Atebetü’l Hakayık’ın Muhasebe Etiği Açısından Değerlendirilmesi

Yıl 2021, Cilt: 24 Sayı: 1, 115 - 134, 30.04.2021

Mehmet Akif Altunay Oğuz Kuyumcu

https://doi.org/10.29249/selcuksbmyd.877353

Cited By: 1

Öz

Çalışmanın amacı Türk Edebiyatının temel eserlerinden biri olan Edib Ahmed’in Atebetü’l-Hakâyık adlı eserinin muhasebe etiği açısından değerlendirilmesidir. Araştırmada, nitel araştırma yöntemlerinden “doküman incelemesi” yöntemi ve “betimsel analiz” tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın temaları olarak Muhasebeciler için Uluslararası Etik Standartlar Kurulu (IESBA) tarafından belirlenen ve Türkiye Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirler Odaları Birliği tarafından da kabul edilen muhasebe etik ilkeleri seçilmiştir. Atebetü’l-Hakâyık’ta yer alan beyitler muhasebe etik bağlamında taranmış ve eşleşen beyitler yorumlanmıştır. Araştırma sonuçlarına göre, muhasebe etik ilkelerinin tamamının eserde yer aldığı, mesleki davranış ilkesinin diğerlerine göre daha fazla beyitte bulunduğu tespit edilmiştir. Ayrıca eserin muhasebe etiği eğitim süreçlerinde kullanılabilir nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Atebetü’l Hakayık, Muhasebe Mesleği, Etik İlkeler

Evaluation of Atebetü'l Hakayık in Terms of Accounting Ethics

Öz

The aim of the study is to evaluate Edib Ahmed's Atebetü'l-Hakâyık work, which is one of the basic works of Turkish Literature, in terms of accounting ethics. In the research, among qualitative research methods, "document review" method and "descriptive analysis" technique were used. Accounting ethics principles, in which determined the International Ethics Standards Board for Accountants (IESB) and accepted by Union of Chambers of Cetified Public Accountants of Turkey, were chosen as the themes of the research. The couplets in Atebetü'l-Hakâyık were scanned in the context of accounting ethics and matching couplets were interpreted. According to the results of the research, it has been determined that all accounting ethics principles are included in the work, and the professional behavior principle is found in more couplets than others. In addition, it has been concluded that the work can be used in accounting ethics education processes.

