Eskişehir Ekolojisinde 0900 Ziraat Kiraz Çeşidine Uygun Tozlayıcıların Belirlenmesi

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: Özel, 89 - 97, 05.10.2018

Kerem Mertoğlu , Yasemin Evrenosoğlu , Yasin Altay

Öz

Araştırma, Eskişehir ekolojisinde 2016 ve 2017 yıllarında, Türkiye için ekonomik önemi büyük olan 0900 Ziraat kiraz çeşidine uygun tozlayıcıların belirlenmesi amacı ile yürütülmüştür. Kendine uyuşmaz olduğu bilinen 0900 Ziraat çeşidi ana ebeveyn olarak belirlenmiş; Sweetheart, Regina, Kordia, Starks Gold kiraz çeşitleri ve farklı türlerden olan Kütahya vişne çeşidi ile bir Prunus mahaleb tipi tozlayıcı olacak şekilde melezleme kombinasyonları oluşturulmuştur. Yapılan kontrollü melezlemeler sonucunda meyve tutum oranları, en yüksek %21.60 değeri ile ‘Starks Gold’ kiraz çeşidinde; en düşük ise %0.48 değeri ile idris tipinde bulunmuştur. Ayrıca tozlayıcı olarak değerlendirilen çeşitlerde çiçek tozu kalitesinin belirlenmesi amacı ile çiçek tozu canlılığı ve çiçek tozu çimlenme oranı testleri yapılmış, sonuçların sırası ile %36.13 (Kütahya vişnesi) - %90.33 (Regina kirazı) ve %22.43 (Kütahya vişnesi) ile %50.87 (Regina kirazı) sınırlarında değişim gösterdiği belirlenmiştir. Yapılan çalışma sonucunda, fenolojik ve gametofitik olarak, Starks Gold kiraz çeşidinin, seçilen tip ve çeşitler içinde 0900 Ziraat çeşidine en uygun tozlayıcı olduğu bulunmuştur. Gametofitik olarak uyuşur olan Regina çeşidinin, fenolojisi 0900 Ziraat ile çakıştırılabilirse tozlayıcı olarak önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Prunus avium, 0900 Ziraat; Fenoloji; Döllenme; Uyuşmazlık; Meyve tutumu

Kaynakça

• [1] TÜİK. 2016. Türkiye İstatistik Kurumu. Ankara.
• [2] FAO. 2013. Food and Agriculture Organization of the United Nations. Agriculture Department Databases and Statistics.
• [3] Aslantaş, R., 2012. Bahçe Bitkilerinin Biyolojik ve Fizyolojik Esasları. Atatürk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Ders Notları, Erzurum.
• [4] Mert, C., Soylu, A. 2007. Possible Cause of Low Fruit Set in the Sweet Cherry Cultivar 0900 Ziraat. Canadian journal of plant science, 87(3), 593-594.
• [5] Özçağıran, R., Aşkın, A., Ülger, M. 1989. Kirazlarda Çiçek Tozu Borusunun Dişicik Borusu İçeresinde Gelişmesinin İncelenmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 26(2):41-54.
• [6] Özçağıran, R., Ünal, A., Özeker, E., İsfendiyaroğlu, M. 2003. Ilıman İklim Meyve Türleri. Sert Çekirdekli Meyve Türleri, Cilt I, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, No:553, S. 159–225, İzmir.
• [7] Kaçar, Y. A. 2001. Türkiye’de yetiştirilen önemli kiraz (Prunus avium L.) ve vişne (Prunus cerasus L.) çeşit ve tiplerinin DNA parmakizi yöntemi ile sınıflandırılması. Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 191 s, Adana.
• [8] Engin, H., Ünal, A. 2008. Double Fruit Formation and the Occurrence of Two Pistils: Examination by Scanning Electron Microscopy in Sweet Cherry. Proceedings of the Fifth International Cherry Symposium, Acta Horticulturae, 795:651-655.
• [9] Sarısu, H. C., Aşkın, M. A. 2014. Nucellus Deformation in Sweet Cherry Primary Ovules at Anthesis. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri, 6(6), 1158-1163.
