Balıkesir Konakpınar İlkokulu ve Ortaokulu Binaları

Yıl 2024, Sayı: 51, 165 - 184, 30.06.2024

Ahmet Yavuzyılmaz , Emre Kolay

https://doi.org/10.21497/sefad.1345433

Öz

Tanzimat’ın ilanı (1839) sonrası değişmeye başlayan devlet yönetim biçimi, dönemin eğitim-öğretim alanına da yansımıştır. Bu süreçte önce hukuki olarak birtakım adımlar atılmış, ardından yeni okul tipleri ile yeni okul binalarının inşası gündeme gelmiştir. Böylelikle farklı yapı tiplerinden meydana gelen eğitim yapıları dönemin kamu yapıları arasında yerini almıştır. Okul binalarının inşa süreci Osmanlı’nın son yıllarında devam etmekle birlikte Cumhuriyet döneminde yeni bir boyut kazanmıştır. Eğitim kadrolarının ve fiziki mekânlarının önemli sorun olduğu Cumhuriyetin ilk yıllarında öncelikle öğretmen yetiştiren kurumların kurulmasına ve aynı zamanda Anadolu’nun pek çok noktasına eğitim yapılarının inşa edilmesine gayret gösterilmiştir. Bu bağlamda pek çok il, ilçe ve kasabaya farklı plan tipi ve malzeme ile farklı kütle özelliklerine sahip eğitim yapılarının inşa edildiği görülmektedir. Türkiye’deki eğitim tarihinin kırılma noktasını oluşturan bu dönemde inşa edilmiş fakat inşa tarihi kesin olarak bilinmeyen iki eğitim yapısı bu çalışmanın ana temasını oluşturmaktadır. Balıkesir’in Konakpınar Mahallesinde inşa edilen bu iki yapı mimari özellikleri ile irdelenmiş, yerleşim alanının iskân tarihi göz önüne alınmış ve böylelikle bir tarihlendirmeye gidilmiştir. Ayrıca plan, cephe ve malzeme özellikleri ele alınarak dönemin mimari eğilimleri içerisinde karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Mimarisi, Eğitim Yapısı, İlkokul Binaları, Ortaokul Binaları, Balıkesir

Balıkesir Konakpınar Primary and Secondary School Buildings

Öz

The state administration, which began to change after the declaration of Tanzimat, was also reflected in the field of education of the period. In this process, some legal steps were first taken, followed by the construction of new school types and buildings. Thus, educational buildings consisting of different building types took their place among the public buildings of the period. Although the construction process of school buildings continued in the final years of the Ottoman Empire, it gained a new dimension during the Republican period. In the early years of the Republic, when educational staff and physical spaces were major issues, efforts were made to establish teacher-training institutions and at the same time to build educational buildings in many parts of Anatolia. In this context, educational buildings with different plan types, materials and mass characteristics have been built in many provinces, districts and towns. The main theme of this study is two educational buildings with uncertain construction dates. These two buildings built in Konakpınar neighborhood of Balıkesir were examined with their architectural features, the settlement history of the settlement area was taken into consideration and thus a dating was reached. In addition, the plan, facade and material features were evaluated comparatively within the architectural trends of the period.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Architecture, Educational Buildings, Primary Schools, Secondary Schools, Balıkesir

