Sinemada Işık Kullanımı Üzerine Örnek Bir Çözümleme

Yıl 2025, Sayı: 57, 87 - 108, 30.08.2025

Ali Avlar

https://doi.org/10.52642/susbed.1618391

Öz

Işık, teknik ve teknolojinin gelişmesine paralel olarak 1900’lü yılların başından başlayarak günümüze kadar sinema sanatında hem nesneleri görünür kılmak hem de dramatik etkiyi oluşturmak amacıyla kullanılmaya başlanmıştır. Estetik değerlerin ön plana çıkarılmasında, anlatının desteklenmesinde ve duygusal etkinin oluşturulmasında ışık kullanımı önemli bir yer tutmaktadır. Yönetmen, çerçeve içinde yer alan konu üzerine ışığın hangi yönlerden, ne miktarda geleceğine karar verir ve konu üzerine düşen bu ışığı düzenleyerek elde etmek istediği estetik değeri ve duygusal etkiyi oluşturarak amacı doğrultusunda anlatısını desteklemektedir. Hikâye anlatma sanatı olan sinema, hikayesini oluştururken sinematografik unsurlarını kullanmaktadır. Çalışmada hem görüntünün oluşturulmasında hem de hikâyenin anlam üretiminde önemli bir yer tutan ışık unsuru anlam yaratımına etkisi açısından incelenmiştir. Bu bağlamda örneklem olarak seçilen “En İyi Sinematografi, En İyi Yapım Tasarımı, En İyi Uluslararası Film ve En İyi Film Müziği” ödüllerini almış olan Edward Berger’in yönetmenliğini yapmış olduğu 2022 yapımı Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok filminin analiz edilmesi önemlidir. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden birisi olan Henrich Wölfflin’in biçimsel analiz yöntemi kullanılmıştır. Çalışma sonucunda ışık tasarımının kompozisyonda dengeyi sağlamak, çerçevenin sınırlarını belirlemek, konuyu dramatize etmek, ilgiyi konu üzerinde toplamak, bakışı yönlendirmek, karakterlerin duygu durumunu izleyiciye yansıtmak ve anlamı desteklemek amacıyla kullanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Sinema , Işık , Aydınlatma , Estetik , Batı cephesi , Anlatı

A Sample Analysis on the Use of Light in Cinema

Öz

In parallel with the development of technique and technology, light has been used in the art of cinema from the early 1900s to the present day, both to make objects visible and to create dramatic effect. The use of light has an important place in emphasizing aesthetic values, supporting the narrative and creating emotional impact. In this study, the element of light, which has an important place both in the creation of the image and in the meaning production of the story, is analyzed in terms of its effect on the creation of meaning. In this context, it is important to analyze the 2022 film There is Nothing New on the Western Front, directed by Edward Berger who received the “Best Cinematography, Best Production Design” awards. Henrich Wölfflin's formal analysis method, one of the qualitative research methods, was used in the study. As a result of the study, it was seen that light design was used to balance the composition, determine the boundaries of the frame, dramatize the subject, focus attention on the subject, direct the gaze, reflect the emotional state of the characters to the audience and support the meaning.

