Türk Tezyinatında Perde

Yıl 2021, Sayı: 45, 271 - 294, 07.06.2021

Ela Taş

https://doi.org/10.21497/sefad.944089

Cited By: 5

Öz

Türk tarihinin erken devirlerinden itibaren ortaya konmuş her türlü eserin bitkisel motifler, geometrik şekiller, çeşitli hatlar, figürlerle tezyin edildiği günümüze ulaşan örneklerden anlaşılmaktadır. Bu süslemeler arasında yer alan ve nesnel motifler grubunda değerlendirilen unsurlardan biri perdedir. Perde ile ilgili kapsamlı bir çalışma yapılmamış olması, unsurun Batı etkisiyle Türk sanatında yer aldığına dair yanlış bir yaklaşımı da beraberinde getirmiştir. Bu çalışma, Batı sanatı vesilesiyle Türk tezyini sanatlarında kendine yer bulduğu söylenen perdenin; duvar resimleri, seramik, minyatür, resim ve mimari gibi unsurlar üzerinde bulunan örnekler eşliğinde, Hunlar döneminden itibaren Türk sanatında kullanım alanı bulduğunu ve kökeninin Orta Asya Türklerine dayandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türk, Dekorasyon, Tezyinat, Perde

Curtains In Turkısh Decorative Art

Öz

It is obvious by the extant examples that every kind of artwork has been decorated by various motifs since the early periods of Turkish history. One of these decoration items which is evaluated among objective motifs is curtain. The fact that a detailed study has not been held on the mentioned motif accompanied a misconception that the motif ranks among Turkish art by the effect of the West. This study reveals that the curtain motif which is said to take place in Turkish decorative arts by the effect of Western art has indeed been used in Turkish art since the Huns era and originated by Middle Asia Turks to the accompaniment of examples on the elements such as frescos, ceramics, miniatures, drawings and architecture.

Anahtar Kelimeler

Turkish, Decorative arts, Curtain

Kaynakça

• Aksu, H. (1981). III. Murad Şehinşahnamesi. Sanat Tarihi Yıllığı (S. IX-X, s. 1-22). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• And, M. (2017). Osmanlı tasvir sanatları: minyatür 1, (2. bm.) İstanbul: YKY.
• Arık, R. (1988). Batılılaşma dönemi Anadolu tasvir sanatı. (2. bs.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Arık, R. (2017). Selçuklu saray ve köşkleri. (1. bs.). Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi
• Arslan, N. (1997). Mihri Müşfik. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (Cilt 2, s. 1244). İstanbul: Yem Yayınları.
• Aslanapa, O. (1986). Osmanlı devri mimarisi, (2. bs.). İstanbul: İnkılap Kitapevi.
• Aslanapa, O. (2011). Türk sanatı, 10. Baskı, İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Atasoy, N. (1992). Barok, İslam ansiklopedisi, (Cilt 5, s. 81-83). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Bağcı, S. Çağman, F. Renda, G., Tanındı, Z. (2012). Osmanlı resim sanatı. (2. bs.). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Binan, C. (1997). Pencere. Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi, (Cilt 3, s. 1443). İstanbul: Yem Yayınları.
• Cezar, M. (1977). Anadolu öncesi Türklerde şehir ve mimarlık. (1. bs.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Çoruhlu, T. ve Alkan, M. (2017). Sakarya ili geleneksel Türk mimarisinde duvar resimleri ve boyalı nakışlar. XX. Uluslararası Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri (02-05 Kasım 2016), (Cilt 2, s. 898, 908) Ed. Ela Taş, Sakarya: Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Çoruhlu, Y. (2013). Erken devir türk sanatı. (1. bs.). İstanbul: Kabalcı Yayınları
• Devellioğlu, F. (2010). Osmanlıca Türkçe ansiklopedik lügat. Ankara: Aydın Kitabevi.
• Doğanay, A. (2012). Tezyinat. İslam ansiklopedisi, (Cilt 41 s. 79, 83). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Duran, T. (1999). Padişah Portreleri. (1. bs.). İstanbul: Tarihi Araştırmalar Vakfı Yayınları. Erişim adresi: http://www.antikalar.com/iznik-seramikleri
• Erişim adresi: https://tr.pinterest.com/pin/490610953128581164 .
• Ertuğ, Z. T. (1998). Hünernâme. İslam ansiklopedisi, (Cilt 18, s. 484-485). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Esin, E. (1975). Sadullah Paşa yalısının bağlı olduğu gelenek. Türkiyemiz (Sayı 16, s. 2, 7) İstanbul: Akbank Yayınları.
• Esin, E. (2006). Türklerde maddi kültürün oluşumu. (1. bs.). İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Germaner, S. (1997). Ampir. Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi, (Cilt 1, s. 88). İstanbul: Yem Yayınları.
• Giray, K. (2009). Ziraat Bankası Koleksiyonu. Ankara: Ziraat Bankası Sanat Koleksiyonu Yayınları.
• Gürsoy, E (2015). Uşak’ta perde motifli mihraplar, ASOS JOURNAL Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi (Sayı 10, s. 146-157). Erişim adresi: http://isamveri.org/pdfdrg/G00028/2015_10/2015_10_GURSOYE.pdf (Erişim tarihi: 06.04.2019).
• İnal, G. (1995). Türk minyatür sanatı (Başlangıcından Osmanlılara Kadar). (1. bs.). Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Yayınları
• İndirkaş, Z. (2002). Türklerde hükümdar tacı geleneği. (1. bs.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kuban, D. (2016). Osmanlı mimarisi. 2. Baskı, İstanbul: Yem Yayınları
• Kuban, D. (2018). Türk ahşap konut mimarisi (17. – 19. Yüzyıllar). (3. bs.). İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kuran, A. (1997). Osmanlı mimarlığı ve sanatı. Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, (Cilt 3, s. 1393-1399). İstanbul: Yem Yayınları.
• Küçük, C. (1988). Abdülmecid. İslam ansiklopedisi, (Cilt 1, s. 259-263). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Merçil, E. (1996). Gazneliler. İslam ansiklopedisi, (Cilt 13, s. 480, 483). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Merçil, E. (2000). Türkiye Selçuklularında Meslekler. (1. bs.) Ankara: TTK Yayınları
• Okçuoğlu, T. (2000). 18. – 19. yüzyıllarda Osmanlı duvar resimlerinde betimleme anlayışı, Yayımlanmamış doktora tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Ögel, B. (1978a). Türk kültür tarihine giriş I (Türklerde köy ve şehir hayatı). (1. bs.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, B. (1978b). Türk kültür tarihine giriş III (Türklerde ev kültürü). (1. bs.) Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özcan, A. (2004). Merzifonlu Kara Mustafa Paşa. İslam ansiklopedisi, (Cilt 29, s. 246, 249). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özgüdenli, O. G. (2009). Büyük Selçuklularda sosyo-ekonomik ve kültürel hayat. İslam ansiklopedisi, (Cilt 36, s. 371, 375). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özünlü, E. E. (2014). Osmanlı ve Kırgız konargöçerlerinde yurt, bilig, Türk dünyası sosyal bilimler dergisi, (Sayı 71, s. 169-178). Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/233594 (Erişim tarihi:05.07.2019)
• Pancaroğlu, O. (2015). Resimli ve tasvirli el yazmaları. Anadolu Selçukluları ve Beylikler dönemi uygarlığı 2, 1. Baskı, Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, s. 575-586.
• Renda, G. (1977). Batılılaşma dönemi Türk resim sanatı 1700-1850 (1. bs.), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Renda, G. (1997). Osmanlı Minyatürü. Eczacıbaşı sanat ansiklopedisi, (Cilt 2, s. 1270). İstanbul: Yem Yayınları.
• Sevim, A. ve Merçil, E. (1995). Selçuklu Devletleri Tarihi (6. bs.), Ankara: TTK Yayınları.
• Seyran, E. (2005). Mihri Müşfik (Yaşamı ve sanatı). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Sanatı Anabilim Dalı.
• Sümer, F. (2009a). Anadolu Selçukluları. İslam ansiklopedisi, (Cilt 36, s. 380-384). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Sümer, F. (2009b). Büyük Selçuklular. İslam ansiklopedisi, (Cilt 36, s. 365-371). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Taşağıl, A. (2012). Türk. İslam ansiklopedisi, (Cilt 41, s. 467-474). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Toros, T. (1988). İlk kadın ressamlarımız. (1. bs). İstanbul: Ak Yayınları.
• Yurtsal, T. (2009). Aydın ve Denizli camilerinde duvar yapıları. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sanat Tarihi Anabilim Dalı.