Toplumsal Gerçekçilik ve Çağdaş Türk Resmi Perspektifinde Öyküleyici Yorumlarıyla Neş’e Erdok

Yıl 2021, Cilt: 14 Sayı: 28, 1028 - 1051, 31.12.2021

Yurdagül Kılıç Gündüz

https://doi.org/10.21602/sduarte.989877

Öz

Toplumsal gerçekçilik; yüzyıllardır yaşanan toplumsal dönüşümlerden, ülkelerin sosyo-ekonomik ve politik özelliklerinden, devrimlerden, savaşlardan ve toplumların kültürel deneyimlerinden izler taşımaktadır. Sanatçının daima içinde barındırdığı esinlenme gücü de bu olaylardan beslenerek, yaşanılan toplum içerisinde süregelen güçlükleri ve halkın çetin yaşam koşullarını dikkate almak ister. Gerçekçilik akımının sanat anlayışı olan toplumsal gerçekçilik, toplumlar tarafından yönlendirilerek, toplumun ihtiyaçlarına göre şekillenmektedir. Türk resim sanatındaki toplumsal gerçekçi anlatı biçimi ise Cumhuriyet dönemi sonrası 1940 yılında kurulan Yeniler Grubu’nun ulusal kimlik arayışı üzerine temellendirilmiştir. Bu araştırma, toplumsal gerçekçilik anlayışının çağdaş Türk resmindeki konumunu ve eserlerini yaşamın kendisinden besleyen toplumsal gerçekçi sanatçı Neşe Erdok’un sanat anlayışını inceleyerek, eserlerindeki göstergeleri yorumbilimsel bir yaklaşımla çözümlemeyi amaçlamaktadır. Kuramsal çerçeve odağında Erdok’un kendine özgü sanat anlayışı biçim ve öz perspektifinde değerlendirildiğinde, sanatçının içinde bulunduğu toplumun ruhsal süreçlerini yakından gözlemlediğini ve toplumsal sorun haline gelen göç, kimlik, yalnızlaşma ve kadın imgeleri üzerine içkin bir biçimde yoğunlaştığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Gerçekçilik, Çağdaş Türk resmi, Yeniler Grubu, Neşe Erdok, Yabancılaşma, Kimlik

