An Intertextual Analysis of James Clarence Mangan's The Soffees' Ditty in Relation to the Koran and Sufism

Yıl 2021, Sayı: 46, 23 - 42, 16.12.2021

Arda Arıkan Kıvılcım Uzun

https://doi.org/10.21497/sefad.1031670

Cited By: 1

Öz

James Clarence Mangan (1803-1849) expressed the Middle East's cultural and social
atmosphere in his literary works. Except for some poems claimed to be translations, he has
written original poetry as well. As a result of his interest in spiritualism and mysticism,
Mangan was particularly interested in Sufism, an ancient belief centered in the Middle East
and frequently called Islamic mysticism in the West. He also had a grasp of the literary
canon of the prominent Sufi teachers, and he used Sufi doctrines in the texts he produced.
One of these texts, The Soffees' Ditty is exceptionally intriguing with its seven chapters
including both prose and verse. Stylistically, prose sections begin with "Bismillah!", which
requires further stylistic and intertextual analysis. Hence, the intertextual analysis conducted
revealed that each section preceding the verse and written in prose include various allusions
to specific verses of the Koran.

Anahtar Kelimeler

Intertextuality, Sufism, the Koran, allusion, James Clarence Mangan

James Clarence Mangan’ın Sûfîlerin Mânisi Başlıklı Şiirinin Kur’an-ı Kerim ve Sufîlik Bağlamında Metinlerarası Bir İncelemesi

Öz

James Clarence Mangan (1803-1849) Orta Doğu’nun kültürel ve sosyal atmosferini
edebi eserlerine konu etmiştir. Bir kısmının çeviri olduğunu iddia ettiği şiirlerin yanı sıra
tamamıyla kendisine ait olan şiirler de mevcuttur. Spiritüalizm ve mistisizme olan ilgisi
sonucu Mangan, Orta Doğu merkezli kadim bir inanış olan ve Batı dünyasında sıklıkla İslam
mistisizmi olarak adlandırılan Sûfîlik ile de özellikle ilgilenmişti. Aynı zamanda büyük Sûfî
öğreticilerinin edebi külliyatına hakimdi ve Sûfî öğretilerini kendi ürettiği metinlerde de
kullanmıştı. Bu metinlerden biri olan Sûfîlerin Mânisi isimli şiiri, yedi bölüme ayrılmasıyla ve
her bölümün kendi içerisinde yarı düzyazı yarı şiir biçiminde sunulmasıyla özellikle dikkat
çekicidir. Düzyazı kısımları her seferinde “besmele” ile başlayan şiirin hem içerik hem biçem
açısından incelenmeye ve metinlerarası bir okumaya ihtiyaç duyduğu gözlemlenmiştir. Bu
çalışmada, metinlerarasılık bağlamında yürütülen inceleme sonucu şairin yedi bölüme
ayırarak her bir bent öncesi verdiği düzyazıların Kur’an’ı Kerim’in belli başlı ayetlerine
yapılmış birer anıştırma olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık, Sûfîlik, Kur’an-ı Kerim, anıştırma, James Clarence Mangan

