Müzik Endüstrisinin Dijitalleşmesi ve McDonaldlaştırılmış Bir Platform Olarak Spotify

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 2, 48 - 70, 25.10.2023

Kaan Taşbaşı

Öz

Yaklaşık 200 yıllık bir arkaplana sahip olan müziğin endüstrileşme sürecinde, müzik bir meta haline gelirken, dijital teknolojinin ortaya çıkması ile süreç bir başka boyut kazanmıştır. Müzik endüstrisinin dinamikleri ve teknolojinin değişimiyle birlikte müzik dinleme pratikleri, günümüzde yoğunluklu olarak, ücretli veya ücretsiz şekilde içerik sunan, streaming’e (akışa) dayalı platformlar üzerinden gerçekleşmektedir. Bunların en bilinen ve yaygın kullanılanlarından biri Spotify’dır. Merkezi bir üretim mantığına dayalı Spotify, üretim ve tüketim süreçlerini bürokratikleştirilmiş bir mekanizma içinde şekillendirmektedir. Bu çalışmada, Spotify, George Ritzer’in McDonaldlaştırma tezi çerçevesinde incelenmiştir. Ritzer, McDonaldlaştırma kavramsallaştırmasını verimlilik, hesaplanabilirlik, öngörülebilirlik ve denetim boyutlarına dayanarak kurar. Bu boyutların herbirinin Spotify’daki karşılığının olup olmadığın tartışıldığı çalışmada, Spotify’ın McDonaldlaştırılmış bir sistem olduğu sonucuna ulaşılmıştır. McDonaldlaşmanın boyutlarının hemen herbiri, Spotify’da birbirinin içine geçen bir yapıdadır. Spotify’ın, müzik endüstrisinin gelir krizlerinin aşılmasında bir işlev üstlendiği, endüstrinin merkezileşmiş üretim yapısının daha da yoğunlaşmasına yol açtığı görülmüştür. Bu merkezi rolüyle de müziğin üretim ve tüketim süreçleri ile müzikal ürünlerin yapısını derinden etkileyen bir işleve sahip olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Müzik endüstrisi, dijital müzik, McDonaldlaştırma, Spotify, müzik sosyolojisi

