Kamusal Bir Mekânsal Örgütlenmedeki Avlunun Mekânsal Özellikleri Bakımından Değerlendirilmesi: Diyarbakır Yenişehir Belediyesi Hizmet Binası Örneği

Yıl 2022, , 537 - 545, 20.12.2022

Latife Ölker , Ayhan Bekleyen

https://doi.org/10.19113/sdufenbed.1138815

Öz

Antik dönemlerden günümüze sıcak iklimin baskın olduğu coğrafyalarda üretilen yapılı çevrelerdeki avlular, çevrelerindeki kapalı yaşam alanları için doğal havalandırma ve aydınlatma sağlayan anlamlı boşluklar, doğanın iç mekâna taşındığı manzara ve iklimsel konforu artıran özel mekânlardır. Özellikle sıcak ve kurak bir iklime sahip olan Türkiye’nin güneydoğusundaki tarihi yaşam alanları, avlunun odağında yer aldığı mekânsal örgütlenmelerle doludur. Ancak bu mekânsal örgütlenmeleri bünyesinde barındıran kamu binalarının sayısı günümüzde oldukça sınırlıdır. Bu amaçla, mimari projesi ödül alan ve avlulu bir mekân örgütlenmesine sahip bir kamu binası olan Diyarbakır’daki Yenişehir Belediyesi Hizmet Binası, avlusu özelinde incelenmeye değer bulunmuştur. Temel amaç olarak bu çalışma, günümüz kullanıcılarının avlulu mekân örgütlenmelerine ve özellikle avluya yönelik algılarının belirlenmesine odaklanmaktadır. Veriler 57 kullanıcıya uygulanan anket uygulaması ve yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla elde edilmiştir. Bu araştırmada kamusal özellikler taşıyan avlunun, kullanımları bakımından kullanıcılarında pozitif bir izlenim yarattığı belirlenmiştir. Avlunun özellikle sıcak iklimlerde gelecek bina tasarımlarında bir katalizör görevi üstlenebilecek güçlü bir potansiyele sahip olduğu, kullanıcı değerlendirmeleri ile ortaya çıkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Avlu, Avlulu mekânsal örgütlenme, Kamusal avlu, Kullanıcı değerlendirmesi, Avlunun özellikleri

Evaluation of the Courtyard in Terms of Spatial Characteristics in a Public Spatial Configuration: Example of Diyarbakir Yenisehir Municipality Service Building

Öz

Courtyards in built environments, which have been built in geographies where the hot climate is dominant since ancient times, are meaningful cavities that provide natural ventilation and lighting for the indoor living spaces around them, landscapes in which nature is carried indoors, and special spaces that increase climatic comfort. The historical living areas in southeast Turkey, which has a particularly hot and arid climate, are full of spatial configurations in which the courtyard is at the center. However, the number of public buildings incorporating these spatial configurations is quite limited today. For this purpose, Yenişehir Municipality Service Building in Diyarbakır, which is a public building with an award-winning architectural project and a space configuration with a courtyard, was found worthy to be examined specifically for its courtyard. As a main purpose, this study focuses on today's users on the spatial configurations with courtyard and especially on determining their perceptions of the courtyard. The data were obtained through the questionnaire application applied to 57 users and semi-structured interviews. In this research, it has been determined that the courtyard, which has public features, creates a positive impression on its users in terms of its use. It is revealed by user reviews that the courtyard has a strong potential to act as a catalyst in future building designs, especially in hot climates.

Anahtar Kelimeler

Courtyard, Courtyard spatial configuration, Public courtyard, User evaluation, Features of courtyard

