Gırgır Dergisinde Yoksulluk Mizahları

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 91 - 130, 01.07.2022

Mehmet Birinci Mahmut Çiftçi

Öz

Bu durum çalışmasının amacı, yoksulluğun karikatürlere nasıl yansıdığını betimlemek ve bu betimleme üzerinden yoksulluğu incelemektir. Bu amaç doğrultusunda çalışma grubunu, Gırgır dergisinin 1981-1989 yılları arasında yayımlanan sayıları içinden maksimum çeşitlilik örneklemesi yöntemiyle belirlenen 36 karikatür oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak doküman incelemesi metodu kullanılmıştır. Doküman incelemesi metoduyla toplanan veriler, içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda yedi temaya ulaşılmıştır. Bu temalar: işsizlik, hayat pahalılığı, asgari ücret, gelir dağılımı adaletsizliği, temel ihtiyaçlardan ve haklardan mahrum olma, zenginler ve yoksullardır. Araştırma sonucunda, yoksulluğun karikatürlere temel ihtiyaçları karşılamaya engel olan, kişilerin insan olmaktan kaynaklanan haklarını elinden alan, yoksul bireyleri toplumsal yapının dışına iten bir sosyal hastalık olarak yansıdığı; yoksulluk fenomenin temel aktörlerinden olan zenginlerin karikatürlerde politikacı ve iş adamı meslekleriyle öne çıkan görgüsüz, açgözlü ve hırslı kişiler olarak resmedildiği yoksulların ise genel olarak öğretmen, öğrenci, memur ve işçi mesleklerine sahip, maddi ve manevi olanaksızlıkları derinden yaşayan, yapısal problemler karşısında tercihsiz ve çaresiz kalan, toplum tarafından küçük görülen kişiler olarak resmedildiği ve yoksulluğun temel belirleyici sebepleri olarak; gelir dağılımı adaletsizliğinin, işsizliğin ve asgari ücretin gösterildiği ortaya çıkmıştır