Kaynakça

• Akgül, M. ve Arıkan, A. (2019). Islamic motifs in James Clarence Mangan's poems (1838- 1844). IV. International Social Research and Behavioral Sciences, Antalya.
• Aktulum, K. (2000). Metinlerarası ilişkiler. Ankara: Öteki Yayınevi.
• Altıer, S. (2008). Bektaşi ikonografisi üzerine bir deneme: Hacı Bektaş Veli Müzesi’ndeki figürlü keşkül-ü fukaralar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 101-116.
• Altındiş, H. (2020). Shaping the way we believe: Sufism in modern Turkish culture and literature. (Der. Alam, S.) Cultural Fusion of Sufi Islam: Alternative Paths to Mystical Faith içinde. (s. 115-130). Oxon: Routledge.
• Becker-Leckrone, M. (2005). Julia Kristeva and literary theory. China: Palgrave Macmillan.
• Childs, P., ve Fowler, R. (2006). The Routledge Dictionary of Literary Terms. Oxon: Routledge.
• Elçibey, E. ve Kemaloğlu, K. (2014). Bazı Sufi akımları hakkında. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 1(4), 1-11.
• Genette, G. (1992). The Architext: An introduction. (Lewin, J.E., Çev.) USA: University of California Press.
• Genette, G. (1997). Palimpsets: Literature ın the second degree. (Newman, C. ve Doubinsky, C., Çev.) Lincoln and London: University of Nebraska Press.
• Gezer, S. (2015). Kur’an’da geçen sayısal ifadeler hakkında bazı değerlendirmeler. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(2), 477-492.
• Gowins, P. (2009). Sûfîlik: Ruhani yoldaki bilgilerin uygulama teknikleri. (Yıldız, A. ve Çelebi, A., Çev.) İstanbul: Şira Yayınları.
• Gökpınarlı, A. (1985). 100 soruda tasavvuf. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Graham, A. (2011). Intertextuality. New York: Routledge.
• Irwin, W. (2001). What is an allusion? The Journal of Aesthetics and Art Criticism, 59 (3), 287- 297.
• Kristeva, J. (1980). Desire in language: A semiotic approach to literature and art. (Gora, T., Jardine, A. ve Roudiez, L.S., Çev.) New York: Columbia University Press.
• Kurt, A. (2019). “Söyleyici” kavramı ve “Nûrusiyâh” şiirinden hareketle şiir çözümleme yöntemlerinde “Söyleyici”nin tespitinin şiiri anlamaya katkısı. Rumeli Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (14), 174-182.
• Mangan, J. C. (1844). Literae Orientales: Ottoman poetry fifth article. The Dublin University Magazine, 133(23), 535-550.
• Mangan, J. C. (1996). The soffees’ ditty. (Der. Chuto, J., v.d.) The Collected Works of James Clarence Mangan (Poems: 1838-1844) içinde. (s. 353-355). Dublin: Irish Academic Press.
• Mut, H. ve Akkuş, S. (2016). Bir Bektâşî dedebabası Bedri Noyan’a (1912-1997) göre zâhir bâtın ilişkisi. Usul İslam Araştırmaları, 25, 133-158.
• Noyan, B. (1999). Bütün yönleriyle Bektaşîlik ve Alevîlik (II. Cilt). Ankara: Ardıç.
• O'Donoghue, D. J. (1897). The life and writings of James Clarence Mangan. Dublin: Sealy, Bryers & Walker.
• Özer, S. (2008). Hadis metninin anlaşılmasında diğer metinlere referansların önemi ya da hadiste metinlerarasılık ve metinlerarası okuma. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi, VIII(1), 305-350.
• Quinn, E. (2006). A Dictionary of Literary and Thematic Terms. New York: Fact on File.
• Renard, J. (2009). The A to Z of Sûfîsm. USA: The Scarecrow Press.
• Schimmel, A. (1978). Mystical dimensions of Islam. USA: The University of North Carolina Press.
• Soya, H. R. (2015). Walter Benjamin’in mistisizmi ile tasavvuf felsefesine bir bakış. Kaygı, 25, 29-41.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Seyyid. Erişim: https://islamansiklopedisi.org.tr/seyyid
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. Tasavvuf. Erişim: https://islamansiklopedisi.org.tr/Tasavvuf
• Üçok, B. (1968). İslâm Tarihi: Emevîler Abbasîler. Ankara: Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Yayınları.
• Yaşar, H. (2016). Alaeddin Ali Semerkandi (Karamani)’nin tefsire katkısı. (Der. Şeker, M., Mercan, M., Kaya, Y. ve Uncu, C.) Karamanoğulları Beyliği içinde. (s. 260-277). Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi.