Konutta, İşyerinde ve Diğer Kapalı Yerlerde Yapılan Adli Aramada İşlem Tanığının Rolü ve İşlem Tanığının Bulunmamasının Etkisi

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 928 - 952

Abdullah Batuhan Baytaz

https://doi.org/10.56701/shd.1763303

Öz

5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 116. maddesi ve devamında düzenlenen, koruma tedbiri niteliğindeki arama, konut, işyeri ve diğer kamuya açık olmayan kapalı yerlerde kural olarak Cumhuriyet savcısının katılımıyla gerçekleştirilir. Ancak Cumhuriyet savcısının bulunmaması halinde, aramanın yapılabilmesi için CMK’nın 119. maddesindeki açık düzenlemeye göre, işlem tanığı olarak adlandırılan; o yerin ihtiyar heyetinden veya komşulardan iki kişinin hazır bulundurulması gerekmektedir.
Düzenleme bu şekilde olmakla birlikte, işlem tanığının bulunup bulunmamasının aramanın ve arama sonucu ortaya çıkan delillerin hukuka uygun olup olmadığı hususunda uygulamada bir birlik bulunmamaktadır. Nitekim bu konuda Yargıtay vermiş olduğu kararlarda, muhtelif tarihlerde yön değiştirerek farklı yaklaşımlar sergilemiştir.
Çalışmada öncelikle arama tedbirine kısaca değinilecek, ardından işlem tanığının anlamı ve arama sürecindeki rolü üzerinde durulacaktır. Daha sonra yargı mercilerinin işlem tanıklığına yönelik vermiş olduğu kararlar kronolojik olarak ortaya konulacak ve nihayet konuya dair kanaatimizin açıklanmasıyla çalışma tamamlanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Adli Arama , Konutta Arama , İşyerinde Arama , Kapalı Yerlerde Arama , İşlem Tanığı , Hukuka Aykırı Delil

The Role of the Procedural Witness in Judicial Searches Conducted in Dwellings, Workplaces and Other Enclosed Premises and the Consequences of Their Absence

Öz

Pursuant to Article 116 and the subsequent provisions of the Turkish Criminal Procedure Code (Law No. 5271), judicial searches—constituting a form of protective measure—must, as a rule, be conducted with the participation of a public prosecutor when executed in dwellings, workplaces, or other enclosed areas not open to the public. In the absence of the public prosecutor, however, Article 119 of the Code explicitly requires the presence of two individuals—referred to as independent witnesses—selected from the local council of elders or neighboring residents, in order to safeguard the legitimacy of the search.
Although the legal requirement concerning the presence of such witnesses is clearly set out in the Code, judicial practice has been inconsistent with respect to whether the absence or numerical insufficiency of these witnesses renders the search—and the evidence thereby obtained—unlawful. Indeed, the case law of the Court of Cassation has evolved through conflicting decisions over time.
This study offers a systematic analysis of judicial searches as a procedural safeguard, focusing particularly on the role and legal significance of independent witnesses during such operations. It presents a chronological review of relevant case law and concludes with a critical assessment of the prevailing legal interpretations, ultimately advancing a doctrinal position on the consequences of failing to comply with the statutory witness requirement.

Anahtar Kelimeler

Judicial Search , Dwelling Search , Workplace Search , Search in Non-Public Enclosed Areas , Independent Witnesses , Illegally Obtained Evidence

