision Analysis Group, Menio Park, California.
• Huber, G. P. (1974). Multi-Attribute Utility Models: A Review of Field and Fieldlike Studies. Management Science, 20(10), ss. 1393-1402.
• Huber G. P. (1981). The Nature of Organizational Decision Making and the Design of Decision Support Systems. MIS Quarterly, June, 1- 10.
• Huczynski, A. ve Buchanan, D., (1996). Organizational Behavior- An Introductory Text. 4th Edition, Prentice-Hall.
• Hughes, R. (1998). Considering the Vignette Technique and its Application to a Study of Drug Injecting and HIV Risk and Safer behaviour. Sociology of Health and Illness, 20 (3), 381- 400.
• Kaçar, B. (2008). Lise Öğrencilerinin Karar Stratejileri Ve Transaksiyonel Analiz Ego (Ben) Durumlarının Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Psikolojik Danışmanlık ve Rehberlik Bilim Dalı, İstanbul.
• Kaplan, M. F. ve Schwartz, S. (1977). Human Judgment and Decision Processes in Applied Settings. Academic Press, Inc., New York.
• Kazı, S. (2009). ManagerialDecision-MakingBehaviorandImpact of Culture, (Academic Dissertation). Tampere University, Finland.
• Kesken J., Ayyıldız N.A., Çapraz B., ve Kelgökmen D. (2008). Aile Şirketleri ve Stratejik Karar Oluşturma Süreci: Rasyonelliğin Sınırlarının Keşfi Üzerine…Aile Üyeleri ve Yönetim Kurullarının Strateji Oluşturma Sürecindeki İşlev Bozuklukları ve Sonuçları, 3. Aile İşletmeleri Kongresi Kongre Kitabı, Ed. Tamer Koçel, (ss.257-275), İstanbul Kültür Üniversitesi Yayın No:78, İstanbul.
• Kuzgun Y. (1995). Kendini Değerlendirme Envanteri El Kitabı. Ankara: ÖSYM Yayınları.
• March, J. G. ve Simon, H. A. (1958). Organizations. John Wiley & Sons, Inc., New York.
• March J. G. (1994). A Primer on Decision making. Free Press: New York.
• Marshall, MN (1996). Sampling for qualitative research. Family Practice, 13, 522-525.
• Memiş, E. K., Bozkurt, R., Cevizci, E., Avunç, F. ve Ögretmen, B. (2016). Üniversite Ögrencilerinin Karar Verme Stratejisi ve Fen Okuryazarlik Düzeylerinin Çesitli Degiskenler Açisindan Incelenmesi. Cumhuriyet International Journal of Education, 5(4), 16-30.
• Mintzberg, H., Raisinghani, D. ve Theoret, A, (1976). The Structure of Unstructured Decision Process. Administrative Science Quarterly, 21 (2), 246-275.
• Mobley, W, H, ve Meglino, B, M, (1977). A Behavioral Choice Model Analysis of the Budget Allocation Behavior of Academic Deans, Academy of Management Journal, 20(4), 564-572.
• Nas S. (2006). Gemi Operasyonlarının Yönetiminde Kaptanın Bireysel Karar Verme Süreci Analizi Ve Bütünleşik Bir Model Uygulaması (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Denizcilik İşletmeleri Yönetimi Anabilim Dalı, İzmir.
• Neff J. (1979). Interaction versus hypothetical other: The use of vignettes in attitude research. Sociology and social research, 64, 105-125.
• O'Reilly, C. A. (1983). The use of information in organizational decision making: A model and some propositions. Research in Organizational Behavior, 5, 103-139.
• Öztemel, K. (2013). Lise Öğrencilerinin Kariyer Karar Verme Güçlüklerinin Yordayıcıları Olarak Algılanan Sosyal Destek Ve Cinsiyet. Türk Eğitim bilimleri dergisi, 11(3), 241-257.
• Pettigrew, A. (1973). The politics of organizational decision making, London, Tavistock.
• Pfeffer, J. ve Salancik, G. R. (1974). Organizational decision making as a political process: The case of a university budget. Administrative Science Quarterly, 135-151.
• Pinfield, L. T. (1986). A field evaluation of perspectives on organizational decision making. Administrative science quarterly, 365-388.
• Premeaux S. (2009). The Link Between Management Behavior and Ethical Philosophy in the Wake of the Enron Convictions. Journal of Business Ethics, 85, ss.13–25.
• Sağır, C. (2006). Karar Verme Sürecini Etkiyelen Faktörler Ve Karar Verme Sürecinde Etiğin Önemi: Uygulamalı Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Trakya Üniversitesi, Soysal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Edirne.
• Sandelowski M. (2000). Focus on Research Methods Whatever Happened to Qualitative Description?. Research in Nursing & Health, 23, 334-340.
• Secchi D. (2011). Extendable Rationality, Understanding Decision Making in Organizations. Springer New York Dordrecht Heidelberg London.
• Silver, W.S., ve Mitchell, T.R. (1990). The status quo tendency in decision making. Organizational Dynamics, 18 (4), 34-46.
• Simon H. A. (1947). Administrative Behavior. New York: MacMillan.
• Simon, H. A. (1960). The New Science of Management Decision. Prentice -Hall, Inc, New Jersey.
• Stewart, R. (1983). Managerial behaviour: how research has changed the traditional picture. In Earl, M.J. (Ed), Perspectives on Management, London: Oxford University Press, 82-98.
• Tversky A. ve Kahneman D. (1974). Judgment under Uncertainty: Heuristics and Biases. Science, 185, 1124-1131.
• Uzunoğlu Ömer Ufuk, Şahin Metin vee Fişekçioğlu İ. Bülent (2009). Türk Futbol Hakemlerinin Karar Verme Stillerinin Klasmanlarına Ve Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 11 (1), 32–36.
• Wilks T. (2004). The Use of Vignettes in Qualitative Research into Social Work Values. Qualitative Social Work, 3, 78-87.
• Yaşlıoğlu, M. M., Toplu, D., & Sap, O. (2014). Biases in decision making process of employees. Research Journal of Business and Management, 1(1), 39-53.