Diallel Analysis of Quality Traits in Some Durum Wheat (T. durum Desf.) Crosses

Yıl 2001, Cilt: 15 Sayı: 27, 117 - 127, 15.09.2001

Yüksel Kaya Ali Topal

Öz

In this study, The inheritance of various quality traits in the population of 4x4 full diallel crosses of the three varieties and one line in durun wheat were investigated. In this research; thousand kernel weight, vitreous kernel count, protein ratio, and ash ratio were observed in all parents and their hybrid progenies. Non-additive gene actions were found to be significant for all traits observed. GCA effects were obtained to be significant for protein ratio in Kızıltan-91 cultivar; for vitreous kernel count in Çakmak-79 cultivar; also for thousand kernel weight, vitreous kernel count, and protein ratio in the BDMM line. The hybrid combinations which had significant heterosis and heterobetiosis effects were found for all traits observed. The average narrow-sense heritability values were 0.42, 0.09, 0.22, and 0.24, for thousand kernel weight, vitreous kernel count, protein ratio, and ash ratio respectively.

Anahtar Kelimeler

Diallel analysis, durum wheat, quality traits, GCA, SCA, reciprocal effect

Bazı Makarnalık Buğday (T. durum Desf.) Melezlerinde Kalite Özelliklerinin Diallel Analizi

Öz

Bu çalışınada, üç makarnalık buğday çeşidi (Kızıltan-91, Ç-1252 ve Çakımak-79) ve bir hat (BDMM) olmak üzere 4 ınakarnalık buğday genotipi ile bunların resiprokal 12 F1 melezinden oluşan populasyonda çeşitli kalite özelliklerinin kalıtımı araşırılmıştır. Denemede; ebeveynler ve melezlere ait bin dane ağırlığı, caımsılık oranı, protein oranı ve kül oranı özellikleri ele alınımıştır. İncelenen özelliklerin tümünde eklemeli olınayan gen etkisi tespit edilmiştir. Yapılan analiz sonuçlarında Kızıltan-91 çeşidinin protein oranı; Çakmak-79 çeşidinin camsılık oranı; BDMM'nin ise bin dane ağırlığı, camsılık oranı ve protein oranı özelliklerinde GKK değerleri önemli bulunmuştur. Populasyonda ele alınan tüm karakterler için heterosis ve heterobeltiosis etkisi gösteren kombinasyonlar tespit edilmiştir. Bin dane ağırlığı, camsılık oranı, protein oranı ve kül oranı için ortalama dar anlamda kalıtım derecesi değerleri sırasıyla 0.42, 0.09, 0.22 ve 0.24 olarak hesaplanınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Diallel analiz, makarnalık buğday, kalite özellikleri, GKK, ÖKK, resiprokal etki, kalıtın derecesi, heterosis, heterobeltiosis.

Destekleyen Kurum

SELÇUK ÜNİVERSİTESİ

Kaynakça

• Ekiz, H., 1996. Farklı stoplazmaların ekmeklik buğdayın (T. aestivum 1.) bazı kalite özellikleri üzerine etkileri. Doktora Tezi. S.Ü. Fen Bil. Enst. Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Konya.
• Eser, V., Atlı, A. ve Akçin, A., 1993. Makarnalık buğdayda bazı kalite kriterlerinin diallel analiz yöntemli ile incelenmesi. Makarnalık Buğday ve Mamulleri Sempozyumu. Ankara. Falconer, D.S., 1980. Introduction to Quantitative Genetics. Oliver and Boyd Ltd. London
• Fırat, A.E., 1998. Ekmeklik buğday (Triticum aestivum L. em Thell.) adaptasyonunda vernalizasyona tepkiyi kontrol eden genlerin etkisi üzerine araştırmalar. Doktora Tezi. Ege Üniv. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, İzınır.,
• Fonseca, S. and Patterson, F.L., 1968. Hybrid vigor in a seven parent diallel cross in common winter wheat. Crop Sci. 8: 85-88.
• Kanbertay, M. ve Demir, İ., 1985. Dört makarnalık buğday melezinde dönme ve diğer bazı özelliklerin kalıtımı üzerinde araştırmalar. E.Ü.Z.F. Dergisi 22 (2): 91-111.İzmir.
• Ketata, H., Smith, E.L.. and McNew, R.W., 1976. Detection of epistatic, additive and dominance variation in winter wheat (T. aestivum L. em Thell.). Crop Sci. 16:1-4.
• Kınacı, G., 1996. Orta Anadolu için line x tester yöntemiyle süne zararından az etkilenen verimli ve kaliteli ekmeklik buğday çeşitleri ıslalı üzerine bir araştırına. S.Ü. Ziraat Fak. Derg. 9(11): 181-187. Konya.
• Lebsock, K.L. and Amaya, A., 1969. Variation and covariation of agronomic traits in durum wheat. Crop Sci. 9: 372-375.
• Ralunan, A., 1987. Manual of wheat breeding procedures. Universty of Agriculture, Faisilabad.
• Singh, R.K. and Chaudhary, B.D., 1979. Diallcl analysis, pp: 102-157. Biometrical methods in quantitative genetics analysis. Kalyani publishers, New Delli. Soylu, S., 1998. Orta Anadolu şartlarında makarnalık buğday ıslahında kullanılabile-cek uygun ebeveyn ve melezlerin çoklu dizi yöntemi ile belirlenmesi. Selç. Üni. Fen Bil. Enst. Tarla Bitl. Anabilim Dalı. Doktora tezi, Konya
• Taleei, A.R. and Beigi, A.H., 1996. Study of combining ability and heterosis in bread wheat diallel crosses. College of Agri. Universty of Tahran. Iran. Tosun, M., Demir, İ., Sever, C. ve Gürel, A., 1995. Bazı buğday melezlerinde çoklu dizi (line x tester) analizi. Anadolu J. Of AARI. 5(2), 52-63. Tosun, M., Demir, İ., Yüce, S., Sever, C. 1997. Buğdayda proteinin kalıtını. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi. Samsun.