Agricultural and Technological Properties of Some Important Culture Species within the Family Umbelliferae in Isparta Ecological Conditions

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 1, 133 - 141, 15.04.2016

Sevil Keskin Hasan Baydar

https://doi.org/10.19113/sdufbed.86008

Cited By: 12

Öz

Anise (Pimpinella anisum L.), dill weed (Anethum graveolens L.), cumin (Cuminum cyminum L.), coriander (Coriandrum sativum L.) and fennel (Foeniculum vulgare Mill.) are the most valuable medicinal and aromatic plants cultured in the world and also in Turkey. In this research, it was aimed to determine the agronomic and technological properties together with opportunities of sources of essential oil, fixed oil and petroselinic acid in the varieties and populations of aniseed, cumin, coriander, fennel and dill species in Isparta ecological conditions. According to the field and laboratory results, the highest seed yield was obtained from “Yeşilova” aniseed population (47.01 kg/da), “Akşehir” dill population (77.75 kg/da) “Egebir09” cumin variety (97.00 kg/da), “Erbaa” coriander variety (82.85 kg/da) and “Denizli” fennel population (63.66 kg/da). The highest essential oil content were obtained from “Burdur” anise population (3.60%), “Burdur” dill population (3.73%), “Türkmen09” cumin variety (2.13%), “Gamze” coriander variety (0.47%) and “Burdur” fennel population (3.13%). The main essential oil compound was trans anethole (95.56-95.88%) in anise, D-carvone (37.87-67.76%) in dill, a-thujenal (30.90-42.52%) in cumin, linalool (81.85-88.94%) in coriander and trans-anethole (79.67-89.13%) in fennel. The highest fixed oil content was obtained from “Burdur” aniseed population (30.17%), “Burdur” dill population (21.24%), “Egebir09 cumin variety (29.03%), “Erbaa” coriander variety (25.42%) and “Denizli” fennel population (23.67%). Finally, the highest petroselinic acid ratio was determined in “Çardak” population (63.37%) in anise, “Burdur” population (87.28%) in dill, “Türkmen09” (60.18%) in cumin, “Erbaa” variety (79.89%) in coriander and “Burdur” population (83.49%).

Anahtar Kelimeler

Umbelliferae, Seed yield, Essential oil, Fixed oil, Petroselinic acid

Umbelliferae Familyasından Bazı Önemli Kültür Türlerinin Isparta Ekolojik Koşullarında Tarımsal ve Teknolojik Özelliklerinin Belirlenmesi

Öz

Anason (Pimpinella anisum L.), dereotu (Anethum graveolens L.), kimyon (Cuminum cyminum L.), kişniş (Coriandrum sativum L.), rezene (Foeniculum vulgare Mill.) dünyada ve ülkemizde kültürü yapılan çok değerli tıbbi ve aromatik bitkilerdir. Bu araştırmada; anason, kimyon, kişniş, rezene ve dereotu türlerine ait çeşitlerin ve populasyonların Isparta ekolojik koşullarında bazı tarımsal ve teknolojik özelliklerinin belirlenmesi, uçucu yağ, sabit yağ ve petroselinik asit kaynağı olarak değerlendirme olanaklarının araştırılması amaçlanmıştır. Tarla ve laboratuvar araştırmalarından elde edilen sonuçlara göre, en yüksek tohum verimi anasonda “Yeşilova” populasyonundan (47.01 kg/da), dereotunda “Akşehir” populasyonundan (77.75 kg/da), kimyonda “Egebir09” çeşidinden (97.00 kg/da), kişnişte “Erbaa” çeşidinden (82.85 kg/da) ve rezenede “Denizli” populasyonundan (63.66 kg/da) elde edilmiştir. En yüksek uçucu yağ oranı anasonda “Burdur” populasyonunda (%3.60), dereotunda “Burdur” populasyonunda (%3.73), kimyonda “Türkmen09” çeşidinde (%2.13), kişnişte “Gamze” çeşidinde (%0.47) ve rezenede “Burdur” populasyonunda (%3.13 tespit edilmiştir. En önemli ana uçucu yağ bileşeni anasonda trans-anetol (%95.56-95.88), dereotunda D-karvon (%37.87-67.76), kimyonda a-thujenal (%30.90-42.52), kişnişte linalool (%81.85-88.94) ve rezenede trans-anetol (%79.67-89.13) olarak bulunmuştur. En yüksek sabit yağ oranı anasonda “Burdur” populasyonunda (%30.17), dereotunda “Burdur” populasyonunda (%21.24), kimyonda “Egebir09” çeşidinde (%29.03), kişnişte “Erbaa” çeşidinde (%25.42) ve rezenede “Denizli” populasyonunda (%23.67) belirlenmiştir. En yüksek petroselinik asit oranı ise anasonda “Çardak” populasyonunda (%63.37), dereotunda “Burdur” populasyonunda (%87.28), kimyonda “Türkmen09” çeşidinde (%60.18), kişnişte “Erbaa” çeşidinde (%79.89) ve rezenede “Burdur” populasyonunda (%83.49) kaydedilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Umbelliferae, Tohum verimi, Uçucu yağ, Sabit yağ, Petroselinik asit