Anahtar Kelimeler

Atebetü'l-Hakayık, Accounting Profession, Ethics Prensiples

Kaynakça

• 1 Sıra No’lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği. (1990). Resmi Gazete, erişim tarihi 04.06.2020, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/21447_1.pdf
• Acar, D. D. (2011). Muhasebe Bilgi Kalitesini Etkileyen Kritik Başarı Faktörleri. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (49), 10-23.
• ACFE. (2018). “Report to the Nations: 2018 Global Study on Occupational Fraud and Abuse. Association of Certified Fraud Examiners (ACFE)”, erişim tarihi 05.06.2020, https://s3-us-west-2.amazonaws.com/acfepublic/2018-report-to-the-nations.pdf
• Arat, R. R. (1987). Atebetü’l Hakayık’ta g ve ğ Seslerine Dair. Türkiyat Mecmuası, (9), 65-72.
• Arat, R. R. (1992). Atebetü’l-hakayık. Ankara: TTK Yayınları.
• Arslan, M. (2012). İş ve Meslek Ahlakı (3. Baskı.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Aybas, M. ve Meydan, C. (2018). Potansiyel Karar Vericilerin Etik Dışı Karar Verme Eğiliminin Hile Üçgeni ve Değerler Açısından İncelenmesi. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23(4), 1389-1408.
• Banar, K. ve Ekergi̇l, V. (2010). Muhasebe Meslek Mensuplarının Hi̇zmet Kali̇tesi̇: Sunulan Hi̇zmetleri̇n Kali̇tesi̇ İle Müşteri̇ Memnuni̇yeti̇ İli̇şki̇si̇. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 39-59.
• Başkan, N., (2013) “Atebetü’l-Hakayık Bağlamında Ahlâk Kavramı ve Tıp Etiği”, Doktora Tezi, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Bektöre, S. (2003). Muhasebe Mesleği, Etik ve Enron Olayı. Anadolu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(1), 1-9.
• Bilen, A. ve Yılmaz, Y. (2014). Muhasebe Mesleğinde Etik ve Etikle İlgili Çalışmalar. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(6), 57-72.
• Bobonich, C. (2006). Arsitotle’s Ethical Treatises. (R. Kraut, Ed.)The Blackwell Guide to Aristotle’s Nicomachean Ethics. Malden, MA ; Oxford: Blackwell Pub.
• Bostancı, F. ve Kadıoglu, E. (2009). Sermaye Piyasası Suçları (Manipülasyon ve İçerden Öğrenenlerin Ticareti). Standard Ekonomik ve Teknik Dergisi, 48(564), 98-101.
• Bowal, P. ve Lau, B. (2005). Professional Ethics. LawNow, 29(4), 32-42.
• Bragues, G. (2006). Seek the Good Life, Not Money: The Aristotelian Approach to Business Ethics. Journal of Business Ethics, 67(4), 341-357.
• Buyruk Akbaba, A. N. (2018). Muhasebede Etik, Mesleki Değerler, Etik ve Tutum, IES 4 Kapsamında İnceleme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi (MÖDAV), (Özel Sayı 20), 762-778.
• Can, A. V., Küçüker, M. ve Karabınar, S. (2012). Kutadgu Bilig’de Muhasebe, Ticari Hayat ve Etik İle İlgili Beyitler ve Güncel Yorumu. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (2), 68-100.
• Çakmak, S. (2018) “Atebetü’l-Hakâyık’ın Hollanda Nüshası”. Atebetü’l Hakâyık ve İlk Dönem Türkçe İslâmî Eserler Sempozyumu, Cilt.25, 28 - 30 Haziran 2018, Ankara, s.7-15.
• Çatak, A. (2012). Atebetü’l-Hakayık’ta Dünya Algısı. Journal of Turkish Studies, 7(4), 1177-1202.
• Çüçen, A. K. (2003). Felsefeye Giriş (3. Basım.). Bursa: Asa Yayınları.
• Daştan, A., Bellikli, U. ve Bayraktar, Y. (2015). Muhasebe Eğitiminde Etik İkilem ve Etik Karar Alma Konularına Yönelik Ktü-İİBF Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(1), 75-92.
• Demir, B. (2015). Muhasebe ve Denetim Mesleğinde Etik. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 341-352.
• Demi̇rboğa, D. A. (2018). Dürüstlük Kuralının İş Etiğine Etkisi. The Affects of The Good Faith Principle on Business Ethics., 17, 25-33.