Kaynakça

• Akyürek, M. (2018). “Toplumsal Gerçekçilik Bağlamında Türkiye'de Emek Gücünün Resim Sanatına Yansıması”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Sayı 40, s.444-467.
• Algın, E. (2021). “1960 Sonrası Türk Resminde Toplumsal Gerçekçi Resimlerin Sosyal ve Siyasi Değişimle İlintisi”, Fine Arts (Nwsafa), Sayı 1, S.42-55.
• Antmen, A. (2020). Sanat Cinsiyet; Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri, 6. Baskı, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Antmen, A. (2017). Kimlikli Bedenler; Sanat Kimlik, Cinsiyet, 3. Baskı, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bal, A. A. (2009). “Çağdaş Türk Resminde İmge Örüntüsü Bağlamında Beden Temsilleri”, Yedi Sanat Dergisi, İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Yayınları, Sayı 2, s.39-45.
• Batur Çay, M. (2016). “Türk resminde portre konulu eserlerde sembol”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 2, s.295-306.
• Bek, G. (2008). “Çağdaş Türk Sanatında “Ulusallık/Evrensellik” Sorunsalı ve Bazı Temel Yaklaşımlar”, SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 17, s.117-130.
• Benjamin, W. (2014). Pasajlar, çev. Ahmet Cemal, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Berksoy, F. (1993). 20.Yy. Batı Resim Sanatında Toplumsal Gerçekçilik ve Bu Alanda Çalışan Türk Sanatçıları, Yayımlanmamış Doktora Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bilen Buğra, H. (2007). 1914’lerden 1940’lara Türk Resim ve Romanında Gerçekçilik, İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bulut, E. ve Düzce, S., (2019). Cumhuriyet Dönemi (1923-1950) Türk Eğitim Sistemi İçinde Resim Sanatı ve Resim Dersleri, İstanbul: Kerasus Kitap.
• Cündioğlu, D. (2012). Sanat ve Felsefe. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Çeber, T. (2018). “Plastik Sanatlardaki Üretimlerde Ele Alınış Biçimiyle Göç Olgusu”, Sanat ve Tasarım Dergisi, Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları, Sayı 22, s.97-109.
• Çelebi Erol, C. (2020). “Göçün Öteki Yüzü: Türkiye Çağdaş Sanatında Göç Olgusu”, Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı 47, s.400-407.
• Çelebi Erol, C. (2020). “İnsanın Yaratım Ereği Üzerine, Soyutlama ve Özdeşleyim İçtepisi”, Faryab Üniversitesi, F. Uzbek Karımı ve Z. Alımgerey (Ed.). 12. Uluslararası Çin'den Adriyatik'e Sosyal Bilimler Kongresi, 23-24 Ekim 2020, Afganistan: Faryab Üniversitesi, s.419-424.
• Çelik, S. (2009). Türk Resminde Toplumsal Gerçekçilik: Yeniler Grubu, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı Batı Sanatı ve Çağdaş Sanat Programı.
• Çetinkaya, E. (2020). Maksim Gorkiy ve Sabahattin Ali’de Toplumsal Gerçekçilik, Yayımlanmamış Doktora Lisans Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Rus Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı.
• Çiçek, V. (2010). 19. Yüzyıl Sonrası Resim Sanatında ve Türk Resminde Toplumsal Gerçekçi Eğilimler, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Dalkıran, A. (2012). “Leopold Levy’nin çağdaş Türk resmine katkısı”, Sanat Dergisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, Sayı 22, s.1-14.
• Dilmaç, S. (2019). “Çağdaş Sanatta Otoportrenin Ele Alınış Biçimleri”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları, Sayı 42, s.195-209.
• Fischer, E. (2012). Sanatın Gerekliliği, çev. Cevat Çapan, İstanbul: Sözcükler Yayınları.
• İpşiroğlu, N. (2010). Görsel Sanatlarda Alımlama ve Sanatlararası Etkileşim. İstanbul: Hayalbaz Kitap.
• İz, Y. (2006). Neş’e Erdok Resminde Konu, Biçim ve İçerik (Anlam) Açısından Gerçeklik Olgusu, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Resim Anasanat Dalı.
• Kacıroğlu M. (2016). “Cumhuriyet Dönemi Türk Edebiyatında (1923–1940) Toplumcu-Gerçekçi Edebiyat Tartışmaları”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Erzurum: Erzurum Teknik Üniversitesi Sayı 2, s.27-71.
• Kaya, E. (2018). “Toplumcu Gerçekçi Yazar Kemal Bilbaşar’ın Cemo Adlı Eserinden Yansıyan Anadolu”, Folklor/Edebiyat Dergisi, Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi, Sayı 95, s.241-260.
• Kayahan, Z. ve Çelik, N. (2020). “Çağdaş Sanatta Bir Yansıma/Yansıtma Sorunsalı Olarak Otoportre ve “Ben” Kavramı Üzerine Bireysel Söylemler”, Sanat ve Tasarım Dergisi, Ankara: Hacı Bayram Veli Üniversitesi Yayınları Sayı 25, s.191-213.
• Keskin, C. (2014). “Erken Cumhuriyet Dönemi Türk Resminde Toplumsallıktan Bireyselliğe Geçiş Süreci”, TSA (Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi), Akademisyenler Birliği Derneği, Sayı 1, s.87-101.
• Menteşoğlu Chatzoudas Ç. ve Günaydın, Ş. (2020). “Toplumsal Gerçekçilik Hareketi İçinde Kadın Bir Sanatçı Olarak Neş’e Erdok”, Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, Sayı 24, s.383–398.
• Read, H. (2018). Sanat ve Toplum, çev. Elif Kök, İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Read, H. (2014). Sanatın Anlamı, çev. Nuşin Asgari, İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Rothko, M. (2020). Sanatçının Gerçekliği; Sanat Felsefesi, çev. Ebru Berrin Alpay, İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Savaşer, I. (2021). “Türkiye’de Batı Resim Sanatının Gelişim Evreleri”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, Sayı 9, s.492-509.
• Tansuğ, S. (2012). Çağdaş Türk Sanatı, 9. Baskı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Uz, A. (2012). “Tuvale Yansıyan Anadolu kültürü”, Yaşam Bilimleri Dergisi, Batman Üniversitesi Sayı 1, s.65-73.
• Worringer, W. (1985). Soyutlama ve Özdeşleyim, çev. İsmail Tunalı, İstanbul: Remzi Kitabevi.
• İnternet Kaynakça http://sanatokuma.blogspot.com/p/nese-erdok.html, Erişim Tarihi; 12.02.2021.
• https://www.youtube.com/watch?v=8He_DQxKhtM, Erişim Tarihi; 08.03.2021.
• Görsel Kaynakça http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp, Erişim Tarihi; 08.03.2021.
• http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=51, Erişim Tarihi; 08.03.2021.
• http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=50, Erişim Tarihi; 08.03.2021.
• http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=48, Erişim Tarihi; 08.03.2021.
• https://tr.pinterest.com/amp/pin/351280839657907936/, Erişim Tarihi; 10.03.2021.
• http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=42, Erişim Tarihi; 11.03.2021.
• http://www.neseerdok.com.tr/resimler.asp?g_id=44&s=1&r=383&l=, Erişim Tarihi; 11.03.2021.
• https://www.pinterest.ch/pin/351280839657908445/?amp_client_id=CLIENT_ID(_)&mweb_unauth_id=&simplified=true, Erişim Tarihi; 11.03.2021.