Maarif ve Vilayet Salnamelerine Göre Kastamonu’da Eğitim (1869-1903)

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 164 - 184, 30.12.2024

Tarık Sağlam , Erol Çiydem

https://doi.org/10.38015/sbyy.1533581

Öz

Birinci el kaynaklarından olan salnameler Osmanlı eğitim sistemi hakkında bilgi edinmemiz için önemli kaynaklardır. Bu çalışmanın amacı 1869-1903 yılları arasında Kastamonu vilayetindeki eğitim durumunu Kastamonu Vilayet Salnameleri ile Maarif Salnamelerindeki veriler doğrultusunda ortaya koymaktır. Kastamonu Vilayet Salnamesi’nin ilk yayımlandığı yıl 1869 iken son yayımlandığı yıl 1903’tür. Maarif Salnameleri ise 1899-1903 yılları arasında yayımlanmıştır. Kastamonu vilayet salnamelerinin her yıl düzenli olarak yayımlanmadığı bilinmektedir. Farklı aralıklarla olmakla birlikte yirmi bir adet Kastamonu Vilayet Salnamesi ve 1902 yılına ait Maarif Salnamesi hariç beş adet Maarif salnamesi çalışmadaki başlıca veri kaynaklarıdır. Çalışmada veriler doküman incelmesi yöntemiyle toplanmış ve betimsel analize tabi tutulmuştur. Çalışmada yöntem olarak tarihsel araştırma kullanılmıştır. İncelemeye tabi tutulan yıllarda Kastamonu vilayetinde mevcudiyeti anlaşılan eğitim kurumları; sıbyan mektepleri, ibtidai mektepler, rüşdiyeler, idadiler, sanayi mektebi, gayrimüslimlere ait mekteplerdir. Eğitim kurumlarındaki mevcut öğrenci ve öğretmen sayılarındaki yıllara göre değişim de çalışmadaki önemli bulgular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Salname, Eğitim

Education in Kastamonu According to Education Yearbooks and Province Yearbooks (1869-1903)

Öz

Yearbooks, which are first-hand sources, are important for obtaining information about the Ottoman education system. This study aims to reveal the educational status in Kastamonu province between 1869 and 1903, which aligns with the data in the Kastamonu Provincial Yearbooks and Education Yearbooks. The first publication of the Kastamonu Provincial Yearbook was in 1869, and the last was in 1903. Education Yearbooks were published between 1899 and 1903. It is known that Kastamonu provincial yearbooks were not published every year. Although they occur at different intervals, twenty-one Kastamonu Provincial Yearbooks and five Education Yearbooks, excluding the Education Yearbook of 1902, are the main data sources in the study. Data in the study was collected using the document review method and subjected to descriptive analysis. Historical research was used as the study method. In the years examined, educational institutions understood to exist in Kastamonu province are primary schools, middle schools, high schools, industrial schools, and schools for non-Muslims. The change in the number of students and teachers in educational institutions over the years is also among the study's important findings.

Anahtar Kelimeler

Kastamonu, Education, Yearbook

Etik Beyan

Sayın editör yüklenen makale, yüksek lisans tez çalışmasından üretilmiştir. Hakeme gönderileceği için bu bilgi şimdilik makale üzerinde ifade edilmemiştir.