• Demiryürek, H. (2017). “Atabetü’l-Hakayık’ın Gramatiksel Bağlam ve Sıklık Sözlüğü”, Yüksek Lisans Tezi, Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Denizli.
• Edib Ahmet bin Mahmut Yükneki. (2013). Günümüz Diliyle Atebetü’l-Hakâyık Gerçeklerin Eşiği. (Y. Çağbayır, Ed.) (2. Basım.). İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Edib Ahmet bin Mahmut Yükneki. (2019a). Edib Ahmet Yükneki Atebetü’l-Hakayık. (A. Çakan, Çev.)Hasan Ali Yücel Klasikler Dizisi (IV. Basım.). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Edib Ahmet bin Mahmut Yükneki. (2019b). Atebetü’l-Hakâyık: İnceleme - Tenkitli Metin - Tıpkıbasım. (S. Çakmak, Ed.)Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları ; Edebiyat ve Sanat Serisi (1. baskı.). Istanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
• Elmacı, O. ve Tutkavul, K. (2017). Muhasebe Eğitiminin Akreditasyonunda Stratejik Yol Haritası: Kaynak Tabanlı Bir Model Önerisi ve Gerçekleştirme Koşulları. Journal of Social And Humanities Sciences Research (JSHSR), 4(10), 132-151.
• Erkal, P. ve Bekdaş, M. (2016). Etik İklim, Etik Liderlik ve İş Tatmini İlişkisi: Bir Ampirik Çalışma. 15. Ulusal İşletmecilik Kongresi, sunulmuş bildiri, İstanbul.
• Ertürk, A. (2017). “Edib Ahmet B. Mahmud Yükneki’nin Atabetü’l Hakayık Adlı Eserinin Sosyal Bilgiler Öğretim Programında Yer Alan Değerler Açısından İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Gülçin, K. (2018). Muhasebe Mesleğinin Gelişimi ve Meslek Mensuplarının Karşılaştıkları Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(58), 669-682.
• Gülensoy, T. (1991). “Atebetü’l-Hakāyık”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. C.IV, s. 50-51.
• Gülensoy, T. (1994). “Edib Ahmed Yükneki”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, c.X, s. 421-422.
• Güvemli, B., ve Aslan, Ü. (2012). Accounting for Procurement in the Ottoman Empire During the Early 18th Century. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (3), 211-245.
• Güvemli, O. (2001). Türk Devletleri Muhasebe Tarihi (Cumhuriyet Dönemi XX. Yüzyıl) 4. Cilt. İstanbul: Proje Danış AŞ.
• Güvemli̇, O. (2008). 12. Dünya Muhasebe Tarihçileri Kongresine Doğru. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (39), 6-19.
• Güvemli, O. (2012). Tarih Eğitimi ve Muhasebe Tarihi Eğitimi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (2), 5-21.
• Güvemli, O. (2012). Tarih Eğitimi ve Muhasebe Tarihi Eğitimi. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (2), 5-21.
• Güvemli, O., & Aslan, Ü. (2009). Muhasebe ve Finansman Öğretim Üyeleri Kendi Branşlarının Tarihi ile Meşgul Olmalılar mı? Muhasebe ve Finansman Dergisi, (41), 30-41.
• Hartman, E. M. (2006). Can We Teach Character? An Aristotelian Answer. Academy of Management Learning & Education, 5(1), 68-81.
• Hartman, E. M. (2008a). Reconciliation in Business Ethics: Some Advice from Aristotle. Business Ethics Quarterly, 18(2), 253-265.
• Hartman, E. M. (2008b). Socratic Questions and Aristotelian Answers: A Virtue-Based Approach to Business Ethics. G. Flynn (Ed.), Leadership and Business Ethics içinde , Issues in Business Ethics (ss. 81-101). Dordrecht: Springer Netherlands.
• International Ethics Standards Boards for Accountants (IESBA). (2018). “IESBA Handbook Code of Ethics. New York: IFAC.” erişim tarihi 07.08.2020, https://www.ifac.org/system/files/publications/files/IESBA-Handbook-Code-of-Ethics-2018.pdf
• İnce, Ö. (2019). Atebetü’l-Hakayık’da Yer Alan Bilgi ve Konuşma Âdâbı Üzerine Bir Değerlendirme. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (32), 240-268.
