Türk Halı Sanatının Kompozisyon ve Desenlerinde Miktar Kavramı

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 23, 185 - 193, 30.06.2019

Hakan Çiloğlu

https://doi.org/10.21602/sduarte.555754

Öz

Geçen zaman sürecinde tüm
unsurlar, miktar içeren yaşam prensiplerinden oluşur. Hayat dediğimiz yaşam süreci içinde en önemli iki temel kavram zaman ve
başlangıç – bitiş kavramlarıdır. Başlangıç, gelişme ve bitiş serüvenini kapsayan yaşam kompozisyonların
karşı duramadığı tek şey zamandır. İçinde yaşadığımız doğaya baktığımızda
yaşamın her saniyesinde ve her şeyde başlangıç ve bitiş çizgisi arasındaki
geçişler gözlemlenebilir. Doğanın yaşam prensiplerinin zamana bağlı değişen
miktar kavramları gizemli anlatımla, geometrik zengin desen kompozisyonları ve
motiflerle halıların yüzeyinde yer almaktadır. Hayatın sonsuzluk özlemi ve
doğadaki yaşam farkındalığı; duygu ve düşüncelerin yüklendiği giriş, gelişme ve
sonuç bölümlerini kapsayan estetik kompozisyonlarla şekillenir. Türk halı
sanatında miktar içeren kompozisyonlar çeşitlilik gösterir. Orta zeminde
gökyüzü, güneş ya da büyük yıldız grubu desenler, hayatın belirli, dışına
çıkılamayan kararlı yapısını temsil eden, tek ya da tekrar eden kare -
dikdörtgen kompozisyonlarla yer alırlar. Kompozisyon ve desenlerde miktar
kavramının diğer temsilcisi mihrap desenli halılardır. Mihraplı desenler bazen
üç, bazen de tek desenli olabilmektedir. Türk sanatı içinde önemli bir yere
sahip olan halılarda en önemli konu, fonksiyonel yapılarının ötesinde gözlem,
farkındalık ve düşüncenin üstün estetik anlayışla ifade edilerek, son derece
başarılı kompozisyon, desen ve motiflerle yansıtılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Halı, Kompozisyon, Desen, Motif, Form, Estetik

The Concept Of Quantity in The Composition and Patterns of Turkish Carpet Art

Öz

In the elapsed time period,
all elements are composed of life principles that contain quantity. The two
most important concepts in the life process we call life are time and beginning
- ending concepts. The only thing that the compositions of life, including the
beginning, development, and ending adventure, cannot stand against is time.
When we look at the nature we live in, we can observe the transitions between
the beginning and the finish line in every second of life. Time-varying
concepts of life principles of nature are given on the surface of carpets with
mysterious expression and geometric rich pattern compositions and motifs.
Life's eternity and life awareness in nature; emotions and thoughts are shaped
by aesthetic compositions covering the introduction, development and conclusion
sections. In Turkish carpet art, compositions with quantity vary. Sky, sun or
large star group patterns on the middle floor are represented by single or
repeating square - rectangular compositions that represent the specific, non -
removable stable structure of life. The other representative of the concept of
quantity in compositions and patterns are the mihrab patterned carpets.
Patterns with mihrabs can sometimes have three or sometimes single patterns.
The most important issue in the carpets which have an important place in
Turkish art is that beyond the functional structures, observation, awareness
and thought are expressed with superior aesthetic understanding and are
reflected with highly successful compositions, patterns and motifs.

Anahtar Kelimeler

Carpet, Composition, Motif, Pattern, Form, Aesthetic

Kaynakça

• Çiloğlu, H. (1999). “Nevşehir, Niğde, Konya Halılarının Kompozisyon Özelliklerinin İncelenmesi”, Erdem, Halı Özel Sayısı – 1, C. 10, S. 28, s. 95 - 99, 224 - 236 Çiloğlu, H. (2000). "Halı Tasarımının Yüzey Tasarımı Olarak Değerlendirilmesi", Öneri, S. 13, s. 101 - 102 Çiloğlu, H. (2000). "Yüzey Tasarımlarında Formlar ve Kavramlar İlişkisi", Öneri, S. 13, s. 103 - 104 Çiloğlu, H. (2017). "Kare Formun Yaşamla Olan Kavramsal İlişkisi", Imfarts 2017, s. 235 - 237