Çeviri Stratejilerinden Ya. İ. Retsker’in Sözcüksel Çeviri Dönüşümleri: Suç ve Ceza Örneği

Yıl 2022, Sayı: 49, 364 - 378, 26.12.2022

Nuray Dönmez

https://doi.org/10.52642/susbed.1097428

Öz

Çeviri kültür ve dil bariyerlerini aşmada kilit görev üstlenen bir etkinliktir ve antik çağdan günümüze kadar ulaşan bir tarihe sahiptir. Çarlık Rusya’sında çeviri çalışmaları Batı Avrupa medeniyetine açık olan I. Petro döneminden itibaren önem kazanır. Çeviri alanında yapılan bilimsel çalışmaların sayıca azlığı kuramsal çalışmalara eğilimin başlamasında ana etken olur. XX. ve XXI. yüzyıl çeviri kuramlarına yönelik yaklaşımların ortaya konduğu ve uygulama ortamı bulduğu dönemdir. Ya. İ. Retsker, 1950’de kaleme aldığı “Anadile Yapılan Çevirilerde Kurallı Karşılıklar Üzerine” (О закономерных соответствиях при переводе на родной язык) adlı makalesinde Rusça çeviri çalışmalarında öne sürülen ilk kuram olan Kurallı Karşılıklar Kuramı’na yer verir. Retsker belirlemiş olduğu çeviri stratejilerinden yola çıkarak sözcüksel çeviri dönüşümlerini ortaya koyar. Çalışmada Retsker’in sözcüksel çeviri dönüşümleri “Suç ve Ceza” (Преступление и наказание) romanının 2008 ve 2018 yıllarında Rusçadan Türkçeye yapılmış olan iki çevirisi üzerinden örneklerle desteklenerek incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Retsker, Çeviribilim, Sözcüksel Çeviri Dönüşümleri, Suç ve Ceza.

Kaynakça

• Aytaç, G. (2003). Genel Edebiyat Bilimi. İstanbul: Say.
• Barhudarov, L.S. (1975). Yazık i perevod. Moskva: Mejdunar. Otnoşeniya.
• Demircioğlu, C. (2016). Çeviribilimde Tarih ve Tarih Yazımı. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi.
• Dostoyevski, F. M. (2018). Suç ve Ceza. Çev.: M. Beyhan, İstanbul: Türkiye İş Bankası.
• Dostoyevski, F. M. (2008). Suç ve Ceza. Çev.: S. Kurt. 2 cilt, İstanbul: Yakamoz.
• Dostoyevski, F. M. (2006). Prestupleniye i Nakazaniye. Мoskva: Мir knigi.
• Garbovskiy, N. K. (2007). Teoriya perevoda. İzdatelstvo MGU, Moskva.
• Gosudarstvennıy İnstitut Russkogo Yazıka İm. A. S. Puşkina (2007), Rossiya. Bolşoy lingvostranovedçeskiy slovar, Moskva: Ast-press.
• Haldan, A. (2018). “Skopos Kuramı, Çeviri edinci ve Çeviribilim Öğrencilerinin Teknoloji Kullanımları Üzerine Bir Değerlendirme.” Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, II (2), 101-112. doi:10.30561/sinopusd.488662
• Karaca, B. (2018). Dostoyevski Okumaları. Ankara: Hece.
• Kozan, O. (2020). Dilbilimsel Çeviri Kuramı Rusça-Türkçe Çeviri Sorunları ve Stratejileri. Ankara: Gece.
• Kumlu, . (2020). “Karşılaştırmalı Dilbilim ve Çeviribilim Çerçevesinde Retrospektif ve Prospektif Sahneler: Geçmişten Günümüze Eşdeğerlik Kavramının Evrimi”. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (ASOBİD), Çeviribilim Özel Sayısı, 113-129.
• Оjegov, S. İ. (2005). Slovar russkogo yazıka. Moskva: ОNIKS 21 vek, Mir i obrazovaniye.
• Pym, A. & Ayvazyan, N. (2015). “The case of the missing Russian translation theories.” Translation Studies, 8 (3), 321-341. doi:10.1080/14781700.2014.964300
• Retsker, Ya. İ. (1982). Posobiye po perevodu s angliyskogo yazıka na russkiy yazık. Moskva: Prosveşçeniye.
• Retsker, Ya. İ. (2007). Teoriya perevoda i perevodçeskaya praktika. Moskva: R. Valent.
• Современный толковый словарь русского языка Ефремовой, https://dic.academic.ru/dic.nsf/efremova (Erişim tarihi: 07.12.2022)
• Tyulenev, S. (2004). Teoriya perevoda. Moskva: Gardariki.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Vlahov, S. & Florin, S. (1980). Neperevodimoye v perevode. Moskva: Mejdunarodnıye otnoşeniya.