REQUEST FOR ADVISORY OPINION: A COMPREHENSIVE ANALYSIS OF ECHR PROTOCOL 16

Yıl 2022, Cilt: 30 Sayı: 3, 1625 - 1666, 15.09.2022

Hakan Kolçak Ünal Gençtürk

https://doi.org/10.15337/suhfd.1080523

Öz

There is a research gap on the implementation of Protocol No 16 to the European Convention on Human Rights (ECHR), which was adopted in 2013 and entered into force in 2018. This article seeks to fill the research gap in the literature concerned. Requests for advisory opinions submitted by the highest courts of state parties to the European Court of Human Rights (ECtHR) are scrutinised in the article. Fostering dialogue between the ECtHR and national highest courts is among the main goals of the aforementioned Protocol. The article offers a new mechanism by taking into account several Turkish practices that would strengthen the interaction between the ECtHR and national highest courts. This mechanism would oblige such highest courts to express their legal reasons when they do not abide by the advisory opinions in a partial or complete manner.

Anahtar Kelimeler

ECHR, ECtHR, ECHR Protocol 16, Request for Advisory Opinion, Highest Courts and Tribunals

Danışma Görüşü Başvurusu: İHAS’a Ek 16 Nolu Protokol Üzerine Kapsamlı Bir Değerlendirme

Öz

Bu çalışma, 2013 yılında imzaya açılan ve 2018 yılında yürürlüğe giren İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne (İHAS) ek 16 Nolu Protokol’ün uygulanmasına ilişkin öğretideki boşluğu doldurmayı hedeflemektedir. Mezkûr Protokol hükümlerince İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi’ne (İHAM) taraf devlet yüksek mahkemeleri tarafından yapılan danışma görüşü başvuruları çalışmamız dâhilinde incelenmektedir. Mevzubahis Protokol’ün ana amaçları arasında yer alan ulusal yüksek mahkemeler ile İHAM arasındaki etkileşimi artırma hedefini başarmak için işlevsel kılınabilecek bir mekanizma, Türk hukukundaki çeşitli uygulama örneklerinden istifade edilerek çalışmamızda ayrıca önerilmektedir. Söz konusu mekanizma, İHAM’ın tavsiye niteliğindeki danışma görüşüne kısmen veya tamamen uymayan taraf devlet yüksek mahkemesine, görüşe uymama gerekçesini açıklama yükümlülüğü getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