Kaynakça

• Akyürek, Güçlü. “Ceza Yargılamasında Hukuka Aykırı Delillerin Değerlendirilmesi Sorunu.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 0/101 (2012).
• Baytaz, Abdullah Batuhan. Ceza Muhakemesi Hukukunda Sanığın Hukuki Dinlenilme Hakkı. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Bası, 2021.
• Bıçak, Vahit. “Usulsüz Ulaşılan Delillerin Akıbeti: Katı ve Esnek Yaklaşımlar.” İnsan Hakları Yıllığı 0/17–18 (1996).
• Bulut, İlhan. “Adli Aramada Gecikmesinde Sakınca Bulunan Hal Kavramı.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 19/2 (2024).
• Centel, Nur - Zafer, Hamide. Ceza Muhakemesi Hukuku. İstanbul: Beta Yayıncılık, 22. Bası, 2024.
• Çınar, Ali Rıza. “Hukuka Aykırı Kanıtlar.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 0/55 (2004).
• Çöpoğlu, Hakan Serdar. Ceza Muhakemesi Hukukunda Arama ve Elkoyma. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Bası, 2023.
• Dülger, Murat Volkan. Ceza Muhakemesi Hukukunda Dışlama Kuralı ve Hukuka Aykırı Delillerin Uzak Etkisi (Zehir Ağacın Meyvesi Öğretisi). Ankara: Seçkin Yayıncılık, 1. Bası, 2014.
• Dülger, Volkan - Taşkın, Şaban Cankat. Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 2. Bası, 2024.
• Eisenberg, Ulrich. Beweisrecht der StPO. München: Verlag C.H. Beck, 10. Auflage, 2017.
• Gökcen, Ahmet - Alşahin, Mehmet Emin - Çakır, Kerim. Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 1. Bası, 2024.
• Gökcen, Fahri Taner - Öntan, Yaprak. “CMK’nın 119/4. Maddesi Uyarınca Adli Aramada Bulundurulması Gereken Tanıklar Konusunda İçtihatta Dönüşüm.” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 65/4 (2016).
• Hegmann, Michael. Strafverfahren. Münster: Springer, 1. Auflage, 2013.
• Hofmann, Manfred. “Die Online-Durchsuchung – staatliches ‘Hacken’ oder zulässige Ermittlungsmaßnahme?” Neue Zeitschrift für Strafrecht (NStZ) 0/0 (2005).
• Karahan, Abdurrahman Burak. Nemo Tenetur İlkesi. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık, 1. Bası, 2025.
• Karlsruher Kommentar StPO / Thomas Fischer. Strafprozessordnung Kommentar. München: Verlag C.H. Beck, 9. Auflage, 2023.
• Kindhäuser, Urs. Strafprozessrecht. Baden-Baden: Nomos, 2. Auflage, 2010.
• Koca, Mahmut. “Ceza Muhakemesinde Hukuka Aykırı Delilleri Değerlendirme Yasağı.” Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 4/1–2 (2000).
• Lübke, Wolfgang - Müller, Ulrike - Bonenberger, Saskia. Steuerfahndung. Wiesbaden: Gabler, 1. Auflage, 2008.
• Münchener Kommentar zur StPO / Jörn Hauschild. Band 1. München: Verlag C.H. Beck, 2. Auflage, 2023.
• Özbek, Veli Özer - Doğan, Koray - Bacaksız, Pınar. Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 17. Bası, 2024.
• Öztürk, Bahri - Eker, Kazancı Behiye - Soyer, Güleç Sesim. Ceza Hukukunda Koruma Tedbirleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 5. Bası, 2022.
• Öztürk, Bahri - Tezcan, Durmuş - Erdem, Mustafa Ruhan - Alan, Esra - Sırma Gezer, Özge - Saygılar, Yasemin - Özaydın, Özdem - Erden Tütüncü, Efser - Tok, Mehmet Can. Ana Hatlarıyla Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 11. Bası, 2024.
• Öztürk, Bahri - Tezcan, Durmuş - Erdem, Mustafa Ruhan - Alan, Esra - Sırma Gezer, Özge - Saygılar, Yasemin - Özaydın, Özdem - Erden Tütüncü, Efser - Tok, Mehmet Can. Nazari ve Uygulamalı Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 18. Bası, 2024.
• Roxin, Claus - Schünemann, Bernd. Strafverfahrensrecht. München: Verlag C.H. Beck, 26. Auflage, 2009.
• Schmitt, Bertram - Köhler, Marcus - Meyer-Goßner, Lutz. Strafprozessordnung. München: Verlag C.H. Beck, 67. Auflage, 2024.
• Şahin, Cumhur - Göktürk, Neslihan. Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 15. Bası, 2024.
• Ünver, Yener - Hakeri, Hakan. Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Adalet Yayınevi, 23. Bası, 2024.
• Ünver, Yener - Hakeri, Hakan. Ceza Muhakemesi Hukuku. 2 Cilt. Ankara: Adalet Yayınevi, 15. Bası, 2019.
• Yenisey, Feridun - Nuhoğlu, Ayşe. Ceza Muhakemesi Hukuku. Ankara: Seçkin Yayıncılık, 12. Bası, 2024.
• Yılmaz, Yeşim. “Bir Ceza Muhakemesi Hukuku İşlemi Olarak Adli Arama.” Türkiye Barolar Birliği Dergisi 0/124 (2016).