TÜRKİYE'DE ÇEVRE ETİĞİNİN YASAL VE KAMUSAL ÇERÇEVESİ

Yıl 2020, Cilt: 8 Sayı: 16, 252 - 268, 30.12.2020

Ahmet Erkan Metin , Atila Gül

Öz

Günümüzde giderek artan çok yönlü çevresel sorunların temelinde, birey ve toplumun çevresel etik açısından ortaya koyduğu tutum ve davranışları ile yasal ve kurumsal yapının önemli bir etkisinin olabileceği kabul görmektedir. Çevresel sorunların ortaya çıkmasında etkin faktör olan insan faktörüne yönelik Türkiye' deki mevcut yasalarda birtakım ceza ve yaptırımlar da yer almaktadır. Bu yaptırımlar bir taraftan doğadaki biyotik ve abiyotik değerleri korumaya yönelik olurken bir taraftan da çevre kirliliğini ve tahribatını önlemeye yönelik olduğu görülmektedir. Mevcut ceza ve yaptırımlar maddi nitelikli olmakla birlikte hapis niteliği de taşıyabilmektedir.Türkiye'de çevre ile ilgili ulusal boyutta resmi kurum ve kuruluşların varlığı bilinmektedir. Mevcut resmi kurum ve kuruluşların görev kapsamları çevre değerlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması, korunması, kullanımlarının denetlenmesi, ve yönetilmesi olmaktadır.Çevre etiğinin yasal boyutunda, bireylerin insan merkezci davranıştan çevre merkezli davranışa yönelmesini sağlayarak, çevre merkezli düşünce ve yaşam biçiminin devlet tarafından vatandaşlık görevi olarak bireylere yüklenmesi amaçlanmaktadır. Bu sayede hem yaşanabilir çevrenin sürdürülebilirliği, hem gelecek kuşaklara temiz ve yaşanabilir bir çevre bırakılması, hem de bireylerin sağlıklı çevre koşullarında yaşam sürdürme hakkı korunmaya çalışılmaktadırÇevrenin korunmasında özellikle bireysel ve toplumsal farkındalık ve bilinçlenme süreçlerinin söylem ve eylem boyutunda uyumlu ve samimi düzeyde gerçekleşmesinin toplumsal yaklaşım boyutuna ulaşması, çevre korumada önemli etkiler oluşturacağını söylemek mümkün olmaktadır. Çevrenin korunması ve sürdürülebilirliğinde yasal ve kurumsal boyutta gerekli tedbirlerin alınması tek başına yeterli olmayıp bireysel ve toplumsal boyutta etiksel tutum ve davranışlar konusunda farkındalık ve bilinçlenmenin artırılması önemlilik arz etmektedir.
Bu çalışmada çevrenin korunması ve sürdürülebilirliği için Türkiye'deki yasal ve kamusal boyutta etik ilkeler irdelenmiş ve öneriler getirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Çevre, Etik, Çevre etiği, Etik mevzuatı