Kaynakça

• [1] Abdulac, S., Traditional housing design in the Arab countries. In: Sevcenko M.B. (ed.), Urban Housing, 1982, pp. 2-9. Cambridge: Aga Khan Program for Islamic Architecture.
• [2] Naumann, R. 1991. Eski Anadolu Mimarlığı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• [3] Al-Azzawi, S. 1994. Indigenous Courtyard Houses: A Comprehensive Checklist for İdentifying, Analysing and Appraising Their Passive Solar Design Characteristics Regions Of The Hot-Dry Climates. Renewable Energy, 5(5-8), 1099-1123.
• [4] Bekleyen, A., Eskiyi Yeniye Uyarlama: Yerel Mimarideki Özgünlüğü Çağdaş Mimaride Yorumlama. A. Bekleyen ve N. Dalkılıç (Eds.), Tarihi Çevrede Yapılaşma Deneyimleri, s. 79-111, İstanbul: Birsen Yayınevi, 2018.
• [5] Bekleyen, A. ve Dalkılıç, N., 2007. Modernite ile Yerelin Birleştirilmesi (Diyarbakır Örneği): Geçmişte İklime Göre Biçimlendirilen Konutlardan Günümüz Konutlarına Taşımalar Yapılabilir Mi? Mimarlığın Geleceği, Gelecek İçin Mimarlık: 19. Uluslararası Yapı ve Yaşam Kongresi, Murat Taş (Editör), s. 277-288, Bursa: TMMOB Mimarlar Odası/Bursa Şubesi.
• [6] Bekleyen, A. ve Dalkılıç, N. 2011. The İnfluence of Climate and Privacy on İndigenous Courtyard Houses in Diyarbakır, Turkey. Scientific Research and Essays, 6(4), 908-922.
• [7] Bekleyen, A. ve Dalkılıç, N. 2012. Design With Climate-What Can We Learn From The Past to Cope With Climate in Terms of Design Strategy and Usage Style of Courtyard Houses? Middle-East Journal of Scientific Research, 11(3), 357-366.
• [8] Warren, J., Fethi, İ. 1982. Traditional Houses in Baghdad, Horsham, England: Coach Publishing House Ltd.
• [9] Melikoğlu, Y., Bekleyen, A. 2021. Şanlıurfa’nın Geleneksel Rüzgâr Yakalayıcıları: Kaybolan bir geleneğin günümüze kadar gelen örnekleri. El-Cezerî Fen ve Mühendislik Dergisi, 8(1); 268-286.
• [10] Rapoport, A. 1969. House Form and Culture, Printed in the United States of America.
• [11] Edwards, B., Sıbley, M., Hakmı, M., Land, P. 2006. Courtyard Housing: Past, Present And Future, Taylor & Francis, USA.
• [12] Taleghani, M., Behboud, K. T., Heidari, S. 2010. Energy Effıcıent Archıtectural Desıgn Strategıes In Hot-Dry Area Of Iran: Kashan, Emirates Journal for Engineering Research, 15 (2), 85-91.
• [13] Khanzadeh, M. 2012. İran Mimarisinde avlunun önemi; Geleneksel Tebriz evlerinin açık alan tipleri üzerinden analizi ve sınıflandırılması. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İç Mimarlık ve Çevre Tasarımı Ana sanat Dalı, Sanatta yeterlik tezi, Ankara.
• [14] Khajehzadeh, İ., Vale, B., Yavari, F. A. 2016. Comparison of the Traditional Use of Court Houses in Two Cities, International Journal of Sustainable Built Environment, 5 (2): 470–483.
• [15] Akın, C. T., Bekleyen, A., Yıldırım, M. 2016. Preservation Initiatives for the Truncated Pyramid-Shaped Traditional Houses of Siirt, Turkey, Frontiers of Architectural Research, 5(3), 360-370.
• [16] Bekleyen, A. 2019. Geleneksel Konut Mimarisindeki Avlulu Mekân Örgütlenmesinin Günümüzdeki Yorumları, TÜBAV Bilim, 12 (1): 1-13.
• [17] Yaşa, E. 2010. Avlulu bina biçiminin farklı iklim bölgelerinde iklimsel performansa göre optimizasyonu için geliştirilen bir yöntem. İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yapı Bilimleri Programı, Doktora tezi, İstanbul.
• [18] Yaşa, E. 2004. Avlulu binalarda doğal havalandırma ve soğutma açısından rüzgâr etkisi ile oluşacak hava akımlarına yüzey açıklıklarının etlisinin deneysel incelenmesi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, İstanbul.
• [19] Yenişehir Belediye Binası. https://uygurmimarlik.com.tr/site/tr/projects/diyarbakir-yenisehir-belediye.html (Erişim Tarihi: 25.01.2022).
• [20] Google Earth. https://www.google.com/maps/d/u/0/viewer?mid=1oX0wnFU_Fg9evr1J6DxI_nxE30&hl=tr&ll=37.910889999999995%2C40.23674300000001&z=17 (Erişim Tarihi: 25.01.2022).
• [21] Meclis Salonu. https://www.arkitera.com/proje/diyarbakir-yenisehir-belediye-binasi/ (Erişim Tarihi: 25.01.2022).
• [22] Pallant, J. 2005. SPSS Survival Manual. Sydney: Allen & Unwin.
• [23] Hassanain, M. A., Iftikhar, A. 2015. Framework model for post-occupancy evaluation of school facilities, Structural Survey, 33(4/5), 322-336.
• [24] Bahrami, S. 2006. Energy efficient buildings in warm climates of the Middle East: Experience in Iran and Israel, Thesis for the fulfilment of the Master of Science in Environmental Management and Policy Lund, Sweden,
• [25] Heidari, S. 2010. A deep courtyard as the best building form for desert climate, an introduction to effects of air movement (Case study: Yazd), Desert, 15, 19-26, Online at http://jdesert.ut.ac.ir.
• [26] Al-Hafith, O., Satish, B. K., Bradbury, S., Wilde, P. 2017. The impact of courtyard compact urban fabric on its shading: Case study of Mosul city, Iraq. Energy Procedia, 122, pp. 889-894.
• [27] Çiğdem, A. 2016. Klasik Dönem Osmanlı mimarisinde avlu tipolojilerinin incelenmesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek lisans tezi, Trabzon.
• [28] Abdulac, S. 1982. Traditional housing design in the Arab countries, In M. B. Sevcenko (Ed.), In urban housing, pp. 2–9, Cambridge, Massachusetts: Aga Khan Program for Islamic Architecture.
• [29] Bekleyen, A. 2019. Geleneksel konut mimarisindeki avlulu mekân örgütlenmesinin günümüzdeki yorumları. TÜBAV Bilim Dergisi, 12(1), 1-13.
• [30] Ulrich, R. S., Parsons, R. 2020. Influences of passive experiences with plants on individual well being and health, The Role of Horticulture in Human Well-Being and Social Development.
• [31] Zhang, D. 2015. Courtyard Housing and Cultural Sustainability, Toronto, Canada,
• [32] Rigolon, A. 2010. European Design Types for 21st Century Schools: An Overview, CELE Exchange 2010/3, https://doi.org/10.1787/5kmh36gpvmbx-en