• [10] Crane, M. B., Lawrence, W. 1929. Genetical and Cytological Aspects of Incompatibility and Sterility in Cultivated Fruits. Journal of Pomology and Horticultural Science, 7.276-301.
• [11] De Cuyper, B., Sonneveld, T., Tobutt, K. R. 2005). Determining Self‐Incompatibility Genotypes in Belgian Wild Cherries. Molecular Ecology, 14(4), 945-955.
• [12] Moghadam, E. G., Hosseini, P., Mokhtarian, A. 2009. Blooming Phenology and Self-Incompatibility of Some Commercial Cherry (Prunus avium L.) Cultivars in Iran. Scientia Horticulturae, 123(1), 29-33.
• [13] Bekefi, Z., Vaughan, S., Tobutt, K. 2010. Determination of Incompatibility (S) Genotypes of Sweet Cherries in the Hungarian Gene-Bank by a PCR-Based Method. Acta Agronomica Hungarica, 58(4), 377-384.
• [14] Gerçekçioğlu R, Bilgener Ş, Soylu, A. 2009. Genel Meyvecilik. Nobel yayın, Ankara, 480s.
• [15] Şehirali, S., Özgen, M. 1988. Bitki Islahı, Ankara Üniversitesi Basımevi, 261 s, Ankara.
• [16] Schuster, M., Flachowsky, H., Köhler, D. 2007. Determination of Self-Incompatible Genotypes in Sweet Cherry (Prunus avium L.) Accessions and Cultivars of the German Fruit Gene Bank and from Private Collections. Plant Breeding, 126, 533-540.
• [17] Ipek, A., Gulen, H., Akcay, M. E., Ipek, M., Ergin, S., & Eris, A. (2011). Determination of self-incompatibility groups of sweet cherry genotypes from Turkey. Genet Mol Res, 10(1), 253-260.
• [18] Szikriszt, B. 2012. Variability of the sweet cherry S-locus in the gene centre. PhD Thesis, Budapesti Corvinus Egyetem, Budapesti.
• [19] Dorukoğlu, E., Aslantaş, R. 2015. Erzurum Şartlarında Yetiştirilen Bazı Meyve Tür/Çeşitlerinin Polen Kalitesi Ve Kantitesinin Belirlenmesi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 44 (2): 111-119, 2013.
• [20] Engin, H., Ünal, A. 2002. Bornova Şartlarında Yetiştirilen Kiraz Çeşitlerinin Çiçeklenme Zamanları ve Çiçeklenme Dönemindeki Sıcaklıkların Çiçeklenme Üzerine Etkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi 39(3):9-16.
• [21] Norton, J.D. 1966. Testing of plum pollen viability with tetrazolium salts. Proceedings of the American Society for Horticultural Science, 89, 132–134.
• [22] Bircan M., Pınar H., Ünlü M. 2015. Bazı Sofralık Kayısı Genotiplerinin Çiçek Tozu Canlılık ve Çimlenme Düzeylerinin Belirlenmesi. Alatarım, 46.
• [23] Beyhan, N., Karakaş, B. 2009. Investigation of the Fertilization Biology of Some Sweet Cherry Cultivars Grown in the Central Northern Anatolian Region of Turkey. Scientia horticulturae, 121(3), 320-326.
• [24] Baıley C.H., Hough L.F. 1975. Apricots, eds: Janick J. and Moore J.N., Purdue University Press, West Lafayette, Indiana, Pp: 610.
• [25] Mertoğlu, K., Evrenosoğlu, Y. 2017. Ateş Yanıklığı (Erwinia amylovora) Hastalığına Dayanıklılık Islahında, Hastalığa Karşı Testlenmiş F1 Melez Armut Popülasyonunun Fenolojik ve Meyve Özellikleri, Journal of Tekirdag Agricultural Faculty, 14 (3): 104-115.
• [26] Brozik, S., 1971. Fertility Conditions of Major Cherry Varieties. Evifobb Kutatasi Jelentesei, Budapest.
