Jia Zhangke Sinemasında Göçmen İşçi Temsilleri: Neoliberal Özne Olgusu Çerçevesinden Bir Değerlendirme

Yıl 2024, , 325 - 349, 10.01.2025

Bilge İpek , Ali Murat Kırık

https://doi.org/10.56590/stdarticle.1495668

Öz

Amaç: Bu çalışma, 1980’lerle beraber komünist rejimden kapitalizme doğru evrilen Çin’de, dönüşen işçi sınıfı temsillerini Jia Zhangke sineması üzerinden okumayı amaçlamaktadır.

Kuramsal/Kavramsal Çerçeve: Genel çerçevede neoliberal özneye ait alan yazını ele alındıktan sonra, öznenin bir işçi sınıfı olarak Çin özelinde nasıl dönüştüğü çalışmanın kuramsal çerçevesini oluşturmaktadır.

Yöntem: Jia Zhangke sinemasını sosyolojik bir bakışla inceleyen bu çalışma, sosyolojik film çözümlemesi genel çerçevesi ile betimsel analiz yöntemini kullanmaktadır. Tematik analiz yöntemiyle, kuramsal çerçevede ortaya çıkan temalar filmler üzerinden betimsel analiz yöntemiyle incelenmektedir.

Bulgular: Neoliberal özne alan yazınına ait girişimci, kaderci, köle, borçlandırılmış özne temaları Jia Zhangke’nin filmlerindeki karakterler üzerinde de görülmektedir. Ayrıca filmlerde yer alan göçmen işçiler, neoliberal dönemle paralel olarak ortaya çıkan kentin dönüşümünün işçi sınıfı üzerindeki etkisinin karşılığı olan neoliberal öznelliğin somut göstergeleri olmaktadır.

Sonuç: Kent kuşağı sinemacısı olarak adlandırılan Jia Zhangke sinemasında yer alan göçmen işçi karakterlerin yaşadıkları, Çin kentlerinin 1990 sonrası politik-ekonomik dönüşümünün bir etkisi olarak ortaya çıkan göçmen işçilere ait literatür çıktıları ile benzerlik taşır. Kırsal-göçmen işçilerin sahip oldukları kırsal hane halkı kayıtları onların kentlerde dışlanmasını da beraberinde getirir. Bu durum kırsal-göçmenlerin hem sosyal ortamda hem de iş hayatlarında kötü koşullarda kalmalarına sebep olur. Bu durum, Jia Zhangke sinemasında da benzer şekilde temsil edilir. Bununla beraber Çin’in 1979 sonrası reform hareketleri ile başlayan kapitalistleşme süreçlerine bağlı olarak dönüşen gündelik hayata dair yansımalar da neoliberalizmin kent ve özneler üzerindeki etkiler ile paralellik taşır. Bu bağlamda, Jia Zhangke sinemasının özneleri neoliberal öznelliği karşılaşayan girişimci, kaderci, borçlandırılmış özne özelliklerini de karşılamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Jia Zhangke, Çin Sineması, Kent Kuşağı, Neoliberal Özne, Göçmen İşçi

Migrant Worker Representations in the Cinema of Jia Zhangke: An Evolution from the Framework of Neoliberal Subject Phenomenon

Öz

Purpose: This study aims to read the changing working class representations in China which evolved from the communist regime into capitalist neoliberalism by the 1980s through the cinema of Jia Zhangke.

Literature Review/Background: After discussing the literature on the neoliberal subject in a general framework, how the subject of working-class changes specific to China constitutes the theoretical framework of the study.

Method: This study examining the cinema of Jia Zhangke from a sociological perspective employs the descriptive analysis method with the general framework of sociological film analysis. In addition, with the thematic analysis method, the themes obtained from the theoretical framework are found in the films and examined using the descriptive analysis method.

Findings: The entrepreneurial, fatalistic, slave and indebted subject themes belonging to the neoliberal subject body of literature are also seen similarly in the characters in Jia Zhangke's films. Furthermore, the migrant workers in the films become concrete indicators of neoliberal subjectivity created by the impact of the transformation of the city on the working class, which emerged in parallel with the neoliberal period specific to China.

