Türkiye’de Mükelleflerin Kamu Harcamalarına ve Bu Harcamalar İçin Vergi Ödenmesine Yönelik Tercihleri

Yıl 2021, Cilt: 29 Sayı: 48, 293 - 322, 28.04.2021

Yasemin Arıman , Mehmet Tuncer

https://doi.org/10.17233/sosyoekonomi.2021.02.15

Cited By: 2

Öz

Bu çalışmada Türkiye’deki dolaysız vergi mükelleflerinin, fonksiyonel sınıflandırmaya göre kamu harcamalarına ve bu harcamalar için vergi ödeme isteklerine yönelik tercihlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Öncelikle ilgili literatür incelenmiş sonrasında çalışmanın amacına uygun anket sorusu hazırlanmıştır. Türkiye genelini yansıtacak şekilde belirlenen 12 ilde 782 dolaysız vergi mükellefinin katılımcı olduğu bu çalışmada, mükelleflerin; eğitim, sağlık ve güvenlik harcamaları için ödemeleri gereken vergi miktarı artması gerekse bile daha fazla harcama yapılmasını tercih ettikleri tespit edilmiştir. Ayrıca katılımcıların kamu harcamaları ve bu harcamalara yönelik vergi ödeme tercihleri il, cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim durumu ve aylık kişisel gelir demografik değişkenlerine göre de analiz edilmiştir. Çalışmada elde edilen bulguların hem mükelleflerin hem de politika yapıcıların faydalarını maksimum yapacak nitelikte bir harcama programı oluşturulmasına katkı sağlar nitelikte olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Kamu Tercihi Teorisi, Vergi Teorisi, Kamu harcamaları, Vergi, Mükellef Tercihleri

Preferences of Taxpayers for Public Expenditures and Preferences for Paying Taxes for These Expenditures: Turkey Sample

Öz

This study aimed to determine taxpayers' preferences for public expenditures and preferences for paying taxes for these expenditures in Turkey. First, the relevant literature was examined, and then a survey questionnaire was prepared for the study. In this study, in which 782 direct taxpayers from 12 provinces participated, it has been determined that they prefer higher public expenditure on education, health, and safety even if the tax payable by the taxpayer has to increase. The preferences over public expenditures and the preferences over their tax payments for these public expenditures were analysed according to the demographic variables of the province, gender, marital status, age, education level, and monthly personal income. The study's findings contribute to the creation of an expenditure program that would maximize the benefits of both taxpayers and policy makers.

Anahtar Kelimeler

Public Choice Theory, Contribution Theory, Public Expenditure, Tax, Taxpayer Preferences