• [27] Stösser, R., Hartmann, W., Anvari, S.F., 1996. General aspects of pollination and. fertilization of pome and stone fruit. Acta Hortic. 423, 15–22.
• [28] Bekefi, Z. 2004. Self-fertility Studies of Some Sweet Cherry (Prunus avium L.) Cultivars and Selections. International Journal of Horticultural Science, 10 (4), 21–26
• [29] Karakurum, F. (2016). Örtüaltında yetiştirilen erik ve kayısı çeşitlerinde hidrojen siyanamid (H2CN2) uygulamasının erkencilik ve verim üzerine etkileri (Master's thesis, Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 121 s, Aydın.
• [30] Mertoğlu, K., Evrenosoğlu, Y. 2017. ‘Angeleno’ Erik Çeşidinde Ethephon ve Mepiquat Chloride Kimyasallarının Geç Çiçeklenme Üzerine Etkisi. Mediterranean Agricultural Sciences, 30(2), 79-84.
• [31] Tosun, F., Koyuncu, F. 2007. Kirazlarda (Prunus avium L.) Çiçek Tozu Çimlenmesi ve Çiçek Tozu Çim Borusu Gelişimi Üzerine Bazı Kimyasal Uygulamaların Etkileri. Mediterranean Agricultural Sciences, 20(2), 219-224.
• [32] Sütyemez, M., Eti, S. 1995. Bazı Kiraz Çeşitlerinde Çiçek Tozu Kalitesi ve Üretim Miktarlarının Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 11 (2), 183–196.
• [33] Paydas, S., Eti, S., Derin, K., Yasa E., 1998. Investigations on the finding of effective pollinator(s) for Taurus sweet cherries. In: Ystaas, J. (Ed.), Third Int. Cherry Symp., Acta Hortic. 468, 583–590.
• [34] Bolat, İ., Pırlak, L. 1999. An Investigation on Pollen Viability, Germination and Tube Growth in Some Stone Fruits. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(4), 383-388.
• [35] Gerçekcioğlu, R., Güneş, M., Özkan, Y. 1999. A Study on Determination of Pollen Quality and Pollen Production of Some Fruit Cultivars Grown in Tokat Ecological Conditions. Bahce, 28(1–2): 57-64.
• [36] Cerovic, R., Micic, N., Duric, G., Nikolic, M. 1998. Determination of Pollen Viability in Sweet Cherry. In: Ystaas, J. (Ed.), Third International Cherry Symposium. Acta Horticulturae, 468, 559–565.
• [37] Hormaza, J.I., Herrero, M., 1999. Pollen performance as affected by the pistilar genotype in sweet cherry (Prunus avium L.). Protoplasma 208, 129–135.
• [38] Pırlak, L. 2001. Investigations on the Fertilization Biology of Some Sweet Cherry Varieties Grown in Çoruh Valley Ecological Conditions. Journal of the Faculty of Agriculture, 32 (4), 391–402.
• [39] Alburquerque, N., Garcia Montiel, F., Burgos, L. 2007. Influence of Storage Temperature on the Viability of Sweet Cherry Pollen. Spanish Journal of Agricultural Research, 5 (1), 86–90.
• [40] Janick, J. Moore, N. J. 1996. Fruit Breeding, Tree and Tropical Fruits. Volume 1. Jonn Willey and Sonc, Inc. New York.
• [41] Pirlak, L. 2002. The Effects of Temperature on Pollen Germination and Pollen Tube Growth of Apricot and Sweet Cherry. Gartenbauwissenschaft, 61-64.
• [42] Hedhly, A., Hormaza, J. I., Herrero, M. 2009. Flower Emasculation Accelerates Ovule Degeneration and Reduces Fruit Set in Sweet Cherry. Scientia Horticulturae, 119(4), 455-457.
• [43] Öz, F. 1977. Marmara Bölgesinin yerli kiraz çesitlerinin meyve pomolojileri, çiçek morfolojileri ve döllenme biyolojileri üzerinde araştırmalar, Uzmanlik Tezi, Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Yalova.
• [44] Öz, F. 1985. Ege Bölgesi önemli kiraz çeşitlerinin döllenme uyuşmazlık grupları üzerinde araştırmalar, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, 145 s, Adana.
