Critical Thinking Tendencies, Teaching Competencies and Implementation Levels Of Turkish Language Teachers

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 2, 66 - 83, 03.12.2024

Demet Duman Mustafa Koç

https://doi.org/10.33710/sduijes.1461361

Öz

The purpose of this study is to reveal the relationship between secondary school Turkish language teachers’ critical thinking tendencies, critical thinking teaching competencies and critical thinking implementation levels in their teaching. The study was designed with the correlational research model within the context of quantitative research approaches. Participants included 112 Turkish language teachers working in public and private secondary schools in various parts of Türkiye during the Fall semester of 2023-2024 academic year. Data were collected through a questionnaire form made up of a personal information form and related scales obtained from the literature. As a result, it was found that the participants’ critical thinking tendencies, teaching competencies and implementation levels were high and positively correlated with each other at medium and high levels. No significant difference was found in critical thinking tendencies across gender, seniority and education received about critical thinking. Moreover, while there was no significant difference in critical thinking teaching competencies and implementation levels across seniority and received about critical thinking, significant differences were found in favor of female teachers in critical thinking teaching competencies and teaching environment dimension of the implementation levels.

Anahtar Kelimeler

Critical thinking, Tendency, Teaching competency, Implementation level, Turkish language teachers

Türkçe Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri, Öğretim Yeterlikleri Ve Uygulama Düzeyleri

Öz

Bu çalışmanın amacı ortaokullarda görev yapan Türkçe öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri, öğretim yeterlikleri ve bu yönde öğretim uygulama düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya çıkarmaktır. Çalışma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan korelasyonel model (ilişkisel tarama modeli) ile desenlenmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu 2023-2024 eğitim-öğretim yılı güz döneminde Türkiye’nin çeşitli yerlerindeki kamuya bağlı ve özel okullarda görev yapan ve araştırmaya gönüllü olarak katılmayı kabul eden 112 öğretmen oluşturmuştur. Veriler kişisel bilgi formu ve alanyazından elde edilmiş ölçeklerden oluşturulmuş anket formu ile toplanmıştır. Araştırma sonucunda katılımcıların eleştirel düşünme eğilimleri, öğretim yeterlikleri ve uygulama düzeylerinin yüksek olduğu ve birbirleriyle pozitif yönde orta ve yüksek düzeyde anlamlı ilişkili olduğu görülmüştür. Eleştirel düşünme eğilim düzeylerinde cinsiyete, kıdeme ve eleştirel düşünme hakkında eğitim alma durumuna göre anlamlı farklılık bulunamamıştır. Ayrıca eleştirel düşünme öğretimi yeterlik düzeyinde ve eleştirel düşünme uygulama ölçeği puanlarında kıdem ve eleştirel düşünme hakkında eğitim alma durumuna göre anlamlı bir fark bulunmazken eleştirel düşünme öğretim yeterlik düzeyinde ve uygulama düzeyi ölçeğinin öğretim ortamı boyutunda kadın öğretmenler lehine anlamlı farklılıklar tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eleştirel düşünme, Eğilim, Öğretim yeterliği, Uygulama düzeyi, Türkçe öğretmenleri

Etik Beyan

Bu çalışma Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu tarafından 25.03.2024 tarih ve 147/10 sayılı kararı ile onaylanmıştır