• İskender, H. ve Kırlıoğlu, H. (2012). “Türkiye’de Muhasebe Meslek Mensuplarının Mesleki Yetkinliklerinin Geliştirilmesinde Sürekli Eğitimin Rolü.” World of IFRS, erişim tarihi 10.07.2020, http://dergi.mumeyek.org/pdfler/b5d42.pdf
• Jacobson, D. (1965). The Public Image of The Accountant. New York Certified Public Accountant, 35(9), 680-682.
• Kamu Gözetim Kurumu. (2015), “Bağımsız Denetçiler İçin Etik Kurallar Standardı”, erişim tarihi 14.09.2020 https://www.kgk.gov.tr/Portalv2Uploads/files/Duyurular/v2/TDS/TDS_2021_Seti/2019_etikkurallar.pdf
• Kandemir, C. ve Kandemir, Ş. (2018). Muhasebe İmgesi ve Gerçekliği. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Karul, Ü. (2018). Hibetü’l Hakayık’ın Necip Asım Neşri ve Eserde Verilen Değerler Eğitimi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Kayar, İ. ve Üzülmez, İ. (2006). Hukukun Temel Kavramları (Geliştirilmiş 3. Baskı.). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Kılıç, Y. (2013). Atebetü’l Hakâyik’ta Di̇l Beceri̇leri̇ Üzeri̇ne Bi̇r İnceleme. TurkishStudies—International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 8(9), 1819-1831.
• Küçüker, M., & Can, A. V. (2020). XV. Yüzyıl Osmanlı Devleti Muhasebe Uygulamalarında Yaşanan Gelişmeler: Muhyeddin Muhammed’in Mecma’ü’l-Kava’id Adlı Eseri. Ankara: Gazi Kitabevi.
• Low, M., Davey, H. ve Hooper, K. (2008). Accounting Scandals, Ethical Dilemmas and Educational Challenges. Critical Perspectives on Accounting, 19(2), 222-254.
• Merhan, A. (2009). Atabetü’l-Hakayık’ta Birleşik Eylemler. Bilig Dergisi, (49), 101-112.
• Merkl-Davies, D. M. ve Brennan, N. M. (2017). A Theoretical Framework of External Accounting Communication: Research Perspectives, Traditions, and Theories. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 30(2), 433-469.
• Mirzohidova, L. (2017). Metonymies (Majozi Mursals) in “Divanu Lugat it- Turk”, “Qutadgu Bilig” and “Atabetul Haqayiq”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, IV(XIII), 454-462.
• Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Eğitimi ve Etik Sözleşme Yapılması Hakkında Tebliğ. (2014). Resmi Gazete, erişim tarihi 10.07.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/File/GeneratePdf?mevzuatNo=19512&mevzuatTur=Teblig&mevzuatTertip=5
• Okan Gökten, P. (2018). Hileli Eylemlerin Nedenlerine İlişkin Paradigma Değişimleri: Üçgen, Elmas ve Diğerleri. İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(3), 655-669.
• Sakarya, Ş. ve Kara, S. (2010). Türkiye’de Muhasebe Meslek Etiğine Yönelik Düzenlemeler ve Meslek Mensupları Tarafından Algılanması Üzerine Bir Alan Araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(8), 57-72.
• Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Kanunu. (1989). Resmi Gazete, erişim tarihi 08.06.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.3568.pdf
• Sermaye Piyasası Kanunu. (2012). Resmi Gazete, erişim tarihi 08.06.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6362.pdf Solak, E. ve Bašić, M. (2019). Složenı Glagolski Oblici U Djelu Atabetü’lHakayık. Istrazivanja: Casopis Fakulteta Humanistickih Nauka, (14), 125-134.
• Solomon, R. C. (1992). Corporate Roles, Personal Virtues: An Aristotelean Approach to Business Ethics. Business Ethics Quarterly, 2(3), 317-339.
• Solomon, R. C. (2004). Aristotle, Ethics and Business Organizations. Organization Studies, 25(6), 1021-1043.
• Sürmeli, F. (1996). Muhasebe Bilgi Sistemi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Tokur, B. (2019). Ahlaki Çözülme, İdeal İnsan ve Hayatın Anlamı Bağlamında Atebetü’l-Hakâyık. Bilimname, (40).