Conclusion: The experiences of the migrant worker characters in the cinema of Jia Zhangke, who is called the urban generation filmmaker, are similar to the literature on migrant workers that emerged as an effect of the political-economic transformation of Chinese cities after 1990. Rural household registrations of rural-migrant workers also lead to their exclusion in cities. This situation causes rural immigrants to remain in poor conditions both in the social environment and in their business lives. This situation is similarly represented in Jia Zhangke's cinema. In addition, the reflections on daily life transformed due to the capitalistization processes that started with China's post-1979 reform movements are parallel to the effects of neoliberalism on the city and its subjects. In this context, the subjects of Jia Zhangke's cinema also meet the entrepreneurial, fatalistic, indebted subject characteristics that encounter neoliberal subjectivity.

Anahtar Kelimeler

Jia Zhangke, Chinese Cinema, Urban Generation, Neoliberal Subject, Migrant Worker

Kaynakça

• ANDREAS, J. (2021). Haklarını Yitirenler: Çin’de Endüstriyel Yurttaşlığın Yükselişi ve Çöküşü. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• ANDREW, D. (2018). The Absent subject of the World. Journal of Chinese Cinemas, 12(1), 59-73. Doi: https://doi.org/10.1080/17508061.2017.1422896
• ATAÇAY, M. N. (2020). "Çin Mucizesinin" Bir Çıkmazı Kent-Kır Açıklığı. Turkish Studies-Social., 15 (5), 2363-2376. DOI: http://dx.doi.org/10.47356/TurkishStudies.45250
• ATAÇAY, N. M. (2019). "Çin Mücizesi"nin Çıkmazı: Bölgesel Eşitsizlikler. Politik Ekonomik Kuram, 3 (2), 151-176. https://doi.org/10.30586/pek.657670
• AYDOĞDU, H. (2004). Modern Kimlikte Öznenin Ölümü. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (10), 115-147.
• BORDELAU, E. (2010). The World without Future: Stage as Entrapment in Jia Zhangke's Film. China Review, 10(2), 155-176. http://www.jstor.org/stable/23462334
• BROWN, W. (2018). Halkın Çözülüşü: Neoliberalizmin Sinsi Devrimi. İstanbul: Metis Yayınları.
• DARDOT, P., & LAVAL, C. (2018). Dünyanın Yeni Aklı: Neoliberal Toplum Üzerine Deneme. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• DAVIES, G. (2008). Righting Wrongs: The Language of Policy Reform and China's Migrant Workers. I. Nielsen, & R. Smyth içinde, Migration and Social Protection in China (s. 31-51). Singapore: World Scientific Publishing.
• DELEUZE, G. (2013). Müzakereler. İstanbul: Norgunk.
• FOUCAULT, M. (2019). Biyopolitikanın Doğuşu: College de France Dersleri (1978-1979). İstanbul : Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• FOUCAULT, M. (2019a). Özne ve İktidar: Seçme Yazılar II. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GAETANO, M. A., & TAMARA, J. (2004). On the Move: Women and Rural-to-Urban Migration in Contemporary China. New York: Columbia Universty Press.
• GU, Z. (2003). Screen Media and the Construction of Nostalgia in Post-Socialist China. London: Palgrave Macmillan.
• HAN, B. C. (2019). Psikopolitika: Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• JACKA, T. (2006). Rural Women in Urban China: Gender, migration, and social change. New York: An East Gate Book.
• JIE, F., & TAUBMANN, W. (2002). Migrant Enclaves in Large Chinese Cities. R. J. Logan içinde, The New Chinese City: Globalization and Market Reform (s. 183-198). Oxford: Blackwell Publishers.
• JIEYU, L. (2007). Gender and Work in Urban China: Woman workers of the unlucky generation. Oxon: Routledge.