Kaynakça

• Akçagündüz, E. (2010), “Kamu Tercihi Teorisi ve Türkiye Üzerine Olan Etkisi Üzerine Bir İnceleme”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2), 29-35.
• Alm, J. & B. Jackson & M. McKee (1992), “Deterrence and Beyond: Toward a Kinder, Gentler IRS”, içinde: S. Joel (ed.), Why People Pay Taxes: Tax Compliance and Enforcement, The University of Michigan Press, Ann Arbor, (311-329).
• Buchanan, J.M. (1984), Politics without Romance: A Sketch of Positive Public Choice Theory and Its Normative Implications, <https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=bX3TbknHJj8C&oi=fnd&pg=PA1&dq=public+ choice+theory+&ots=SqKcuRqVfB&sig=0peTzUVNMzewsUArzd11wvB-qpA&rediresc=y#v=onepage&q= public%20choice%20theory&f=false>, 05.09.2019.
• Bulutoğlu, K. (1981), Kamu Ekonomisine Giriş, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Çelik, K. & O. Eroğlu (2014), “İlköğretim Çağında Vergi Algısının İncelenmesi: Zonguldak İli Örneği”, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 301-326.
• Çelikkaya, A. & H. Gürbüz (2006), “Mükelleflerin Vergiye Gönüllü Uyumunu Etkileyen Faktörlerin Analizi: Bir Alan Çalışması”, İktisat İşletme ve Finans, 21(247), 122-139.
• Çiçek, H. (2006), “Psikolojik ve Sosyal Yönden Yükümlülerin Vergiye Karşı Tutum ve Tepkileri”, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çoban, H. & S. Sezgin (2004), “Vergi Mükelleflerinin Davranışları Üzerine Amprik Bir İnceleme: Denizli Örneği”, içinde: A. Gerçek (Haz.), Türkiye’de Vergi Kayıp ve Kaçakları Önlenmesi Yolları, Yaklaşım Yayıncılık Tic. ve San. Aş., Ankara, (776-792).
• Djawadi, B.M. & R. Fahr (2013), “The Impact of Tax Knowledge and Budget Spending Influence on Tax Compliance”, The Institute for the Study of Labor (IZA) Discussion Paper No. 7255.
• Falsetta, D. & J.K. Schafer & C.T. Tsakumis (2015), “How Government Spending Impacts Tax Compliance”, Working Paper, <https://ssrn.com/abstract=2658393>, 14.02.2016.
• Hepaksaz, E. (2007), “Kamu Tercihi ve Anayasal İktisat Teorisi Perspektifinden Anayasal Mali Reform”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(514), 89-109.
• Karakaş, M. (2018), “Bölgesel Farklılıkların Mükelleflerin Vergi Tanımı Üzerindeki Etkileri: Diyarbakır ve Yalova Örneği”, Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 17, 18-33.
• Korlu, R.K. & Ö. Çetinkaya & A. Gerçek (2016), “Yerel Vergi Bilincinin Faktör Analizi ile Değerlendirilmesi: Bursa Örneği”, Yönetim Bilimleri Dergisi, 14(28), 443-465.
• McGee, R.W. & K. Devos & S. Benk (2016), “Attitudes towards Tax Evasion in Turkey and Australia: A Comparative Study”, Social Sciences, 5(10), 1-13.
• Mueller, E. (1963), “Public Attitudes Toward Fiscal Programs”, The Quarterly Journal of Economics, 77(2), 210-235.
• Mutluer, K. & E. Öner & A. Kesik (2011), Bütçe Hukuku, Güncelleştirilmiş 3. Baskı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• OECD (2019a), OECD Survey Reveals Many People Unhappy with Public Services and Benefits, <http://www.oecd.org/newsroom/oecd-survey-reveals-many-people-unhappy-with-public-services-and-benefits.htm>, 28.03.2019.
• OECD (2019b), Tax Morale: What Drives People and Businesses to Pay Tax?, <https://www.oecd-ilibrary.org/sites/f3d8ea10-en/1/1/3/index.html?itemId=/content/publication/f3d8ea10-en&mimeType=text/html&_csp_=0599eb7a098eeb10a5cc0ac941b69993&itemIGO=oecd&itemContentType=book>, 19.09.2019.
• Pehlivan, O. (2015), Devlet Bütçesi, Genişletilmiş 2. Baskı, Trabzon: Celepler Matbaacılık.
• Sağbaş, İ. (2011), Vergi Teorisi, Ankara: Ece Matbaası.
• Sakal, M. (1996), “Kamu Ekonomisi Teorisinin Gelişmesinde Kamu Tercihi Teorisinin Etkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(1), 1-14.
• Serim, N. (2015), “Gönüllü Vergi Uyumunu Artırmada Kamu Otoritesinin Düzenleyici Rolünün ve Mükellef Çevresinin Önemi: Sıralı Probit Model Yaklaşımı”, Afyon Kocatepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), 141-156.
• T.C. Maliye Bakanlığı (2004), Analitik Bütçe Sınıflandırması Eğitim El Kitabı, 3. Baskı, T.C. Maliye Bakanlığı Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Thimmesch, A.B. (2015), “Testing the Models of Tax Compliance: The Use-tax Experiment”, Utah Law Review, 5, 1083-1141.
• TÜİK (N/A), Türkiye’deki İstatistiksel Bölge Birimleri Sınıflandırması, <http://www.planlama.org/index.php/tuerkiyede-boelgesel-kalknma-ajanslar/tuerkiyedeki-statistiksel-boelge-birimleri-bb>, 10.12.2018.