Leaders of Science in the Turkish World: On the Translation of Cultural Elements in the Translation of Cahit Arf's Short Life Story Into French

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 1003 - 1023, 29.08.2024

Aliye Genç

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.1485748

Öz

This study was conducted on the short life story and French translation of the world-famous Dist. Prof. Cahit Arf, who was included in the Short Life Stories Series and Translation Project of Personalities Leading the Turkish State and Thought Life initiated in 2020 under the auspices of the Presidency of Atatürk Cultural Centre to introduce Turkish greats to young people between the ages of 16-20. The research is an interdisciplinary study that combines the subjects of education policies of the early republican period, intellectuals sent abroad, and the function of foreign language schools with the subject areas of translation, language, and cultural studies. This study aims to analyze the transfer of cultural elements in the French translation of Arf's short life story in line with the translator's decisions. The research is essential as it is the first study that includes history, education, and translation studies. The study analyzed the Turkish source work by Yıldıray Ozan and the French by Yasemin Tanbi. The cultural elements that best reflect the period in the source work have been handled under eight headings with the classification of linguistic, social, religious, economic, geographical, daily life, ethnographic elements, and proper names, and the translator's decisions in the translation of these elements into French have been analyzed in tables with the comparative analysis technique in line with the translation strategies as stated by Mine Yazıcı. It was concluded that both translation strategies were effective in translator decisions.

Anahtar Kelimeler

Cahit Arf, Translation Studies, Translation of Cultural Elements, Translation Strategies

Proje Numarası

-

Türk Dünyasında Bilime Yön Verenler: Cahit Arf’ın Kısa Yaşam Öyküsünün Fransız Diline Aktarımında Kültürel Ögelerin Çevirileri Üzerine

Öz

Bu çalışma Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı himayesinde 16-20 yaş aralığındaki gençlere Türk büyüklerini tanıtmak amacıyla 2020 yılında başlatılan “Türk Devlet ve Düşünce Hayatına Yön Veren Şahsiyetlerin Kısa Yaşam Öyküleri Serisi ve Çevirisi Projesi” içerisinde yer alan dünyaca ünlü Ord. Prof. Dr. Cahit Arf’ın kısa yaşam öyküsü ve Fransızca çevirisi üzerine gerçekleşmiştir. Araştırma erken cumhuriyet dönemi eğitim politikaları, yurtdışına gönderilen aydınlar, yabancı dil okullarının işlevi konuları ile çeviribilim, dil ve kültürel araştırmalar konu alanlarını birleştiren disiplinler arası bir çalışmadır. Bu araştırmada Arf’ın kısa yaşam öyküsünün Fransızca çevirisindeki kültürel ögelerin aktarımını çevirmen kararları doğrultusunda ele almak amaçlanmıştır. Ayrıca Arf’ın genç nesillere bıraktığı bilimsel mirasın önemini vurgulamak ve bu eseri Fransızca çeviri incelemesiyle çeviribilim alanına kazandırmak, Türk kültürünü uluslararası platforma taşıyan bu projenin uluslararası ve akademik tanınırlığına katkı sağlamak hedeflerimiz arasında yer almaktadır. Söz konusu araştırma, içerisinde tarih, eğitim ve çeviribilim disiplinlerini barındıran, aydınlanma ve kalkınma çabalarını Cahit Arf ve yetiştiği dönem özelinde ele alan ilk çalışma olma özelliğinden dolayı önem arz etmektedir. Araştırmada Yıldıray Ozan tarafından kaleme alınan Türkçe kaynak eser ile Yasemin Tanbi tarafından Fransızcaya çevrilen erek eser incelenmiştir. Kaynak eserde dönemi en iyi yansıtan kültürel ögeler dilsel, toplumsal, dini, iktisadi, coğrafi, günlük hayata ilişkin, etnografik ögeler ve özel isimler sınıflandırmasıyla sekiz başlıkta ele alınmış bu ögelerin Fransızcaya aktarımlarımda çevirmen kararları Mine Yazıcı’nın Yazılı Çeviri Edinci isimli eserinde belirttiği şekliyle çeviri stratejileri doğrultusunda tablolar halinde karşılaştırmalı çözümleme tekniği ile analiz edilmiştir. Bulgular her kültürel öge özelinde değerlendirilmiştir. Çevirmen kararlarında her iki çeviri stratejisinin de etkili olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cahit Arf, Çeviribilim, Kültürel Ögeler Çevirisi, Çeviri Stratejileri

Etik Beyan

Etik Beyan gerektirmeyen bir çalışmadır.-

Destekleyen Kurum

-

Proje Numarası

-

Kaynakça

• Aksoy, Berrin (2001). Çeviride Çevirmen Seçimleri Işığında Çeviri Eleştirisi. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 18(2).
• Aksoy, Berrin (2002). Geçmişten Günümüze Yazın Çevirisi, Ankara: İmge Kitabevi.
• Akyüz, Yahya (2016). “Osmanlı Döneminden Cumhuriyete Geçilirken Eğitim-Öğretim Alanında Yaşanan Dönüşümler”, Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 1(2): s.9-22.
• Arslan, Ali (2011). Türkiye'de Üniversite ve Siyaset, İstanbul: Paraf Yayınları.
• Atabay, Mithat (2012). “Soyadı Kanunu ve Bu Konuda Yapılan Tartışmalar”. Tarih Dergisi, 42, s.231-248.
• Baytar, İlknur ve Dural, Seda (2021). “Çeviride Özel İsimler: Charles Dickens’ın A Christmas Carol Adlı Eseri Örneğinde Özel İsimlerin Aktarımı Üzerine Bir İnceleme”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 23: s.999-1011. DOI: 10.29000/rumelide.949972.
• Bozkurt, S. S., Düzgün, O., & Sağlam, M. Y. (2023). Ahmet Hamdi Tanpınar’ın Saatleri Ayarlama Enstitüsü Eseri Örnekleminde Çeviride Kültürel Yakınlığın Belirleyiciliği Üzerine. Erdem, (84), 107-138.
• Çakılcı, Diren (2023). “Osmanlı Taşra Haberleşmesinde Değişim: İşletme, Mekân ve Kullanım Bağlamında Selânik Örneği (1794-1850)”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 58: s.19-40.
• Çelebi, Nurhayat ve Kazancı, Erdi (2021). “Cumhuriyet Dönemi Eğitim Politikaları ve Yabancı Eğitim Uzmanlarının Eğitimdeki Etkileri (1923-1960)”. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(4): s.198-218. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.959346
• Çetin, Hasan Ali (2023). "Türk Dünyasının Yıldızları Dünyaya Tanıtılıyor." Erdem Dergisi, s.249-254.
• Dosay Gökdoğan ve Melek Demir, Remzi (2022). Bir Cumhuriyet Bilgesi AYDIN SAYILI, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Ergin, Osman (1977). Türkiye Maarif Tarihi, Cilt I, II, İstanbul: Eser Matbaası.
• Ergün, Mustafa (2016). “Modern Öğretmen Yetiştirme Sistemlerinin Kurulması ve Gelişmesi”, Kuramsal Eğitimbilim Dergisi [Journal of Theoretical Educational Science], 9(3): s.347-378.
• Günergün, Feza ve Kadıoğlu, Sevtap (2006). “İstanbul Üniversitesi’nin Yerleşim Tarihçesi Üzerine Notlar”, Osmanlı Bilimi Araştırmaları 8(1): s.135-163.