Kaynakça

• Özhatay, N., Akalın, E., Özhatay, E., Ünlü, S. 2009. Rare and Endemic Taxa of Apiaceae in Turkey and their Conservation Significance. İstanbul Eczacılık Fakültesi Mecmuası, 40, 1-9.
• TUİK, 2014. Türkiye İstatistik Kurumu Verileri. http://www.tuik.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 22.07.2014).
• Baydar, H. 2016. Tıbbi ve Aromatik Bitkiler Bilimi ve Teknolojisi (Genişletilmiş 5. Baskı). SDÜ Yayınları, Yayın No: 51, Isparta.
• Bayrak, A., Korkut, M. H., 1995. Bazı Tohum Yağlarının (Umbelliferae) Yağ Asidi Kompozisyonu ve Özellikle Petroselinik Asit Miktarları Üzerinde Araştırma-II. Standard, 400, 120-126.
• Reiter, B., Lechner, M., Lorbeer, E., 1998. The Fatty Acid Profiles – Including Petroselinic and Cis-vaccenic Acid – of Different Umbelliferae Seed Oils. Fett/Lipid, 100, 498-502.
• Bayrak, A. 2006. Çeşitli Baharat Tohumu (Rezene, Çemenotu) Yağlarının Sterol ve Yağ Asidi Bileşimi. T.C. Ankara Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projesi Kesin Raporu, Proje No: 20050745001HPD, Ankara.
• Baydar, H., Erbaş, S. 2014. Yağ Bitkileri Bilimi ve Teknolojisi. SDÜ Yayınları, Yayın No: 97, Isparta.
• Yıldız, T. Y. 2011. Isparta İlinde İklim – Tarım İlişkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Afyonkarahisar.
• Kaya, N. 1990. Batı Anadolu Anason (Pimpinella anisum L.)’larının Bazı Kalite Özellikleri Üzerinde Araştırma. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 26, 91-101.
• Arslan, N., Gürbüz, B., Sarıhan, E.O., Bayrak, A., Gümüşçü, A. 2004. Variation in Essential Oil Content and Composition in Turkish Anise (Pimpinella anisum L.) Populations. Turkish Journal of Agricultural Foresty, 28, 173-177.
• Badoc, A., Lamarti, A. 1991. A Chemotaxonomic Evaluation of Anethum graveolens L. (Dill) of Various Origins. Journal of Essential Oil Resarch, 3, 269- 278.
• Kızıl, S., Arslan, N., İpek, A. 2003. Farklı Kimyon (Cuminum cyminum L.) Hatlarının Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Adaptasyonu Üzerine Bir Çalışma. Tarım Bilimleri Dergisi, 9, 3, 340-343.
• Bettaieb, I., Bourgou, S., Sriti, J., Msaada, K., Limam, F., Marzouk, B. 2011. Essential Oils and Fatty Acids Composition of Tunisian and Indian Cumin (Cuminum cyminum L.) Seeds: A Comparative Study. Journal of Science Food Agriculture, 91(11), 2100-2107.
• Doğan, A., Bayrak, A., Akgül, A. 1984. Türk Kişnişlerinin Uçucu Yağ Verimi ve Uçucu Yağlarının Bileşenleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yıllığı, 34, 213-220.
• Kaya, N., Yılmaz, G., Telci, İ. 2000. Farklı Zamanlarda Ekilen Kişniş (Coriandrum sativum L.) Populasyonlarının Agronomik ve Teknolojik Özellikleri. Turkish Journal of Agricultural Foresty, 24, 355-364.
• Akgül, A. 1986. Türkiye'de Yetişen Rezenelerin (Foeniculum vulgare Mill.) Uçucu Yağlarının Bileşimi Üzerine Bir Araştırma. Turkish Journal of Agricultural Foresty, 10, 301-307.