Kaynakça

• Akyıldız, A. (2003). Maarif-i Umumiye Nezareti. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. (C. 27, s. 273-274). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Alpagut, L. (2005). Erken Cumhuriyet döneminde Ankara’daki eğitim yapıları (Yayınlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Aslanoğlu, İ. (2001). Erken Cumhuriyet dönemi mimarlığı 1923-1938. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi Yay.
• Balıkesir İl Yıllığı 1973, (1973). İstanbul: Dizerkonca Matbaası
• Batur, A. (1998). 1925-1950 döneminde Türkiye mimarlığı. Yıldız Sey&Derya Özkan (Ed.), 75 Yılda Değişen Kent ve Mimarlık içinde (s. 209-234). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Çağır, M. & Türk, İ. C. (2017). 1869 Maarif-i Umumiye Nizamnamesi ve Türk eğitim tarihindeki yeri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4/11, 62-75.
• Çalbay, Ö. (2017). Kütahya-Simav çevresi erken Cumhuriyet dönemi eğitim yapıları ve Gökçeler köyü ilkokulu koruma projesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstanbul.
• Duymaz, A. Ş. (2011). II. Abdülhamid dönemi eğitim yapıları. Mehmet Metin Hülagü&Gülbadi Alan&Şakir Batmaz (Haz.), Devr-i Hamid Sultan II. Abdülhamid C. 5 içinde (s. 169-187). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yay.
• Erdoğdu, A. T. (1995). Maarif-i Umumiye Nezareti teşkilatı idari teşkilat açısından (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Gürsoy, E. (2019). Uşak’ta erken Cumhuriyet dönemi ilkokul mimari yapısı: Gazi Mustafa Kemal ilkokulu örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18/69, 32-40. https://doi.org/10.17755/esosder.379977
• Karpuz, H. (2009). Türk kültür varlıkları envanteri Konya (C. I-III). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kavas, Ö. (2020). Mersin’de erken Cumhuriyet dönemi (1923-1950) köy okulları mimarisi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Kaya, Ş. (2009). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e İzmit kenti. Kocaeli: Kocaeli Büyükşehir Belediyesi Yayınları.
• Kodaman, B. (1991). Abdülhamid devri eğitim sistemi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kodaman, B. & Saydam, A. (1992). Tanzimat devri eğitim sistemi. Hakkı Dursun Yıldız (Haz.), 150. Yılında Tanzimat içinde (s. 475-496). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yay.
• Kolay, E. (2023). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye’de belediye binaları. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yay.
• Kul, F. N. (2010). A new approach for defining the conservation status of early republican architecture, case study: primary school buildings (Yayınlanmamış doktora tezi). Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Kul, F. N. (2012). Primary schools of İzmir (1923-1950). METU JFA, 29/2, 259-284.
• Maarif Vekaleti (1933), İlkmektep planları albümü. İstanbul: Resimli Ay Matbaası.
• Parmaksız, E. (2008). II. Abdülhamid dönemi eğitim sistemi, eğitim yapıları ve askeri rüşdiyeler (Yayınlanmamış Doktora tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Taşkın, Ü. (2008). Klasik dönem Osmanlı eğitim kurumları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi 1/3, 343-366.
• Tekeli, İ. (1985). Tanzimat’tan Cumhuriyete eğitim sistemindeki değişmeler. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi (C. 2, s. 456-475). İstanbul: İletişim Yay.
• Topçubaşı M. & Eyüpgiller K. K. (2010). 19. yüzyılda Kastamonu Eyaleti’nde hükümet daireleri. İTÜ Dergisi, 9/2, 108-120. Erişim adresi: http://itudergi.itu.edu.tr/index.php/itudergisi_a/article/view/1056
• Toptaş, R. (2020). II. Abdülhamid dönemi (1876-1909) idadi yapıları (Türkiye örnekleriyle) (Yayınlanmamış doktora tezi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Özbek, Y. (2013). Erken cumhuriyet döneminde (1923-1954) Kayseri’de okul yapıları. Belleten, 278/LXXVII, 271-247. Erişim adresi: https://belleten.gov.tr/ozet/2664/tur
• Özden Öner, G. (2016). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Konya’da eğitim yapıları (1839-1939) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi, İstanbul.
• Özden Öner, G. (2019). Konya merkez ve ilçelerinde erken Cumhuriyet dönemi eğitim yapıları. Turkish Studies Social Sciences, 14/3, 881-903. Erişim adresi: https://turkishstudies.net/files/turkishstudies/6f4f63f2-1d4b-4642-9601-387bf1def628.pdf
• Özgün, S. (2000). Denizli’deki kamu yapıları (1876-1940) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Öztürk, C. (2000). İdadi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (C. 21, s. 464-466). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Özyiğit, H. (2023). I. Ulusal Mimarlık dönemi eğitim yapılarına bir örnek: Acıpayam Cumhuriyet Mektebi. Turkish Studies, 18/3, 1197-1221. Erişim adresi: https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&key=70630
• Sakaoğlu, N. (1991). Osmanlı eğitim tarihi. İstanbul: İletişim Yay.
• Sakaoğlu, N. (2003). Osmanlı’dan günümüze eğitim tarihi. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yay.
• Sayın, A. & Coşkun, B. S. (2021). Erken Cumhuriyet dönemi ilköğretim yapılarına bir örnek: Bursa İstiklal İlkokulu. Megaron, 16(3), 385-401. Erişim adresi: https://megaronjournal.com/jvi.aspx?pdir=megaron&plng=eng&un=MEGARON-93206
• Sözlü, H. (2022). Balıkesir’de Türk-İslam dönemi eserleri. Balıkesir: Balıkesir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi Yay.
• Yavuz, Y. (2009). İmparatorluktan Cumhuriyete mimar Kemalettin 1870-1927. Ankara: TMMOB Mimarlar Odası Yayınları.
• Yazıcı Metin, N. (2019). Devlet kapısı: Tanzimat’tan Cumhuriyet’e hükümet konaklarının inşa süreci ve mimarisi. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• Yılmaz, G. (2020). Tokat ilinde geç Osmanlı dönemi ve erken Cumhuriyet dönemi kamu yapıları (Yüksek lisans tezi).