Feyzi Halıcı Şiirinin Tasavvuf Bağlamında İncelenmesi

Yıl 2021, Sayı: 46, 1 - 22, 16.12.2021

Ahmet Karakuş

https://doi.org/10.21497/sefad.1031566

Öz

İslam’ın muhabbete ve aşka dayalı hikemî, ahlaki ve irfani tarafı olarak da tanımlanabilecek tasavvuf, Türk şiirinin birçok evresinde şairler tarafından işlenmiş bir temadır. Modern dönem şairleri arasında da ele alınan tasavvuf, çeşitli ıstılahlar dikkate alınarak Âşık Fezaî mahlasıyla da bilinen Feyzi Halıcı şiirinde de yer almıştır. Manzum ve mensur, kafiyeli ve serbest tarzda şiirleri olan Feyzi Halıcı herhangi bir tarikata intisabı olmasa da Hz. Mevlânâ ve Mevlevilikten etkilenip tasavvufu şiirinde işleyen çağdaş Türk şairlerindendir. Halıcı şiiri tasavvufi ıstılahlar dikkate alınarak ele alınmıştır. Feyzi Halıcı şiirinde özellikle Hz. Mevlânâ, Yunus Emre, Ahmed Yesevî ve Mevlevi postnişinlerinden Şeyh Galip, çalışmanın tasavvuf büyükleri adındaki alt başlığında verilmiştir. Ayrıca tasavvufta önemli ıstılahlardan olan mürşit ve mürit başlıklarında şeyhlik ve dervişlik ele alınmıştır. Zikir başlığında ise sema’nın şiirde nasıl geçtiği verilmeye çalışılmış, ney ve kudüm gibi Mevlevi zikrinin önemli müzik aletleri Mevlevi enstrümanlar maddesinde işlenmiştir. Tasavvuf için bir başka önemi olan tecelli kavramının yanında nefs ıstılahı da diğer başlıklar olarak verilmiştir. Tasavvufta sülukun nihayeti için dervişin hâli olan aşk ele alınmış, varlık-yokluk kavramlarının Halıcı şiirinde nasıl ele alındığı işlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mevlevilik, tasavvuf, ıstılah, şiir, etki

The Examination of Feyzi Halıcı's Poetry in the Context of Sufism

Öz

Sufism, which can be defined as the historical, moral and wise side of Islam based on love and affection, is a theme treated by poets in many phases of Turkish poetry. Sufism, also treated among modern period poets, has been included in Feyzi Halıcı’s poetry, also known as Âşık Fezaî, by considering various terms. Feyzi Halıcı has poems in verse and prose, rhyme and free style and is not affiliated with any sect, but he is one of the contemporary Turkish poets influenced by Hz. Mevlana and Mevleviyeh and treated Sufism in his poetry. Halıcı’s poetry was studied by considering sufistic terms. In his poetry, especially Hz. Mevlânâ, Yunus Emre, Ahmed Yesevî and Şeyh Galip one of the sheiks of Mevlevi, were given under the subtitle of the study named as Sufism elders. Also, sheikhdom and dervishhood were discussed in murshid and disciples title, which are among the important terms in Sufism. In the title of dhikr, it was tried to explain how the sema was mentioned in poetry, and important musical instruments of the Mevlevi dhikr like ney and kudum were mentioned in the Mevlevi instruments item. Besides manifestation notion, especially important for Sufism, the nafs term was also treated as other titles. In Sufism, love, as the state of dervish for the end of the süluk (spiritual travelling) was discussed and how presence-absence notions are handled in Halıcı’s poetry was treated.

Anahtar Kelimeler

Mevleviyeh, sufism, term, poetry, effect

Kaynakça

• Akkuş, M. (1993). Nef’î dîvânı. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Albayrak, N. (2001). Sümmânî. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Alptekin, A. B. (2004). Palandöken’in zirvesindeki âşık Erzurumlu Emrah. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Aresteh, A. R. (2007). Aşkta ve yaratıcılıkta yeniden doğuş-Mevlânâ Celâleddîn Rûmî’nin kişilik çözümlemesi (3. bs.). (B. Demirkol & İ. Özdemir, Çev.). Ankara: Kitâbiyât.
• Âşık Fezaî. (1998). Yaylaya bir gelin geldi-şiirler. Ankara: Aşık Ofset.
• Ayvazoğlu, B. (1999). Kuğunun son şarkısı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâîl. (1422/2001). el-câmiu’s-sahîh (Muhammed Züheyr b. Nâsıru’n-Nâsır, Thk.). Beyrut: Dâru Tavki’n-Necât.
• Çelebi, A. H. (1957). Mevlânâ ve Mevlevilik. İstanbul: Nurgök Matbaası.
• el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed. (1351). Keşfu’l-hafâ ve müzîlü’l-ilbâs ammeştehara mine’l-ehâdîs alâ elsineti’n-nâs II. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Gölpınarlı, A. (2004). Tasavvuf (3. bs.). İstanbul: Milenyum Yayınları.
• Gönen, S. (2016). Âşıkların babası Feyzi Halıcı ve hayatı. A. B. Alptekin (Haz.), Feyzi Halıcı ve yirminci yüzyıl âşıkları üzerine araştırmalar I içinde (s. 11-21). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Halıcı, F. (1952). Masmavi-şiirler. İstanbul: Hisar Yayını.
• Halıcı, F. (1956). İstanbul caddesi-şiirler. İstanbul: Şehir Matbaası.
• Halıcı, F. (1960). Günaydın-şiirler. İstanbul: Büyük Kervan Matbaası.
• Halıcı, F. (1964). Dinle neyden-şiirler (2. bs). Ankara: Mars Matbaası.
• Halıcı, F. (1966). Gecenin bir yerinde iki ceylân. Ankara: Mars Matbaası.
• Halıcı, F. (1967). Selçukya’da aşk-şiirler. Ankara: Mars Matbaası.
• Halıcı, F. (1981). Mevlâna ve Mesnevî. F. Halıcı (Haz.), Mevlâna sevgisi içinde (s. 40-44). Konya: Konya Turizm Derneği Yayınları.
• Halıcı, F. (1983). Yaşama sevinci-şiirler. Ankara: Güven Matbaası.
• Halıcı, F. (1998). Selçukya güzellemesi-şiirce. Ankara: Aşık Ofset.
• Halıcı, F. (2000). Seçme şiirler. Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Halıcı, F. (2005). Şiirler-dörtlemeler. y.y: y.y.
• Halıcı, F. (t.y.). Dörtleme’ler-şiirler (C. [1]). Ankara: Güven Matbaası.
• Halıcı, F. (t.y.). Dörtleme’ler-şiirler (C. 2). y.y: y.y.
• Hatipoğlu, A. (1993). Besteleriyle Yunus Emre ilâhîleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kara, M. (2015). Din hayat sanat açısından tekkeler ve zâviyeler (6. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Karaman H., Özek A., Dönmez İ. K., Çağrıcı M., Gümüş S. & Turgut A. (2015). Kur’ân-ı Kerîm açıklamalı meâli (3. bs.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kılıç, M. E. (2013). Tasavvufa giriş (4. bs.). İstanbul: Sufi Kitap.
• Masala, A. (1987). Feyzi Halıcı’nın şiirlerinden seçmeler (A. Masala, Çev.). Ankara: Güven Matbaası.
• Mazıoğlu, H. (1981). Anadolu’da Türk edebiyatının başlamasında ve gelişmesinde Mevlânâ’nın yeri ve etkisi. F. Halıcı (Haz.), Mevlâna sevgisi içinde (s. 30-39). Konya: Konya Turizm Derneği Yayınları.
• Mevlânâ. (2013). Mesnevî-tam metin (13. bs.). (A. Karaismailoğlu, Çev.). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Necatigil, B. (2007). Edebiyatımızda isimler sözlüğü (24. b.s). İstanbul: Varlık Yayınları.
• Ocak, A. Y. (2016). Türkler, Türkiye ve İslâm-yaklaşım, yöntem ve yorum denemeleri (14. bs.). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Şafak, Y. (2009). Mevlânâ’ya atfedilen “yine gel…” rubâîsine dair. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, 24 (2), 75-80. Erişim adresi: http://yakupsafak.com/yazilar/46.pdf. Erişim tarihi: 03.03.2021.
• Uludağ, S. (2005). Tasavvuf terimleri sözlüğü (2. bs.). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Uludağ, S. (2014). Tasavvuf ve tenkit. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Uludağ, S. (2017). İslâm ve musiki (2. bs.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2017). Anadolu kültürü üzerine makaleler (2. bs.). G. Ülken (Haz.). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Yılmaz, H. K. (2019). Ana hatlarıyla tasavvuf ve tarîkatlar (29. bs.). İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Yûnus Emre. (2014). Dîvân-ı ilâhiyât (3. bs.). M. Tatcı ( Haz.). İstanbul: H Yayınları.