Muhammed Mehdî b. Muhammed Nâsır Esterâbâdî. Târîh-i Cihângüşâ-yı Nâdirî. Kaşmer: İntişarat-ı Âlem-i Efruz,1394/2015.

Yıl 2020, Cilt: 2 Sayı: 1, 108 - 113, 30.06.2020

Alper Yıldırım

Öz

Bu çalışmada Şiî-İran
tarihi açısından büyük bir öneme sahip olan Nâdir Şah Afşar'ın (ö. 1747)
hayatına ve siyasî faaliyetlerine ilişkin hadiselerin yer aldığı Târîh-i
Cihângüşâ-yı Nâdirî aldı eser tanıtılmıştır. Bu eser Nâdir Şah’ın münşîlik
(kâtiplik) görevini üstlenen Mirzâ Mehdî Han Esterâbâdî (ö.
1757) tarafından Farsça olarak kaleme
alınmıştır. Esterâbâdî, Nâdir Afşar’ın münşîsi olduğundan onunla birlikte uzun
seneler seyahat etmiş ve çeşitli seferlere katılmıştır. Bu sayede Esterâbâdî,
dönemin tarihî olaylarını kaydetme ve Nâdir Şah’ın hayatına dair hususları
aktarma fırsatı bulmuştur. İran tarihi ve edebiyatı açısından önemli bir yere
sahip olan bu eserin orijinal yazma nüshası edebî bir üslupla ve ağır bir dille
yazılmıştır. Târîh-i Cihângüşâ-yı Nâdirî’nin esas aldığımız nüshası
çeşitli sadeleştirmeler ve açıklamalar içeren ilâvelerle yeniden
düzenlenmiştir. Ele aldığı döneme dair birinci el kaynak niteliğindeki bu
eserin tanıtımının alan ilgilileri ve araştırmacıları için faydalı olacağı
umulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Nadir Şah, Tarih, Esterâbâdî, Şia, İran

Muhammad Mahdī b. Muhammad Nāsır Astarābādī. Taʾrīk̲h-i Jahāngošāy-e Nādirī. Kashmer: Intisharat-ı Ālem-i Efruz,1394/2015.

Öz

In this study, Taʾrīk̲h-i
Jahāngošāy-e Nādirī, which includes events related to the life and political
activities of Nādir Shah Afshar (d. 1747), who has great importance in terms of
the history of Shiite-Iran, was introduced. This work was written in Persian by
Mīrzā Mahdī K̲h̲ān Astarābādī (d. 1757), who undertook the clerk of Nâdir Shah.
Since Astarābādī was the scribe of Nâdir Afshar, he traveled with him for many
years and participated in various expeditions. In this way, Astarābādī had the
opportunity to record historical events of the period and to convey issues
related to Nādir Shah's life. The original manuscript of this work, which has
an important place in Iranian history and literature, was written in a literal
style and in a heavy language. The copy of Taʾrīk̲h-i Jahāngošāy-e Nādirī was
reorganized with additions containing various simplifications and explanations.
It is hoped that the promotion of this work, which is a first-hand document,
will be beneficial for the researchers who are interested in this field.

Anahtar Kelimeler

History, Iran, Afsharids, Nādir Shah

Kaynakça

• Arunova, M. R - K. Z. Eşrefyan. Nâdir Şah-ı Avşar. Çev. Nergize Turaeva. İstanbul: Selenge Yayınları, 2015.
• Esterâbâdî, Mirzâ Mehdî Han. Târih-i Nâdirî. Milli Kütüphane, Nâdir Eserler Koleksiyonu, MK Yer No: 06 Mil EHT A 28271.
• Esterâbâdî, Muhammed Mehdî Hân b. Muhammed Nâsır. Târîh-i Cihân-güşa. Konya: Bölge Yazma Eserler Kütüphanesi, Antalya Akseki Yeğen Mehmet Paşa İlçe Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, Demirbaş No: 07 Ak Çar Ca 5.
• Han, Mirzâ Mehdî. Târîh-i Cihângüşâ-yı Nâdirî. Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, Yer No: Y/0051-1.
• Heyet, Mehmet. “Mirzâ Mehdî Han Esterâbâdî ve Onun Senglah Eserinde Dil Adlandırmaları Üzerine Bir İnceleme”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 16/2 (2019), 380-389.
• Karsî, Hâcibî. Terceme-i Târîh-i Nâdir Şâh. İstanbul Kütüphaneleri, İstanbul Kütüphanelerinde bulunan Türkçe Tarih-Coğrafya Yazmaları, Esad Efendi (Süleymaniye Ktb.) No. 2179.
• Lockhart, L. Nâdir Shah. London: Luzac & Co., 1938.
• Minorsky, Vilademir. “Nâdir”. İslam Ansiklopedisi. 9/21-31. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 1964.
• Muhammed Mehdi b. Muhammed Nâsır Esterâbâdî (ö. 18. yy). Târîh-i Cihângüşâ-yı Nâdirî. Kaşmer: İntişarat-ı Âlem-i Efruz,1394.
• Özgüdenli, Osman Gazi. “Tarih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/54-58. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Perry, J. R, “Astarābādī, Mahdī Khan”. Encyclopedia Iranica. 2/844-845. London and Boston: Routledge & Kegan Paul Press, 1987.
• Yıldırım, Alper. Siyasî ve Mezhebî Açıdan Osmanlı-İran İlişkileri (Sultan I. MahmudDönemi). İstanbul: Akademik Kitaplar Yayınları, 2019.