Eşdizimlilik Görünümleri Dilde Bilişsel Yapılanmaya İlişkin Ne Söyler?

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 2, 455 - 469, 30.12.2019

Ayşe Eda Gündoğdu

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.570360

Cited By: 1

Öz

Eşdizimlilikler bütün
dillerde tipolojik bir özellik olarak değerlendirilen, bir sözcüğün belirli bir
dizgede anlamlı tekrarlarla kullanıldığı diğer sözcüklerle oluşturduğu dilsel
örüntüler olarak tanımlanabilir. Bu açıdan aynı bağımlı dizinde eşdizimlilik
sergileyen adların en temel ortaklığı, belirli bir anlamsal alanı paylaşmalarıdır.
Bu çalışmada eşdizimsel örüntüler aracılığıyla dildeki bilişsel yapılanmaya
ilişkin ne tür çıkarımlar yapılabileceği konu edilmektedir. Çalışmada Türkçede yakınanlamlı
olarak değerlendirilmelerine rağmen farklı dizgesel kullanımları ve
gönderimleri olan “aşk, sevgi, sevda” sözcüklerinin bağımlı dizin görünümleri,
Türkçe Ulusal Derlemi 3.0 (TUD 3.0) aracılığıyla ele alınmış ve gönderimde
bulundukları anlam içeriklerinin hangi bilişsel çerçevelendirmelerle dilsel
düzleme yansıdığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. İnceleme konusu sözcüklerin birbirine
oldukça yakın anlamsal alanları paylaşmasına rağmen, büyük oranda farklı sözcüklerle
eşdizimlilik sergilediği ve bu eşdizimsel örüntülerin anlambilimsel söylem
ezgisi açısından farklı duygu değerlerine sahip olduğu, bu açıdan Türkçede aşk,
sevgi ve sevdaya ilişkin kavramsallaştırmaların bilişsel açıdan farklı
deneyimler sonucu tanımlandığı elde edilen önemli bulgular arasındadır.

Anahtar Kelimeler

eşdizimlilik, anlambilim, bilişsel yapılanma, derlem

Kaynakça

• Aksan, Y. vd. (2008). “Türkçede Yakın Anlamlı Sözcükler: Bir Derlem Çalışması. 22. Ulusal Dilbilim Kurultayı Bildirileri”. 8-9 Mayıs 2008, Van.
• Aksan, Y. vd. 2012. “Construction of the Turkish National Corpus (TNC)”. Proceedings of the Eight International Conference on Language Resources and Evaluation (LREC 2012). İstanbul. Turkiye. http://www.lrec-conf.org/proceedings/lrec2012/papers.html
• Aksan. D. (1998). Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim. Ankara: TDK Yayınları.
• Büyükkantarcıoğlu, N. 2006. Söylemden İdeolojiye: “Eleştirel söylem çözümlemesi”. Edt: Kocaman, A. Dilbilim Temel Kavramlar, Sorunlar, Tartışmalar. sf. 101-113. Ankara: Dil Derneği Yayınları.
• Croft, W. ve Cruse A. D. (2004). Cognitive Linguistics. Cambridge: Cambridge.
• Cruse, A. (2006). A Glossary of Semantics and Pragmatics. Edinburgh: Edinburgh University Press.
• Evans, V. (2012). “Cognitive Linguistics”. Wiley Interdisciplinary Reviews: Cognitive Science. 3 (2). s. 129–141.
• Firth, J. R. (1951). “Modes of Meaning”. Papers in Linguistics 1934–1951. (Edt: J. R. Firth). S. 190–215. London: OUP.
• Glesne, C. (2013). Nitel Araştırmaya Giriş. (Çev. A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2015). Metaforlar: Hayat, Anlam ve Dil. (Çev. Gökhan Yavuz Demir). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Lee, D. (2005). Cognitive Linguistics. Oxford: Oxford University Press.
• May, R. (2005). Aşk ve İrade. İstanbul: Okuyanus Yayınları.
• McCardell D. R. (1995). “A Lexical Semantic and Statistical Approach to Lexical Collocation Extraction for Natural Language Generation”. AI Magazine. 16 (4).
• Murphy, M. L. (2010). Lexical Meaning. Cambridge: Cambridge UniversityPress.
• Nesselhauf, N. (2005). “Collocations in a Learner Corpus”. Studies in Corpus Linguistics. S.: 14. John Benjamins Publishing Company.
• Palmer, F. R. (1991). Semantics. Cambridge: Cambridge UniversityPress.
• Saeed, J. (2003). Semantics. Oxford: Blackwell Publishing.
• Seretan, V. (2011). “Syntax-based Collocation Extraction, Text, Speech and Language Technology”. Berlin: Springer.
• Sinclair, J. (1991). Corpus, Concordance, Collocation. Oxford: Oxford University Press.
• Tutin, A. (2008). “for an Extended Definition of Lexical Collocations”. Link: http://www.ugrenoble3.fr. (Erişim Tarihi: 20.08.2018).
• Veysal, Ç. (2010). “Cinselliğin, Sevginin ve Aşkın Diyalektiği”. flsf Dergisi, Sayı 9. 49-76.
• http://www.tdk.gov.tr/ (Erişim Tarihi: 15.12.2018)