Anahtar Kelimeler

Gırgır, Yoksulluk, Mizah, Karikatür

Kaynakça

• Alsaç, Ü. (1989). Bir Karikatür Ustası: Oğuz Aral. Adam Sanat, 39, 56-73.
• Altan, Ç. (2001, 25 Mayıs). Tarihte Yoksulluk Sorunu. Sabah Gazetesi, s.4.
• Arık, M. B. (1998). Değişen Toplum Değişen Karikatür. İstanbul: Türkiye Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Arık, B. (2003). Apolitik Mizah Tartışmalarına Tarihsel Bir Bakış. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 17, 89- 104.
• Balcıoğlu, S. (2003). Memleketimden Karikatürcü Manzaraları. İstanbul: Can Yayınları.
• Berg, B.L. ve Lune, H. (2012). Qualitative Research Methods for the Social Sciences (8th ed.). New Jersey: Pearson
• Bergson, H. (2016). Gülme (2. Baskı) (Çev. D. Çetinkasap). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bloor, M. ve Wood, F. (2006). Keywords in Qualitative Methods: A Vocabulary of Research Concepts. London: Sage.
• Bryman, A. (2012). Social Research Methods (4th ed.). Oxford: Oxford University Press.
• Bullock, R. (2020). Child Poverty: Numbers, Language and Boundaries. Adoption & Fostering, 44(4), 331-333.
• Can, Y. (2017). Yoksulluk, Yerel ve Küresel Eşitsizlikler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16 (63), 1111-1126.
• Cantek, L. (2004). Gırgır Efsanesine Dışarıdan Bakmak. Toplumsal Tarih, 129, 16-22.
• Cantek, L. (2012). Türkiye’de Çizgi Roman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cantek, L. (2015). Markopaşa: Bir Mizah ve Muhalefet Efsanesi (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Cantek, L. ve Gönenç, L. (2017). Muhalefet Defteri Türkiye’de Mizah Dergileri ve Karikatür. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Corbin, J. ve Strauss, A. (2008). Basics of Qualitative Research (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Creswell, J. W. (2014). Research Design Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approachhes (4th ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Çakır, D. (2001). 70’li Yılların Karikatür Dili: Gırgır. Popüler Tarih, 14, 90-95.
• Çamur Duyan, G. (2011). Kadın Yoksulluğu. Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği, Yayın No: 018.
• Çiftçi, M. ve Birinci, M. (2018). Karikatürler Üzerinden Toplumsal Değişimi Anlamak. İZÜ Çekmece Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (13). 121-160.
• Demirkol, G. (2018). Gırgır. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gerring, J. (2007). Case Study Research Principles and Practices. Cambridge: Cambridge University Press.
• Gırgır, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, Yer No: 790.5 1972.
• Gönenç, L. ve Cantek, L. (2013). Bütün Zamanların En Çok Satan Mizah Dergisi, 70’li Yıllarda Gırgır. Toplum ve Bilim, 127, 144-175.
• Güneş, S. (2009). Yoksullukla Mücadelede Mikro Kredi Uygulamaları ve Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Genel Müdürlüğü Proje Destekleri. Ankara: SYDGM Yayınları.
• Hardy, C. ve Phillips, N. (1999). No Joking Matter: Discursive Struggle in the Canadian Refugee System. Organization Studies, 20, 1-24.
• Ibrahim, R. K. (2014). A Socia-pragmatic Study of Some Caricatures in Iragi TV. Media. Research on Humanities and Social Sciences, 4 (21), 165-175.
• Ilgaz, R. (1974). Mizahın Yeri. Yansıma Aylık Sanat ve Kültür Dergisi, 2 (33), 130-135.
• Kabaş, T. (2006). A. Sen'in Kapasite Yaklaşımına Göre Türkiye'de Yoksulluğun Boyutları. Ekonomik Yaklaşım Dergisi, 17 (60-61), 77-92.
• Kia, H., Robinson, M., Mackay, J. ve Ross, L.E. (2021). Poverty in Lesbian, Gay, Bisexual, Transgender, Queer, Two-Spirit, and Other Sexual and Gender Minority Communities in Canada: Implications for Social Work Practice. Research on Social Work Practice, 31 (6), 584-598.
• Koloğlu, O. (2005). Türkiye Karikatür Tarihi. İstanbul: Bileşim Yayıncılık.
• Köse, A. (2016). Geleneksel ile Modern Arasındaki Kültürel Boşluk: 80’lerdeki Toplumsal Değişimi Mizah Üzerinden Okumak. Milli Folklor, 28 (111), 116-135.
• Kunduracı, N.F. (2010). Yoksullukla Mücadelede Beşerî Sermaye İlişkisi. Ankara: SYDGM Yayınları.
• Kurnaz, Ş.A. (2010). Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu. Ankara: SYDGM Yayınları.
• Şen, B., ve Taşkesen, M.Ö. (2018). Yoksulluk ve Sosyal Hizmet. Konya: Eğitim Yayınevi.
• Kılınç, Z. A. (2018). Tercüme: Yoksulluk Kültürü. Politik Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Merkezi.
• Kürüz, M. (2007). Son Efsane Gırgır. İstanbul: Epsilon Yayıncılık.
• Lavee, E., Dallal, E. ve Strier, R. (2021). Families in Poverty and Noncitizenship: An Intersectional Perspective on Economic Exclusion. Journal of Family Issues, 1-24.
• Martin, R.A., Puhlik-Doris, P., Larsen, G., Gray, J. ve Weir, K. (2003). Individual Differences in Uses of Humor and Their Relation to Psychological Well-Being: Development of the Humor Styles Questionnaire, Journal of Research in Personality, 37 (1), 48-75.
• Martin, R. A ve Ford, T.E. (2018). The Psychology of Humor: An Integrative Approach (2nd ed.). London: Elsevier.
• Maxwell, J. A. (2013). Qualitative Research Design: An Interactive Approach (3rd ed.). Thousand Oaks, CL: Sage.
• Metin, B. (2014). Yoksullukla Mücadeleye İnsan Hakları Açısından Bakmak: Amartya Sen’in Kapasite (Capability) Yaklaşımı Temelinde Bir Değerlendirme. Journal of Yasar University, 9 (36), 6315–6327.
• Miles, B.M ve Huberman, A.M. (1994). Qualitative Data Analysis: An Expanded Sourcebook (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Muniz, P. (2021). On the Relationship Between Poverty Segregation and Homelessness in the American City and Suburb, Sociological Research for a Dynamic World, 7, 1-18.
• Narayan, D., Patel, R., Schaft, K., Rademacher, A. ve Koch-Schulte, S. (2000). Voices of the Poor: Can Anyone Hear Us? New York: Oxford University Press.
• Nesin, A. (1973). Cumhuriyet Döneminde Türk Mizahı. İstanbul: Akbaba Yayınları.
• Nesin, A. (2002). Mizah. Gülme’nin Kitabı içinde (s.43-84). İstanbul: YGS Yayınları
• Öngören, F. (1983). “Gırgır Olayı”, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi Cilt:6. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Öngören, F. (1998). Türk Mizahı ve Hicvi (3. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Öngören, F. (2004). Oğuz Aral ve Gırgır. Toplumsal Tarih, Sayı:129, 18-21.
• Patton, M.Q. (2002). Qualitative Research and Evaluation Methods (3rd ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Phillips, N. ve Hardy, C. (2002). Discourse Analysis: Investigating Processes of Social Construction. London: Sage.
• Pinilla-Roncancio, M. ve Alkire, M. (2021). How Poor are People With Disabilities? Evidence Based on the Global Multidimensional Poverty Index. Journal of Disability Policy Studies, 31 (4), 206-216.
• Salman, M. R. (2015). Common Caricatures of Self-Interest and Their Common Source. Reason Papers, 37 (2), 79-107.
• Sığrı, Ü. (2018). Nitel Araştırma Yöntemleri. İstanbul: Beta Yayım.
• Syamsuri, A. S., Muhsin, M. A. ve Nurmayan, N. (2016). The Effectiveness of Caricature Media in Learning Writing of Argumentation Paragraph. Theory and Practice in Language Studies, 6 (11), 2079-2086.
• Şen, N. (2004). Gırgır Bir Okul muydu? Serüven Çizgi Roman Araştırmaları Dergisi, 1, 52-58.
• Şenses, F. (2013). Küreselleşmenin Öteki Yüzü Yoksulluk (6. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Tight, M. (2017). Understanding Case Study Research: Small-Scale Research with Meaning. London: Sage.
• Tunç, A. (2001). Gırgır as a Sociological Phenomenon in Turkey: The Transformation of a Humor Magazine. Humor, 14 (3), 243-254.
• Tural, E. (2017). 12 Eylül 1980 Askeri Darbesinin Karikatür Üzerinden Analizi: Gırgır Dergisi Örneği. Turkish Journal of TESAM Academy, 4 (1), 35-66.
• Uzun, A. M. (2003). Yoksulluk Olgusu ve Dünya Bankası. C. Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 4 (2), 155.173.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (10. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yin, R. K. (2011). Qualitative Research from Start to Finish. New York: The Guilford Press.
• Yücel, Y.G. (2008). 1972-1980 Yılları Arasında Bir Mizah Dergisi: Gırgır’da Yoksulluk Temsiliyetleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kocaeli Üniversitesi: Kocaeli.