Kaynakça

• Akbıyık, C. ve Seferoğlu, S. S. (2006). Eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik başarı. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(32), 90-99.
• Akbulut, H. (2019). Fen bilimleri öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin tespiti ve çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trabzon Üniversitesi, Trabzon, Türkiye.
• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrenme ürünlerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Aslan, D. C. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin eleştirel düşünme düzeylerine yönelik algılarının belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri, Türkiye.
• Aybek, B. (2007). Konu ve beceri temelli eleştirel düşünme öğretiminin öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim düzeyine etkisi. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(2), 43-60.
• Bal, M. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin problem çözme becerileri ile eleştirel düşünme eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu, Türkiye.
• Beşoluk, Ş. ve Önder, İ. (2010). Öğretmen adaylarının öğrenme yaklaşımları, öğrenme stilleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online, 9(2), 679-693.
• Bozpolat, E. ve Güçcük Kurga, H. (2021). Sekizinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 526-555.
• Bozpolat, E. ve Güçcük Kurga, H. (2022). Sekizinci sınıf öğrencilerinin eleştirel düşünme eğilimleri, okuduğunu anlama düzeyleri ve okumaya ilişkin tutumları hakkında öğretmen görüşleri. Journal of History School, 59, 2419-2464.
• Can, Ş. ve Kaymakçı, G. (2015). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. NWSA Education Sciences, 10(2), 66-83.
• Cüceloğlu, D. (2002). İyi düşün doğru karar ver (37. baskı). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Çatalbaş, G. ve Sarıtaş, E. (2022). Beceri temelli bir düşünme programı uygulamasının sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme becerileri ve eğilimlerine etkisi. Pamukkale Eğitim Fakültesi Dergisi, 54, 328-356.
• Çetin, A. (2008). Sınıf öğretmeni adayların eleştirel düşünme gücü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa, Türkiye.
• Demir, M. K. (2006). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler derslerinde eleştirel düşünme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Demirel, Ö. (1999). Planlamadan değerlendirmeye öğretme sanatı. Ankara: Pegem Akademi.
• Demirtaş, A. A. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim düzeyleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi, Kastamonu, Türkiye.
• Duvarcı, Ü. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının eleştirel ve yaratıcı düşünme eğilimlerinin belirlenmesi ve karşılaştırılması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Giresun Üniversitesi, Giresun, Türkiye.
• Ekinci, Ö. ve Aybek, B. (2010). Öğretmen adaylarının empatik ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. İlköğretim Online Dergisi, 9(2), 816-827.
• Ergün, M. (2019). Eğitim felsefesi. Ankara: Pegem Akademi.
• Gelen, İ. (1999). İlköğretim okulları 4.sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerini kazandırma yeterliklerinin değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Çukurova Üniversitesi, Adana, Türkiye.
• Göbel, Ş. D. (2013). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme becerisi öğretimi yeterlilikleri ve uygulamaları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sakarya, Türkiye.
• Gürsoy, M. (2021). Sosyolojide eleştirel düşünme: sosyoloji öğrencilerinin eleştirel sosyolojik düşünme beceri düzeyleri üzerine bir değerlendirme. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(2), 1353-1368.
• Kandemir, M. A. (2017). Sınıf ve ilköğretim matematik öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilim düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Turkish Studies, 12(6), 453-474.
• Karakaya, İ. (2014). Betimsel araştırma yöntemleri. Tanrıöğen, A. (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Koçer, E. N. (2021). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerinin ve kitap okuma alışkanlıklarına ilişkin tutumlarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Kütahya Üniversitesi, Kütahya, Türkiye.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 10(1), 1-13.
• Kökdemir, D. (2003). Belirsizlik durumlarında karar verme ve problem çözme. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara, Türkiye.
• Köksal, N. ve Çöğmen, S. (2018). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme ve iletişim becerileri. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44, 278-296.
• Kürüm, D. (2002). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme gücü. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Memiş, N. (2023). Yükseköğretim lisans öğrencilerinin eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve iletişim becerilerinin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eskişehir, Türkiye.
• Mete, G. (2021). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerilerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(2), 492-509.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB, 2005). İlköğretim fen ve teknoloji dersi (6.,7. ve 8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Öztay, O. H. ve Öztay E.S., (2021). Küresel iletişim çağında öğretmen adaylarının medya okuryazarlık ve eleştirel düşünme beceri düzeylerinin incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 11(3), 600-612.
• Partnership for 21st Century Skills. (2015). P21 framework definitions.
• http://www.p21.org/storage/documents/docs/P21_adresinden 07.03.2021 tarihinde edinilmiştir.
• Polat, M. (2017). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yaratıcılık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Adıyaman Üniversitesi, Adıyaman, Türkiye.
• Seferoğlu, S. ve Akbıyık, C. (2006). Eleştirel düşünme ve öğretimi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 193-200.
• Selçuk, B. (2013). Türkçe öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ve özel alan yeterlilik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Muğla ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Sıtkı Kocaman Üniversitesi, Muğla, Türkiye.
• Semerci, N. (2016). Eleştirel düşünme eğilim ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik revize çalışması. Turkish Studies, 11(9), 725-740.
• Sezer, E. A., Küçüktepe, S. E. ve Yıldız, N. (2022). Ortaokul öğrencilerinin eleştirel düşünme becerisi üzerine bir meta-analiz çalışması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 55, 252-293.
• Şen, Ü. (2009). Türkçe öğretmeni adaylarının eleştirel düşünme tutumlarının çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Journal of World of Turks, 1(2), 69-89.
• Şentürk, M. (2009). İlköğretim programının eleştirel düşünmeyi geliştirmesine ilişkin öğretmen görüşlerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat üniversitesi, Elazığ, Türkiye.
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Tecik, İ. (2022). Öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin, Türkiye.
• Toyran, G. (2015). Okul öncesi öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme düzeylerinin ve eleştirel düşünme eğilimlerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir, Türkiye.
• Tunçer, E. ve Sapancı, A. (2021). Ortaokul matematik öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilim ve uygulama algıları arasındaki ilişki. Asya Öğretim Dergisi, 9(2), 55-74.
• Türk Dil Kurumu (TDK, 2023). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr/ adresinden 7 Ocak 2023tarihinde edinilmiştir.
• Tüysüz, C. ve Kılıç Oğuz, U. ( 2022). Ortaokul öğrencilerinin fen tabanlı girişimcilik düzeyi ile eleştirel düşünme eğilimi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Milli Eğitim, 51(236), 3107-3120.
• Yılmaz Virlan, A. (2021). Türkiye’de yapılan lisansüstü düzeydeki eleştirel düşünme çalışmaları: bir alan incelemesi. Üniversite Araştırmaları Dergisi, 4(3), 254-261.