• LAZZARATO, M. (2014). Borçlandırılmış İnsanın İmali: Neoliberal Durum Üzerine Deneme. İstanbul: Açılım Kitap.
• LEE, K. C. (2007). What Was Socialism to Chinese Workers? Collective Memories and Labor Politics in an Age of Reform. K. C. Lee, & G. Yang içinde, Re-envisioning the Chinese Revolution: The Politics and Poetics of Collective Memories in Reform China (s. 141-166). Stanford: Standfor University Press.
• LEFEBVRE, H. (2010). Gündelik Hayatın Eleştirisi III: Moderniteden Modernizme (Gündelik Hayatın Meta Felsefesi). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• LIN, K. (2015). Recomposing Chinese Migrant and State-Sector Workers. A. Chan içinde, Chinese Workers in Comparative Perspective (s. 57-70). Ithaca: Cornell Universty Press.
• LORDON, F. (2020). Kapitalizm Arzu ve Kölelik: Marx ve Spinoza'nın İşbirliği. İstanbul : Metis Yayınclık
• LU, S. (2007). Dialect and Modernity in 21st Century Sinophone Cinema.” A Journal of Contemporary Film and Media, 49.
• NIELSEN, I., & SMYTH, R. (2008). The Rhetoric and The Reality of Social Protection for China's Migrant Workers. I. Nielsen, & R. Smyth içinde, Migration and Social Protection in China (s. 3-17). Singapore: World Scientific Publishing.
• OKTAY, F. (2020). Çin: Yeni Büyük Güç ve Değişen Dünya Dengeleri. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• READ, J. (2014). Sermayenin Mikropolitikası. İstanbul: Metis Yayıncılık.
• SENNET, R. (2008). Ten ve Taş: Batı Uygarlığında Beden ve Şehir. İstanbul: Metis Yayınları.
• SENNET, R. (2017). Karakter Aşınması: Yeni Kapitalizmde İşin Kişil Üzerindeki Etkileri. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SEZEN, S. (2007). Çin Halk Cumhuriyeti’nde Sosyalist Piyasa Ekonomisine Dönüşüm. Amme İdaresi Dergisi, 40(1), 27-56.
• WAGNER, B. K. (2013). Jia Zhangke's neoliberal China: the commodification and dissipation of the proletarian in the World (Shijie, 2004). Inter-Asia Cultural Studies, 14(3), 361-377. Doi: https://doi.org/10.1080/14649373.2013.801607
• WANG, Y. (2011). Displaces in the Simulacrum: Migrant Workers and Urban Space in the World. Asian Cinema, 22(1), 152-169.
• YAO, S. (2019). Pessimistic Chinese Cosmopolitanism and Jia Zhangke. The Comparatist, 147-158.
• ZHANG, Y. (2008). Remapping Beijing: Polylocality, Globalization, Cinema. A. Huyssen içinde, Other Cities, Other Worlds: Urban Imaginaries in a Globalizing Age (s. 219-243). Durham: Duke University Press.
• ZHANG, Z. (2007). Introduction: Bearing Witness: Chinese Urban Cinema in the Era of "Transformation". Z. Zhang içinde, The Urban Generation: Chinese Cinema and Society at the Turn of theTwenty-First Century (s. 1-45). Durham: Duke University Press.
• ZHENG, T. (2004). From Peasent Women to Bar Hostesses: Gender and Modenity in Post-Mao Dailan. A. Gaetano, & T. Jacka içinde, On the Move: Women and Rural-to- Urban Migration in Contemporary China (s. 80-109). New York: Columbia Universty Press.
• ZHANGKE, J.(2021). Cinema with an Accent – Interview with Jia Zhangke, Director ofPlatform.ErişimTarihi:04.02.2024,https://www.sensesofcinema.com/2001/featurearticles/zhangke_interview/.
• ZHANGKE, J. (1997). Xiao Wu. Çin: Hu Tong Communications
• ZHANGKE, J. (2000). Platform.
• ZHANGKE, J (2004). The World. ABD: Zeitgeist Films, FRANCE: Celluloid Dreams
• ZHANGKE, J (2006). Still Life. Çin: Xstream Pictures
• ZHANGKE, J (2013). Günahın Dokunuşu. Çin: Xstream Pictures
• ZHANGKE, J (2015). Mountains May Depart. Çin: Sihai Distribution Association