Kaynakça

• Ahmed Cevdet Paşa. (1991d). Tezâkir (40-Tetimme), (Yayınlayan: Cavid Baysun), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Akyüz, Y. (1994). İlköğretimin yenileşme tarihinde bir adım: Nisan 1847 tâlimatı. Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (5), 1-47.
• Akyüz, Y. (2020). Türk eğitim tarihi m.ö. 1000- m.s. 2020. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Al, U. & Taşkın, Z. (2015). Prof. dr. İrfan Çakın’a armağan. Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Yayını.
• Altınova, A. (2010). Osmanlı modernleşmesinde rüşdiye mektepleri. [Published doctoral dissertation]. Gazi Üniversitesi.
• Arslanoğlu, İ. (1998). Kastamonu öğretmen okulları (1884-1977). Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Azar, A. (2008). Bilim ve araştırma. İçinde O. Kılıç ve M. Cinoğlu (Editörler). Bilimsel Araştırma Yöntemleri (ss. 11-50). Lisans yayıncılık.
• Bayraktar, M. (1988). Kayserili Davud:(Davudu’l-Kayseri). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Birbudak, T. S. (2007). Sâlnâmelere göre Sivas vilayeti’nde eğitim-öğretim 1898–1903. Kastamonu Education Journal, 15(1), 303-316.
• Bogdan, R.C. & Biklen, S.K. (2007) Qualitative research for education: An Introduction to theory and methods. (5th Edition), Allyn & Bacon, Boston.
• Boztepe, M. (2013). Osmanlı Devleti’nin taşra yönetimini şekillendiren “merkeziyetcilik” yaklaşımı ve günümüze etkileri. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 1-14.
• Çelebi, E. (2017). Kastamonu vilayet salnamelerine göre Tosya‟da eğitim (1869-1903). Tarih ve Gelecek Dergisi. 3(1), 57-74.
• Çepni, S. (2009). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Ofset yayıncılık.
• Çevik, N. (2021). II. Abdülhamid dönemi eğitimdeki gelişmeler: Kastamonu örneği. [Unpublished doctoral dissertation]. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Çiydem, E. (2021). Policies and practices for the professionalization of the teaching profession in the late Ottoman Empire (1839-1920). Paedagogica Historica, DOI: 10.1080/00309230.1983620
• Demirtaş, Z. (2007). Osmanlı’da sıbyan mektepleri ve ilköğretimin örgütlenmesi. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(1), 173-183.
• Doğanay, F. K. (2011). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e rüşdiye mektepleri. [Unpublished doctoral dissertation]. Atatürk Üniversitesi.
• Duman, H. (2000). Osmanlı sâlnâme ve nevsâlleri. (Cilt I). Dokümantasyon Hizmetleri Vakfı.
• Ergin, O. (1977). Türk Maarif Tarihi (1. ve 2. Cilt). Eser Matbaası.
• Ergün, M. (2000). Medreseden mektebe Osmanlı eğitim sistemindeki değişme. Yeni Türkiye Dergisi, 6(32), 735-753.
• Ergün, M. (2021). İkinci Meşrutiyet devrinde eğitim hareketleri (1908-1914). Pegem Akademi.
• Eski, M. (2024). Kastamonu abdurrahmanpaşa lisesi tarihi. Servi yayınları.
• Fraenkel, R. J., & Wallen, E. N. (2009). How to design and evaluate research in education (7th ed.). McGraw-Hills.
• Gerçek, S. N. (1963). Vilâyet ve nezaret sâlnâmeleri. Kitap Belleten, 1(25), 7-9.
• Güven, İ. (2018). Türk eğitim tarihi, Pegem Akademi Yayıncılık
• Işık, H. & Çevik N. (2022). 19. yüzyıl sonlarında Osmanlı Kastamonu’sunda eğitim ve öğretimin izdüşümü. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(2), 236-248
• İnci, G. & Özdemir, B. (2021). XIX. yüzyıl sonlarında Osmanlı İmparatorluğu’nda ilköğretimle ilgili gelişmelerin Manisa’ya yansımaları. Mecmua Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 258-273.
• Kamer, S. T. (2009). Kastamonu vilayet salnamelerinde kız (inas) rüştiye mektepleri (1875-1903). Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(14), 278-284
• Kaptan, S. (1991). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Tekışık Web Ofset.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1286). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1287). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1288). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1289). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1290). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1291). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1292). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1293). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1294). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1295). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1296). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1297). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1298). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1299). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1306). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1310). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1311). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1312). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1314). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1317). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kastamonu Vilâyet Sâlnâmesi. (1321). Kastamonu Vilâyet Matbaası.
• Kodaman, B. (1988). Abdulhamid devri eğitim sistemi. Türk Tarih Kurumu
• Köçer, M. & K, E. (2020). Eğitim tarihi. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Namal, Y. & Şahin, M.T., (2023). Kastamonu’da kız çocuklarının eğitimi (1876-1914). Düşünce Dünyasında Türkiz, 14(66), 121-159.
• Önsoy, R. (1988). Tanzimat dönemi Osmanlı sanayi ve sanayileşme politikası. İş Bankası Yayınları.
• Özcan, A. & Buzpınar, G. T. (1997). Church missionary society İstanbul’da tanzimat, ıslahat ve misyonerlik 1858-1880. İstanbul Araştırmaları, (1), 63-67.
• Özkan, S. H. (2017). Osmanlı Devleti’nde eğitim dili ve yabancı dil meselesi. Eğitim-Öğretim ve Bilim Araştırma Dergisi, 13(29), s.53-59
• Öztürk, C. (1996). Atatürk devri öğretmen yetiştirme politikası. Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sağlam, T. (2023). Kastamonu vilayet salnamelerine göre kastamonu idadisi ve sanayi mektebi (1889-1903). Dicle Akademi Dergisi, 3(1), 98-123.
• Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1316). Mabaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1317). Mabaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1318). Mabaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1319). Mabaa-i Âmire.
• Salnâme-i Nezaret-i Maarif-i Umumiye. (1321). Mabaa-i Âmire.
• Siddiqi, J. (2014). Mescitten medreseye dönüşümün kurumsal ve düşünsel açıdan incelenmesi. Karadeniz Teknik Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 147-163.
• Şakir, M. H. (1964). Bursa sâlnâmeleri. Kitap Belleten, 7(31), 6.
• Türk, İ. C. (2015). Osmanlı memleketlerinde ilkokullar ve umumi mektepler açılarak bu mekteplerin çoğaltılmaları ve ıslah edilmelerine dair II. Abdülhamid’e sunulan bir layiha. A. Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi [TAED], (54), 713-726
• Unat, F. R. (1964). Türkiye eğitim sisteminin gelişmesine tarihi bir bakış. Milli Eğitim Basımevi.
• Yapıcı, A. (2012). Türkiye’de tekke ve zaviyelerin kapatılmasının sosyolojik sonuçları. [Unpublished doctoral dissertation]. Marmara Üniversitesi.
• Yazıcı, A. (2010). Türkiye’de azınlık, yabancı ve Türk özel okulları (1950-1960). [Unpublished doctoral dissertation]. Marmara Üniversitesi
• Yıldız, H. (2020). Osmanlı’da medrese talebelerinin kur’a imtihanlarından muaf tutulmalarının sebep ve sonuçları üzerine bir değerlendirme. Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1074-1125.