• [45] Sütyemez, M., Eti, S. 1999. Pozantı Ekolojik Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kiraz Çeşitlerinin Döllenme Biyolojileri Üzerine Araştırmalar. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 23(3):265-272.
• [46] Tosun, F., Koyuncu, F. 2007. Investigations of Suitable Pollinator for 0900 Ziraat Sweet Cherry cv. :Pollen Performance Tests, Germination Tests, Germination Procedures, in vitro and in vivo Pollinations. Horticultural Science, 34(2), 47-53.
• [47] Glowacka, A., Rozpara, E. 2014. Examination of the Suitability of Different Pollinators for Four Sweet Cherry Cultivars Commonly Grown in Poland. Journal of Horticultural Research, 22(1), 85-91.
• [48] Schmidt, H., Wolfram, B., Bošković, R. 1999. Befruchtungsverhältnisse bei Süßkirschen. Erwerbsobstbau, 41, pp. 41-45.
• [49] Wiersma, P. A., Wu, Z., Zhou, L., Hampson, C., Kappel F. 2001. Identification of New Self-Incompatibility Alleles in Sweet Cherry (Prunus avium L.) and Clarification of Incompatibility Groups by PCR and Sequencing Analysis. Theoretical and Applied Genetics, 102, pp. 700-708.
• [50] Lacis, G., Kaufmane, E., Rashal, I., Trajkovski, V., Iezzoni A. F. 2008. Identification of Self-Incompatibility (S) Alleles in Latvian and Swedish Sweet Cherry Genetic Resources Collections by PCR Based Typing. Euphytica, 160, pp. 155-163.
• [51] Sutyemez, M. 2011. Pollen Quality, Quantity and Fruit Set of Some Selfcompatible and Self-Incompatible Cherry Cultivars with Artificial Pollination. African Journal of Biotechnology, 10(17), 3380-3386.
• [52] Stebbins, G.L., 1971. Chromosomal evolution in higher plants. Addison-Wesley, London, p 216.
• [53] Çağlar, G., Bağcı, S. 2004. Bazı Cucumis Türleri Arasındaki Melezlemelerde Embriyo Kurtarma Yoluyla In Vitro Hibrit Bitki Regenerasyonu. Mediterranean Agricultural Sciences, 17(2), 175-182.
• [54] Layne, D. R., Bassi. 2008. eds. The peach: botany, production and uses. CABI.
• [55] Yücel, N. K., Boyacı, H. F., Büyükalaca, S. 2017. Determination of Pollen Viability and Germination of Solanum melongena ve Solanum torvum and Obtaining Plants from Solanum melongena x Solanum torvum Hybrids Using in vitro Techniques. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 5(7), 836-840.
• [56] Michishita, A., Ureshino, K., Miyajima, I. 2002. Plastome-Genome Incompatibility of Rhododendron serpyllifolium (A. Gray) Miq. to Evergreen Azalea Species Belonging to Series Kaempferia. Journal of the Japanese Society for Horticultural Science, 71(3), 375-381.
• [57] Camadro, E. L., Carputo, D., Peloquin, S. J. 2004. Substitutes for Genome Differentiation in Tuber-Bearing Solanum: Interspecific Pollen-Pistil Incompatibility, Nuclear-Cytoplasmic Male Sterility, and Endosperm. Theoretical and Applied Genetics, 109(7), 1369-1376.
• [58] Miyashita, T., Hoshino, Y. 2010. Interspecific Hybridization in Lonicera caerulea and Lonicera gracilipes: The Occurrence of Green/Albino Plants by Reciprocal Crossing. Scientia Horticulturae, 125(4), 692-699.
• [59] Sekara, A., Cebula, S., Kunicki, E., 2007. Cultivated Eggplants – Origin, Breeding Objectives and Genetic Resources, a Review. Folia Horticulturae, Ann. 19/1, 97-114.
• [60] Gür, E., Şeker M. 2014. Beyaz Nektarin Tiplerinin Prunus Cinsine Giren Önemli Türlerle Melezlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(1).