Anahtar Kelimeler

Cinema , Light , Illumination , War films , Aesthetics , Narration

Kaynakça

• Abisel, N. (2003). Sessiz Sinema. (2. Baskı). Om yayınları.
• Akbaş, F. (2016). Fotoğraf Teknik Okumaları. İstanbul: Say Yayınları.
• Akarcan, M. (2020). Korku Filmlerinde Işık Etkisinin Genel Olarak İncelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13(75), 948-955.
• Algan, E. (1999). Görüntü Yönetmenliğine Giriş. Eskişehir: Çözüm İletişim Hizmetleri Ltd.Şti. Yayınları.
• Ankaralıgil, N. (2016). Çözümleme ve Örneklerle Sinemada Görüntü Düzenleme. Literatürk Academia.
• Arslantepe, M. (2012). Sinema Okur Yazarlığı. İzmit: Umuttepe Yayınları.
• Aytaş, M., & Aybek, İ. (2021). Aydınlatma ve Renk Tasarımının Anlam Yaratımına Etkisi: Şahsiyet Dizisi Üzerine Bir Değerlendirme. Turkish Studies-Social, 16(1), 95-111.
• Bayram, F. (2011). Işık ve Aydınlatma: Işığın Televizyon ve Sinemada İşlevsel Kullanımı Üzerine Bir Değerlendirme. Erciyes İletişim Dergisi, 1(2), 123.
• Butler, A. M. (2011). Film Çalışmaları. (Çev. Ali Toprak), İstanbul Kalkedon Yayınları.
• Bordwell, D., & Thompson, K. (2009). Film Sanatı. (Çev: E. Yılmaz ve E.S.Onat), Ankara: De Ki Yayınları.
• Bordwell, D., & Thompson, K. (2012). Film Sanatı. (Çev. E. Yılmaz ve E. S. Onat). Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Brown, B. (2010). Sinema ve Videoda Işıklandırma. İstanbul: Hil Yayınları.
• Brown, B. (2014). Sinematografi. İstanbul: Hil Yayınları.
• Candemir, A. (2008). Video Kamera: Stüdyo Ortamı ve Dış Çekimler. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Cereci, S. (2001). Televizyonda Program Yapımı. İstanbul: Metropol Yayınları.
• Çağıl, F., & Kilinç, M. (2021). Sinemada Mekân ve Işık Etkileşimi: Bridge of Spies Üzerine Bir İnceleme, Medya ve Sanat Çalışmaları Dergisi, 59-73.
• Çetin, U. (2021). Thomas Cole ve Sanatı. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 473-480.
• Doğru, M. S. (2013). Sinema Yapımlarında Görsel Eğretileme ve Anlatım Aracı Olarak Işık: Kara Film Örneği, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi. Konya.
• Gökçe, G. (1997). Televizyon Program Yapımcılığı ve Yönetmenliği. İstanbul: Der Yayınları.
• Gürocak, T., & Timur, S. (2025). Resimden Sinemaya Işık Kullanımı ve Caravaggio’nun Tenebrizm Kavramı, Modul-Ar Journal Dergisi, 8(1), 139161.
• Kafalı, N. (1990). Ussal Işık Yönlendirmesi ve Efekt Aydınlatması. Kurgu Dergisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, (7), 167-190.
• Kanburoğlu, Ö. (2012). Fotoğrafın Büyüsü Işık. İstanbul: Say Yayınları.
• Kanburoğlu, Ö. (2018). A’dan Z’ye Fotoğraf. İstanbul: Say Yayınları.
• Karapekmez, A.V., & Gülaçtı, İ.E. (2024). Animasyon Sinemasında Işık ve Kamera Tekniklerinin Hikâye Anlatımına Etkisi: Pinokyo Filmi Örneği. İstanbul Arel Üniversitesi İletişim Çalışmaları Dergisi, 13(26), 347-388.
• Kars, N. (2003). Televizyon Programı Yapalım Herkes İzlesin. İstanbul: Derin Yayınları.
• Kılıç, L. (1994). Görüntü Estetiği. İstanbul: Yapı ve Kredi Yayınları.
• Kılinç, M., & Köksal, S. (2019). Barok Dönem Resimlerinde Kullanılan Işık Tekniklerinin Günümüz Sinema Filmlerinde Yansıması: Kış Uykusu Örneği. Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1, 19-30.
• Küçükcan, U. (2011). Işıklandırma ve Aydınlatma. Film ve Video Yapımı, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Yayınları.
• Millerson, G. (2002). Lighting for Television and Film. Great Britain: Focal Press.
• Millerson, G. (2007). Sinema ve Televizyon İçin Aydınlatma Tekniği. (Çev. Selçuk Taylaner), İistanbul: Es Yayınları.
• Mükerrem, Z. (2012). Sinematografi Üzerine Düşünceler: Kuram ve Uygulamalar. İstanbul: Ayrıntı.
• Özen, Ö. (2021). Sinema Televizyonda Işığın Kullanımı ve Etkisi. Uygulamalı Sosyal Bilimler ve Güzel Sanatlar Dergisi, 3(6), 87-98.
• Sarıoğlu, G. (1976). Televizyon: Program Yapımı ve Yönetim. Ankara: A.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.
• Schroeppel, T. (2013). Kemiksiz Kamera Dersleri. İstanbul: Gala film ve Sanat Ürünleri.
• Sözen, M. (2013). Sinemada Işık Kullanımı ve Örnek Çözümleme. Erciyes iletişim Dergisi Akademia, 3(1), 32-49.
• Parsa, S. (1989). Estetik Açıdan Filmin Temel Ögeleri. İzmir: Neşa Yayıncılık.
• Vineyard, J. (2010). Sinemada Çekim Teknikleri. (1. Baskı). (Çev. Gökhan Rızaoğlu), İstanbul Organizasyon.
• Wölfflın, H., & San, İ. (2019). Sanat Tarihinin Temel Kavramları Yakın Zamanlarda Sanattaki Üslup Gelişmesi Sorunları. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences. 1(1), 131-145.
• Sıjll, J.V. (2013). Sinematik Hikâye Anlatımı. (1. Baskı). (Çev. Gökhan Rızaoğlu), MUUF&MIFF.
• Yıldız, S. (2014). Sinematografik Anlatım. (1. Baskı). Su Yayınevi.