• Türk Ceza Kanunu. (2004). Mevzuat Bilgi Sistemi, erişim tarihi 02.06.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5237.pdf
• Türk Medeni Kanunu. (2001). Mevzuat Bilgi Sistemi, erişim tarihi 02.06.2020, https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4721.pdf
• Türker, M. (2018). Dijitalleşme Sürecinde Küresel Muhasebe Mesleğinin Yeniden Şekillenmesine Bakış. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(1), 202-235.
• Türker, M., Sayar, A. R. Z. ve Türker, İ. (Ed.). (2014). Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar El Kitabı (Türkçe)—2014. (S. Gündoğdu, M. Karataş, A. A. Biçer ve A. Saldanlı, Çev.). Ankara: TÜRMOB Yayınları.
• TÜRMOB (2021). “TÜRMOB Disiplin Kurulu Kararları” erişim tarihi 30.01.2021, https://turmob.org.tr/Mevzuat/DisiplinKuruluKararlari
• TÜRMOB. (2001), “Serbest Muhasebecilik, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik Meslek Ahlak Kuralları ile İlgili Mecburi Meslek Kararı”, erişim tarihi 08.06.2020, https://turmob.org.tr/Arsiv/FCKEditor/userfiles/file/Yonetmelik_MMKarari_Yasa_10_4_2018/5-Meslek%20Ahlak%20Kur_Mec_Mes_Kar_.pdf
• TÜRMOB. (2007). “Serbest Muhasebeciler, Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik”, Resmi Gazete, erişim tarihi 05.06.2020, https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/10/20071019-8.htm
• TÜRMOB. (2015). “Serbest Muhasebeci Mali Müşavir ve Yeminli Mali Müşavirlerin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik”, Resmi Gazete, erişim tarihi 5.6.2020 https://www.turmob.org.tr/Arsiv/FCKEditor/userfiles/file/Yonetmelik_MMKarari_Yasa_10_4_2018/3-CalismaUsulEsaslar_24_05.pdf
• Uçma Uysal, T., Türker, M. ve Kurt, G. (2019). Etik ve Etik Kurallar. Ankara: Sayıştay Başkanlığı.
• Urgancı, H. (2018). Atabetü’l Hakayık’ta Ad Aktarımı. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(1), 145-258.
• Uyar, S. (2005). “Muhasebe Mesleğinde Etikle İlgili Düzenlemeler”, MuhasebeTr, erişim tarihi 4.6.2020, http://www.muhasebetr.com/yazarlarimiz/suleyman/001
• Vagıfkızı, G. (2014). Etno-Kültüroloji Değerler Kodeksi Olarak: Edip Ahmet Yükneki’nin Atabetü’l Hakayık Eseri (ss. 399-405). Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması, sunulmuş bildiri, Eskişehir: Türk Dünyası Kültür Başkenti Ajansı (TDKB).
• West, A. (2017). The Ethics of Professional accountants: An Aristotelian Perspective. Accounting, Auditing & Accountability Journal, 30(2), 328-351.
• Yazan, Ö. (2019). Çift Yanlı Kayıt Yöntemini Esas Alan Öncül Bir Eser: Muğni’l Küttab (1869)’ın Muhasebe Anlayışı ve Saadetname (1306) Vurgusu. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (16), 41-61.
• Yazan, Ö. (2019). Çift Yanlı Kayıt Yöntemini Esas Alan Öncül Bir Eser: Muğni’l Küttab (1869)’ın Muhasebe Anlayışı ve Saadetname (1306) Vurgusu. Muhasebe ve Finans Tarihi Araştırmaları Dergisi, (16), 41-61.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (11. bs). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, G. (2010). Muhasebe Mesleğinde Meslek Etiği ve Kayseri İl Merkezinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (36), 155-178.
• Yücel, E. (2017). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Dışı Davranışlarının Vergi Ahlakına Etkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (73), 229-248.
• Yücel, E. ve Kuyumcu, O. (2018). Finansal Okuryazarlığın Ülke Ekonomisindeki Yeri ve Finansal Okuryazarlık Düzeyinin Tespit Edilmesi: Bursa İli Uygulaması. International Journal of Social Inquiry, 11(2), 395-422.
• Yücel, Y., & Yediyıldız, B. (1988). Tarih ve Kültür. Erdem İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 4(10), 31-38.