Kaynakça

• Attali, Jacques (1985). Noise: The Political Economy of Music, (çev. Brian Massumi), University of Minnesota.
• Attali, Jacques (2021). Gürültüden Müziğe: Müziğin Ekonomi Politiği Üzerine. (çev. Gülüş Gülüçgil Türkmen). İstanbul: Metis Yayınları.
• Anderson, Ian, Gil, Santiago., Gibson, Clay., Wolf, Scott., Shapiro, Will., Semerci, Oğuz ve Greenberg, David. M. (2021). “Just the Way You Are”: Linking Music Listening On Spotify and Personality. Social Psychological and Personality Science, 12(4): 561-572. doi:https://doi.org/10.1177/1948550620923228.
• Bemrose, Bekki (2019). Song length: the Spotify effect.. https://www.prsformusic.com/m-magazine/features/song-length-the-spotify-effect (Erişim tarihi: 29 Temmuz 2023).
• Benjamin, Walter. (2001). Pasajlar. (çev. A. Cemal) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Cross, Alan (2019). How our music is shaped by technology: Alan Cross. Medium.com: https://medium.com/@globalnews/how-our-music-is-shaped-by-technology-alan-cross-56fc059affa2 (Erişim tarihi: 15 Temmuz 2023).
• Çelikcan, Peyami (1996). Popüler Müziği Seyretmek: Popüler Müzik-Medya İlişkileri Açısından Müzik Videosu ve Müzik. Ankara: Yansıma.
• Dellatto, Marisa (2022). Spotify Says It Paid $7 Billion In Royalties In 2021 Amid Claims Of Low Pay From Artists. 24 Mart. Forbes: https://www.forbes.com/sites/marisadellatto/2022/03/24/spotify-says-it-paid-7-billion-in-royalties-in-2021-amid-claims-of-low-pay-from-artists/?sh=1a50a4f0a0db (Erişim tarihi: 10 Temmuz 2023).
• Demir, Ali Eren (2022). Gündelik Hayat Sosyolojisi Bağlamında Müzik Dinleme Pratikleri ve Spotify Uygulaması. Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1): 163-188.
• Erdoğan, İrfan (2003). Pozitivist Metodoloji. Ankara: Erk Yayınları.
• Frith, Simon (2000). “Popüler Müziğin Endüstrileşmesi”, James Lull (ed.), Popüler Müzik ve İletişim (71-107). İstanbul: Chiviyazilari.
• Gangiredla, Depthi, Deena Moghaddas, Ovie Soman, Trina Nguyen ve Zoeb Jamal (2020). Spotify Trends Analysis. medium.com: https://ucladatares.medium.com/spotify-trends-analysis-129c8a31cf04 (Erişim tarihi: 18 Temmuz 2023).
• Gendron, Bernard (1998). “Theodor Adorno Cadillacs’la Tanışıyor”, N. Tania Modleski (ed.), Eğlence İncelemeleri (40-61). (çev. Nurdan Gürbilek). İstanbul: Metis Yayınları.
• Geray, Haluk (2017). Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Ankara: Ütopya Yayınları.
• Goldman Sachs (2020). The Show Must Go On, https://www.goldmansachs.com/intelligence/pages/infographics/music-in-the-air-2020/report.pdf (Erişim tarihi: 24 Temmuz 2023).
• Goffman, Erving (2009). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu. (çev. Barış Cezar). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gronow, Pekka. (1983). Commercial Records. Sound Archives - A Guide to their Establishment and Development.
• D. Lance (ed.) International Association of Sound and Audiovisual Archives: https://www.iasa-web.org/sound-archives-establishment-and-development (Erişim tarihi: 12.07.2023)
• Harding, Charlie (2019). How Streaming Affects the Lengths of Songs. The Verge. (N. Patel, Röportaj Yapan), 28 Mayıs, https://www.theverge.com/2019/5/28/18642978/music-streaming-spotify-song-length-distribution-production-switched-on-pop-vergecast-interview (Erişim tarihi: 9 Temmuz 2023).
• IFPI (2023). Global Music Report 2023. The International Federation of the Phonographic Industry: https://ifpi-website-cms.s3.eu-west2.amazonaws.com/GMR_2023_State_of_the_Industry_ee2ea600e2.pdf (Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023).
• International Music Publisher International Forum (2023). Global Market View Independent Music Publishing: https://www.impforum.org/wp-content/uploads/2023/04/Third-Edition-IMPF-Independent-Music-Publishing-Global-Market-View.pdf (Erişim tarihi: 12 Eylül 2023).
• Karabiber, Onur ve Songül Karahasanoğlu (2023). “Streaming Servislerinin Normalizasyon Uygulamalarının Türkiye’deki Popüler Müzik Şarkılarına Etkileri: Spotify Örneği”, Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi(24): 45-62.
• Kasap, Orçun ve Altuğ Yalçıntaş (2021). “Commodification 2.0: How Does Spotify Provide Its Services for Free?” Review of Radical Political Economics, 53(1): 157–172. DOI: 10. 1177/ 0486 6134 20924163.
• Lewis, Isobel (2022). “Spotify: British Band to Release 1,000-track Album of 30-second Songs in Royalty Rate Protest”, Independent, 7 February. https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/music/news/spotify-royalties-the-pocket-gods-b2009344.html (Erişim tarihi: 8 Haziran 2023).
• Ritzer, George (2016). Toplumun McDonaldlaştırılması: Çağdaş Toplum Yaşamının Değişen Karakteri Üzerine Bir İnceleme. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Say, Ahmet. (2000). Müzik Tarihi. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Saygın, Tahsin Mert (2022). Music Industry's Turbulent Relation with Streaming: Political Economy of Spotify / Ortadoğu Teknik Üniversitesi: Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Sevindik, Berke Bartuğ ve Vahide Bulut (2022). “Müzik Veri Setinin Analizi ve Sınıflandırma Algoritmaları Kullanılarak Şarkı Türü Tahminleme Çalışması”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 40: 143-150.
• Smythe, Dallas (2012). “On the Audience Commodity and its Work”, Meenakshi Gigi Durham ve Douglas M. Keller (ed.), Media and Cultural Studies Keyworks (230-256). West Sussex: Wiley-Blackwell Publishing, 2012: 185-204
• Spotify. (t.y.). About Spotify: https://newsroom.spotify.com/company-info/ (Erişim tarihi: 5 Temmuz 2023).
• Spotify. (t.y.). Başlarken: https://support.spotify.com/tr-tr/article/getting-started/ (Erişim tarihi: 25 Temmuz 2023).
• Spotify. (t.y.). Hakkımızda: https://www.spotify.com/tr-tr/aboutus/contact/ (Erişim tarihi: 20 Temmuz 2023).
• Spotify and the Streaming Economy. (t.y.). Loud & Clear: https://loudandclear.byspotify.com/ (Erişim tarihi: 13 Temmuz 2023).
• Spotify. (22.02.2023). Spotify Gizlilik Politikası: https://www.spotify.com/tr-tr/legal/privacy-policy/(Erişim tarihi: 30 Temmuz 2023).
• Sweney, Mark (2020). “Global Music Revenues Grow at Fastest Rate in More Than ,Two Decades”, The Guadian, 16 Nisan, https://www.theguardian.com/business/2019/apr/02/global-music-revenues-cds-spotify-apple-music-amazon-music (Erişim tarihi: 07.07.2023).
• Terroso-Saenz, Fernando, Jesus Soto ve Andres Muñoz (2023a). “Evolution of Global Music Trends: An Exploratory and Predictive Approach Based on Spotify Data”, Entertainment Computing (44). doi:https://doi.org/10.1016/j.entcom.2022.100536.
• Terroso-Saenz, Fernando; Jesus Soto ve Andres Muñoz (2023b). “Music Mobility Patterns: How Songs Propagate Around the World Through Spotify”, Pattern Recognition, 143. doi:https://doi.org/10.1016/j.patcog.2023.109807.
• Vonderau, Patrick (2019). The Spotify Effect. Television & New Media, 20(1): 3-19. doi:doi:10.1177/1527476417741200.
• 50Minutes (2017). Spotify, Music for Everyone : The Meteoric Rise of the World's Top Streaming Service. Lemaitre Publishing.