İHAS, İHAM, 16 Nolu Ek Protokol, Danışma Görüşü Başvurusu, Yüksek Mahkemeler

Kaynakça

• ABDULLAHZADE, Cavid, “Emval-i Metruke Kapsamındaki Mülkiyet Davalarının Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Süreci Açısından Değerlendirilmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 62, Sayı 2, 2013, ss. 317-348.
• AKYILMAZ, Bahtiyar/ SEZGİNER, Murat/ KAYA, Cemil, Açıklamalı İçtihatlı Türk İdari Yargılama Hukuku, 1. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2019.
• AMOS, Merris, “The Value of the European Court of Human Rights to the United Kingdom”, The European Journal of International Law, Cilt 28, Sayı 3, 2017, ss. 763-785.
• ARSLAN, Zühtü, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Türk Anayasa Yargısı: Uyum Sorunu ve Öneriler”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, 2000, ss. 274-294.
• BALCI, Fidan/ ÖZTÜRK, Seyithan, Yargıtay Kararları Işığında Ceza Yargılamasında İstinaf ve Temyiz, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• BİLGİN, Hüseyin, “Son Yasal Değişiklikler Bağlamında İdari Yargıda ‘Israr’ Kararı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 28, Sayı 1, 2020, ss. 75-125.
• BİLİR, Faruk, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yapısı ve 14 Nolu Protokol”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 55, Sayı 1, 2006, ss. 135-156.
• CANDAN, Turgut, Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 8. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2020.
• CENTEL, Nur/ ZAFER, Hamide, Ceza Muhakemesi Hukuku, 20. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2021.
• DALKILIÇ, Elvin Evrim, “İlk İstişari Görüşünün Ardından Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin ‘Yeni’ Yetkisinin Kısa İncelemesi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 36, Sayı 2, 2019, ss. 155-166.
• DÖNER, Ayhan, İnsan Haklarının Uluslararası Alanda Korunması ve Avrupa Sistemi, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2003.
• DZEHTSIAROU, Kanstantsin/ O’MEARA, Noreen, “Advisory Jurisdiction and the European Court of Human Rights: A Magic Bullet for Dialogue and Docket-control?”, Legal Studies, Cilt 34, Sayı 3, 2014, ss. 444-468.
• EREN, Abdurrahman, Türkiye’de İnsan Haklarının Korunması: Uluslararası Koruma Mekanizmaları ve Ulusal İnsan Hakları Kurumlarının Rolü, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007.
• FENDOĞLU, Hasan Tahsin, “Uluslararası İnsan Hakları Belgelerinin Uygulanmasında ‘Bağımsız Ölçü Norm veya Destek Ölçü Norm Sorunu”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 17, Sayı 1, 2000, ss. 363-385.
• GERARDS, Janneke, “Advisory Opinions, Preliminary Rulings and the New Protocol No. 16 to the European Convention of Human Rights: A Comparative and Critical Appraisal”, Maastricht Journal of European and Comperative Law, Cilt 21, Sayı 4, 2014, ss. 630-651.
• GERARDS, Janneke, “Margin of Appreciation and Incrementalism in the Case Law of the European Court of Human Rights”, Human Rights Law Review, Cilt 18, Sayı 3, 2018, ss. 495-515.
• GÖZLER, Kemal, Anayasa Hukukunun Genel Teorisi: Cilt 2, 1. Baskı, Ekin Yayınevi, Bursa, 2011.
• GÖZÜBÜYÜK, Şeref/ GÖLCÜKLÜ, Feyyaz/ SAYGILI, Abdurrahman, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 12. Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara, 2019.
• HALBERSTAM, Daniel, “Opinion 2/13 of the Court (C.J.E.U.)”, International Legal Materials, Cilt 55, Sayı 2, 2016, ss. 267-306.
• KALABALIK, Halil, İnsan Hakları Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2017.
• KARSLI, Abdurrahim, Medeni Muhakeme Hukuku, 5. Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2020.
• KESKİNSOY, Ömer/ DEMİR, Hande Seher/ KAYA, Semih Batur, “İfade Özgürlüğü Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Hukuku Değiştirme Sorunu”, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 15, Sayı 1, 2020, ss. 139-190.
• KORENICA, Fisnik, “A View on CJEU Opinion 2/13’s Unclear Stance on and Dislike of Protocol 16 ECHR”, European Public Law, Cilt 22, Sayı 2, 2016, ss. 269-286.
• KRENN, Christoph, “Autonomy and Effectiveness as Common Concerns: A Path to ECHR Accession After Opinion 2/13”, German Law Journal, Cilt 16, Sayı 1, 2015, ss. 147-168.
• KURU, Baki, Medeni Usul Hukuku, Legal Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• ŁAZOWSKI, Adam/ WESSEL, Ramses, “When Caveats Turn into Locks: Opinion 2/13 on Accession of the European Union to the ECHR”, German Law Journal, Cilt 16, Sayı 1, 2015, ss. 179-212.
• LEMMENS, Koen, “Protocol No 16 to the ECHR: Managing Backlog through Complex Judicial Dialogue?”, European Constitutional Law Review, Cilt 15, Sayı 4, 2019, ss. 691-713.
• METİN, Yüksel, “Siyasal Muhalefetin Uluslararası İnsan Hakları Sözleşmelerinde Korunması”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 11, Sayı 3-4, 2007, ss. 63-104.
• MOONEN, Toon/ LAVRYSEN, Laurens, “Abstract but Concrete, or Concrete but Abstract? A Guide to the Nature of Advisory Opinions under Protocol No 16 to the ECHR”, Human Rights Law Review, Cilt 21, Sayı 3, 2021, ss. 752-785.
• MURATOĞLU, Tahir, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Kuruluşu, Görevleri ve Yargılama Usulü”, Adalet Akademisi Dergisi, Cilt 7, Sayı 27, 2016, ss. 307-364.
• ÖZBEY, Özcan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesine Başvuru Yöntemleri, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2008.
• ÖZBUDUN, Ergun/ TÜRKMEN, Füsun, “Impact of the ECtHR Rulings on Turkey's Democratization: An Evaluation”, Human Rights Quarterly, Cilt 35, Sayı 4, 2013, ss. 985-1008.
• ÖZELER, Neslihan, “İnsan ve Halkların Hakları Sözleşmesi ile Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin Karşılaştırılması”, Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, Cilt 2, Sayı 2, 2017, ss. 43-62.
• PEERS, Steve, “The EU's Accession to the ECHR: The Dream Becomes a Nightmare”, German Law Journal, Cilt 16, Sayı 1, 2015, ss. 213-222.
• PEKCANITEZ, Hakan/ ATALAY, Oğuz/ ÖZEKES, Muhammet, Medenî Usûl Hukuku, 3. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2015.
• SALİHPAŞAOĞLU, Yaşar, “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Türkiye: Bazı Rakamlar ve Gerçekler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1-2, 2009, ss. 253-281.
• SEZER, Abdullah, “İHAS’a Ek 15 ve 16 Nolu Protokollere İlişkin Genel Gözlemler”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt 4, Sayı 8, 2015, ss. 107-129.
• ŞAHİN, Cumhur/ GÖKTÜRK, Neslihan, Ceza Muhakemesi Hukuku: Cilt 2, 12. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2022.
• ŞİRİN, Tolga, “İnsan Haklarının ve Temel Hakların Korunması İçin Sözleşme’nin Türkçe Çevirisi Sorunu”, Ceza Hukuku ve Kriminoloji Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 2021, ss. 1-64.
• TAHİROĞLU, Bülent/ ERDOĞMUŞ, Belgin, Roma Hukuku Dersleri, Der Yayınları, İstanbul, 2012.
• VOLAND, Thomas/ SCHIEBEL, Britta, “Advisory Opinions of the European Court of Human Rights: Unbalancing the System of Human Rights Protection in Europe?”, Human Rights Law Review, Cilt 17, Sayı 1, 2017, ss. 73-95.
• YENİSEY, Feridun/ NUHOĞLU, Ayşe, Ceza Muhakemesi Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara, 2021.
• YILMAZ, Ejder, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi: Cilt 4, 4. Baskı, Yetkin Yayınevi, Ankara, 2021.