MEKÂNSAL KORUMA BİLİNCİ KAPSAMINDA ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİ VE GÜNÜMÜZ PLANLAMA YAKLAŞIMLARININ KARŞILAŞTIRILMASI ÖRNEKLER: BİRGİ VE BERGAMA

Yıl 2017, , 1 - 27, 02.07.2017

Demet Gülhan

https://doi.org/10.1501/sbeder_0000000138

Öz

Bu makalede Erken Cumhuriyet Döneminde ilk kent planları hazırlanan Birgi ve
Bergama yerleşimlerinin mekânsal planları ve planlama kararları, kent kimliğinin korunması
ve sürdürülebilmesi bağlamında değerlendirilmiş, o dönemden günümüze planlama
pratiğinde yaşanan değişimlerin “mekânsal koruma” kapsamındaki etkileri araştırılmıştır.
Benzer tarihi-doğal-kültürel değerlere sahip iki Ege yerleşimi olan Birgi ve
Bergama’nın ilk mekânsal planları 1940’lı yıllarda hazırlanmıştır. Henüz koruma hukukunun
kurumsallaşmadığı ve koruma bilincinin tam olarak yerleşmediği bir dönemde
hazırlanmalarına rağmen bu planlar, tarihsel kimlik ve mekânsal karakteristiğin korunmasına
yönelik kararlarıyla, liberal politikaların ve küresel sermayenin şekillendirdiği, arsa
spekülasyonlarının belirleyici olduğu günümüz planlama pratiklerine göre çok daha fazla
“korumacı” yaklaşımlar içermektedir.
Bu çalışma ile hedeflenen Erken Cumhuriyet Döneminde oluşan mekânsal koruma
bilincini tartışmaya açarak tarihsel-kültürel-arkeolojik değerlere sahip günümüz kentlerinin
koruma amaçlı planlama pratiklerine olumlu katkılar sağlamaktır.
Makalenin amacına yönelik çalışma yöntemi belirlenirken Erken Cumhuriyet
Dönemi ve günümüz kent plan kararlarına ilişkin basılı kaynaklar ve internet üzerinden
detaylı literatür taraması yapılmış, Birgi ve Bergama yerel ve mahalli yönetimleri ile saha ve
ofis çalışmaları gerçekleştirilmiş, İller Bankası arşivleri taranarak bu yerleşimlere ait ilk
koruma imar planları ve plan notlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mekânsal planlama, Kentsel kimlik, Kentsel koruma

Kaynakça

• AKBULUT,M.,R., (2010). “Dil ve Düşünce, Kuram ve Eylem: Mekânsal Planlamada Dil ve Düşünce Etkileşimi”. 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 34. Kolokyumu, “Planlamanın Dili” Bildiriler Kitabı, Ankara, Ekim 2011.