Kırım Tatar Türkçesi ve Eski Türkçe Meslek Adları Üzerine

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 3, 1863 - 1871, 28.12.2025

Selin Bayrak

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1775262

Öz

Organ adları, akrabalık adları, sayı adları gibi adlar, dillerde akrabalık için önemli veriler sağlamaktadır. Bununla beraber kişi adları, hayvan adları, bitki adları, meslek adları vb. adlar da bir dilin söz varlığını oluşturan önemli unsurlardır.
Bir dilde yer alan meslek adları, dili kullanan toplumların o dönemki iktisadî, diplomatik, ticari, kültürel vb. yaşayışları konusunda fikir vermekle beraber, o dilin söz varlığına önemli katkıda bulunan sözcükleri meydana getirmektedir. Bu anlayıştan hareketle çalışmada, Kırım Tatar Türkçesinde bulunan meslek adları incelenmiş ve ilk yazılı metinlerimizin oluşturulduğu Eski Türkçe ile ilişkisinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada, Eski Türkçe döneminden miras olarak kalan meslek adlarının bazen olduğu gibi bazen de çeşitli fonolojik değişimlere uğrayarak Kırım Tatar Türkçesinde kullanılmaya devam ettiği görülmüştür. Sonuç olarak Kıpçak Türkçesinin bir kolu olan Kırım Tatar Türkçesi, Eski Türkçedeki meslek adlarının bir kısmını muhafaza ederek günümüze kadar getirmiştir. Böylelikle Eski Türkçedeki eskicil özellikleri barındırmaya devam eden bir Türk lehçesi olduğu gözler önüne serilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırım Tatar Türkçesi , Eski Türkçe , meslek adları. , adbilim

On Crimean Tatar Turkish and Old Turkish Occupational Names

Öz

Names such as organ names, kinship names, number names provide important data for kinship in languages. In addition, personal names, animal names, plant names, occupational names, etc. are also important elements that make up the vocabulary of a language.
Occupational names in a language give an idea about the economic, diplomatic, commercial, cultural, etc. life of the societies using the language at that time, as well as forming words that make an important contribution to the vocabulary of that language. Based on this understanding, the study examined the occupational names in Crimean Tatar Turkish and aimed to reveal their relationship with Old Turkish, from which our first written texts were created. In the study, it was seen that some occupational names inherited from the Old Turkish period continued to be used in Crimean Tatar Turkish, sometimes as is, sometimes undergoing various phonological changes. As a result, Crimean Tatar Turkish, which is a branch of Kipchak Turkish, has preserved some of the occupational names in Old Turkish and brought them to the present day. Thus, it has been revealed that it is a Turkish dialect that continues to contain the archaic features of Old Turkish.

Anahtar Kelimeler

Crimean Tatar Turkish , Old Turkic , occupational names , onomastics

Kaynakça

• Bayrak, Selin (2020). “Kırım Tatar Türkçesinde Eski Türkçe ile Ortaklaşan Hayvan Adları Üzerine”. Türkiyat Mecmuası 30/2, 395-409.
• Clauson, Sir Gerard (1972). An Etymological Dictionary of Pre- Thirteenth- Century Turkish. Oxford.
• Erdal, Marcel (1991). Old Turkic Word Formation – A Functional Approach to the Lexicon. Vol. I, Otto Harrassowitz, Wiesbaden.
• Eren, Hasan (1979). Türklerde Ekinciliğin Gelişmesine Katkılar. Türkoloji Dergisi, 8(1).
• Gül, Bülent (2000). Eski Türk Tarım Terimleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi. Maşkaraoğlu, Seher (2023). Kırım Tatar Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Muzafarov, Refik- Muzafarov, Nüzhet (2018). Kırım-Tatar Türkçesi- Türkiye Türkçesi- Rusça Sözlük. (çev. Nariman Seyityahya (Seytyagyayev), Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Şen, Serkan (2007). Orhon, Uygur ve Karahanlı Metinlerindeki Meslekler Bağlamında Eski Türk Kültürü. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Samsun: Ondokuzmayıs Üniversitesi.
• Wilkens, Jens (2021). Handworterbuch des Altuigurischen. Universitätsverlag Göttingen.
• Yüksel, Zühal (2007). Kırım Tatar Türkçesi. (Ed. Ahmet Bican Ercilasun), Türk Lehçeleri Grameri, Ankara: Akçağ Yayınları.