Toplumsal ve İdeolojik Bağlamda Yevgeni Zamyatin'in "Biz" Çevirileri

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 560 - 571, 29.08.2023

Merve Ay Karakuş

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1290041

Öz

Edebiyatı zenginleştirme ve evrensel boyuta taşımayı mümkün kılma noktasında en önemli etmenlerden biri kuşkusuz ki çeviri etkinliğidir. Dolayısıyla bir metni, sanatçının yarattığı değerler doğrultusunda farklı bir dile aktarmak, ideolojik ve toplumsal bağlamda farklı bir kültürde var olmasını sağlamaktadır. Bu noktada Yevgeni Zamyatin’in 1920 yılında kaleme aldığı ve devrim sonrasında oluşturulan yeni devlet düzeninin getireceği olumsuzlukları önceden görerek yansıttığı eseri “Biz”, büyük öneme sahiptir. İnsanların mekanikleşerek sahip oldukları kimliği kaybetmesi, temel hak ve özgülüklerin elinden alınması ve tek devlet olgusunun baskıcı politikalarının tüm çıplaklığı ile işlendiği eserin, farklı dillere yapılmış çevirileri de mevcut düzen dahilindeki ideolojiyi yayma, toplumsal düzeni tüm açıklığıyla ortaya koyma noktasında önem arz etmektedir. Anti ütopya türünün ilk örneklerinden biri olan “Biz”, kuşkusuz ki yapılan çeviriler aracılığıyla bu türde eser veren pek çok yazara ilham kaynağı olmuştur. Bir eserin ruhundaki doğanın yeniden yaratımı olarak da değerlendirebileceğimiz çeviri, bu noktada eserde var olan toplumsal ve ideolojik olguların farklı kültürlerde ve farklı çevirmenlerin kaleminden nasıl aktarıldığını görme açısından büyük öneme sahiptir. Bu noktadan yola çıkarak “Biz” isimli eserin farklı yıllarda ilk olarak İngilizceden, devamında Rusçadan Türkçeye yapılan ilk çevirileri karşılaştırmalı olarak toplumsal ve ideolojik düzlemlerde ele alınacaktır. Çalışmanın amacı, eserin bahsi geçen iki dilden Türkçeye yapılan ilk çevirileri arasında ne tür farklılıklar olduğunu tespit etmek, çevirmen üslubuna dikkat çekmek, farklı dillerden yapılmış olan çevirilerde özellikle toplumsal ve ideolojik unsurların erek dilde karşılaştırmalı bir betimlemesini yapmaktır.

Anahtar Kelimeler

biz, ideoloji, toplumsal gelişmeler, edebi çeviri, distopya

Translations of Yevgeni Zamyatin's "We" in a Social and Ideological Context

Öz

Undoubtedly, one of the most important factors in enriching literature and making it possible to carry it to a universal dimension is translation activity. Therefore, transferring a text to a different language in line with the values created by the artist ensures that it exists in a different culture in an ideological and social context. At this point, Yevgeni Zamyatin's work "We", which was written in 1920 and reflects the negative effects of the new state order created after the revolution, has great importance. The translations of the work, in which people lose their identity by becoming mechanized, the basic rights and freedoms are taken away, and the oppressive policies of the single state phenomenon are handled with all their nakedness, are also important in spreading the ideology within the current order and revealing the social order with all its clarity. “We”, one of the first examples of the anti-utopia genre, undoubtedly inspired many writers who wrote works in this genre through translations. Translation, which can also be considered as the re-creation of nature in the spirit of a work, is of great importance in terms of seeing how the social and ideological phenomena existing in the work are transferred from the pen of different translators in different cultures. Starting from this point, the first translations of the work titled “We” from English and then from Russian to Turkish in different years will be discussed on a comparatively social and ideological level. The aim of the study is to determine the differences between the first translations of the work from the two languages mentioned to Turkish, to draw attention to the translator's style, to make a comparative description of the social and ideological elements in the target language, especially in the translations made from different languages.

Anahtar Kelimeler

We, ideology, social developments, literary translation, dystopia

Kaynakça

• Claeys, Gregory. (2017). “Distopyanın Kökenleri: Wells, Huxley ve Orwel”. Cambridge Edebiyat Araştırmaları Ütopya Edebiyatı (Haz. G. Claeys). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları. 155-190.
• Göktürk, Akşit. (2020). Çeviri: Dillerin Dili. İstanbul: Yapı Kredi Kültür Sanat Yayıncılık.
• Kandemir, Hüseyin (2009). “Gelecekten Notlar Yevgeniy Zamyatin ve Biz”. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 21, 137-144.
• Kumar, Krishan (2005). Ütopyacılık (Çev. Ali Somel). İstanbul: İmge Kitabevi.
• Neydim, Necdet & Polatel Ali (2020). “Distopya Romanlarının Oluşumu ve Tarihsel Gelişimi; Çevirilerinin İncelenmesinde Öne Çıkan Kuramsal Yaklaşımlar”. İstanbul Üniversitesi Çeviribilim Dergisi, 12, 53-75.
• Pavelyeva, Tatyana (2020). “Lingvistiçeskiye Osobennosti Angliyazıçnogo Perevoda Romana E. Zamyatina “Mı””, Belorusskiy Gosudartsvennıy Universitet, Minsk: BGU, 328-334.
• Sergeyeviç, İlya (2013). “Problema Perevoda Kvazirealiy Romana E. Zamyatina “Mı””. Kursovaya Rabota. Tomsk: Tomskiy Gosudartvennıy Universitet.
• Vieira, Fatima (2017). “Ütopya Kavramı”. Cambridge Edebiyat Araştırmaları Ütopya Edebiyatı (Haz. G. Claeys). İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 3-35