Kaynakça

• Anonim, (2020a). https://www.nufusu.com/dunya-nufusu (Erişim tarihi: 18.02.2020).
• Anonim, (2020b). http://www.mfa.gov.tr/data / DISPOLITIKA / Anlasmalar.pdf. (Erişim tarihi: 18.02.2020).
• Anonim, (2020c). https://csb.gov.tr/tarihcemiz-i-7012.(Erişim tarihi: 18.02. 2020).
• Anonim, (2020d). https://sozluk.gov.tr/etik (Erişim tarihi: 18.02. 2020).
• Arslan, A. ve Kozak, M. (2006). Turizmde gelişme ve etik sorunları: Üniversite Öğrencileri üzerine bir araştırma. Ege Akademik Bakış Dergisi, 6(1): 49-61.
• Ayboğa, F. (2016). Çevre sorunlarına etik bir yaklaşım: Felsefi bir sorgulama. Pamukkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe Anabilim Dalı Sistematik Felsefe Ve Mantık Programı Yüksek Lisans Tezi, (Basılmış).
• Baykal, T. (2010). Türkiye’de çevre yönetim sisteminin merkezi örgütlenmesi. Mevzuat Dergisi, 13 (147). Brinkmann, J. (2002). Business and marketing ethics as professional ethics. concepts, approache sand typologies. Journal of Business Ethics 41 (1-2): 159-177.
• Boydak, M. (2011). Araştırma Ve Yayın Etiği. Bilim Etiği. İstanbul Üniversitesi Yayınları 5048: 1-13, ISBN: 978-975-404-906-0.
• Çokgezen, J. (2007). Avrupa Birliği Çevre Politikası ve Türkiye. Marmara Üniversitesi İktisat ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 23 (2): 91-115.
• Çolakoğlu, E. (2010). Haklar söyleminde çevre eğitiminin yeri ve Türkiye’de çevre eğitiminin anayasal dayanakları. Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 88: 151-171.
• Çotuksöken, B. (2003). Felsefe açısından etik tanımlar - sınırlar. Türkiye Mühendislik Haberleri, 423: 12-16. Çüçen, A. (2011). Derin Ekoloji. Uludağ Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Felsefe Bölümü (http://blog.aku.edu.tr/ometin/files/2011/12/1-10/derinekoloji.pdf) (Erişim Tarihi: 10.03.2020).
• Erol, H.G. (2005). Sınıf öğretmenliği ikinci sınıf öğrencilerinin çevre ve çevre sorunlarına yönelik tutumları. Int. Journal of Evironmental & Science Education, 1. 65-77.
• Ertan, B. (2004). 2000'li Yıllarda Çevre Etiği yaklaşımları ve Türkiye. Yönetim Bilimleri Dergisi 2 (1): 93-108.
• Freiman, C. (2006). Environmental virtue ethics.ethics and the environment, 11(1): 133-138.
• Gül, A., Uzun, Ö.F., Keleş, E. (2016). Doğa ve Peyzaj farkındalığında söylem ve eylem boyutu. Uluslararası Katılımlı 6. Peyzaj Mimarlığı Kongresi (Söylem Eylem) Bildiri Kitabı, 2 (8): 439-465. ISBN: 978-605-01-1040-1.
• Gül, A. ve Türker, H.B. (2014). Farkındalık ve bilinçlenme süreçleri kapsamında, doğa koruma - etik ilişkisi. Süleyman Demirel Üniversitesi II. Uluslararası Davraz Kongresi Küresel Sorunlar ve Çözüm Arayışları. Bildiriler Kitabı, 1745-1778. ISBN: 978-9944-452-82-3.
• Güneş, A. (2018). Siyasal Ekoloji Ve Yeşil Parti örnekleri. Lisans Araştırma Çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Kamu Yönetimi Bölümü, İzmir. (1-22). (Erişim Tarihi: 07.03.2020).
• Karataş, A. ve Aslan, G. (2012). İlköğretim öğrencilerine çevre bilincinin kazandırılmasında çevre eğitiminin rolü: Ekoloji Temelli Yaz Kampı Projesi Örneği. Zeitschriftfürdie Welt der Türken Journal of World of Turks, 4 (2): 259-276.
• Kayaer, M. (2013). Çevre ve Etik Yaklaşımlar.Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1 (2): 63-76. Keleş, Ö., Uzun, N. ve Uzun, F. (2009). Öğretmen adaylarının çevre bilinci, çevresel tutum, düşünce ve davranışlarının doğa eğitimi projesine bağlı değişimi ve kalıcılığının değerlendirilmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32): 384-401.
• Keleş, R., Hamamcı, C., Çoban, A. (2010). Çevre Politikası. İmge Kitabevi, Ankara, s.508-511.
• Kılıç, S. ve Tok, N. (2013). Çevrecilikte yeni bir kimlik: Ekolojizm. Akademik İncelemeler Dergisi, 8 (2): 223-250.
• Metin, A.E. ve Gül, A. (2017). Kültürel Mirasın korunmasında etiksel yaklaşımlar. Uluslararası Kültürel Miras ve Turizm Kongresi Bildiriler Kitabı 20-32. ISBN:978-605-83262-1-7.
• Önal, İ. (2003). Koruma kültürü ve etik kurallar.Türkiye Mühendis ve Mimarlar Odaları Birliği İnşaat Mühendisliği Odası Türkiye Mühendislik Haberleri 423 (48): 27-28.
• Özer, M.A. (2001). Yeşil hareket: Alman Yeşilleri üzerine bir değerlendirme. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3 (1): 173-198.
• Rock, M.T. (1996). Pollutian Intensity of GDP and Trade Policy: Can the World Bank Be Wrong? World Development, 24 (3): 471-479.
• TBBY. (2014). Uluslararası Çevre Koruma Sözleşmeleri. Türkiye Barolar Birliği Yayınları, 247 (2): 8.
• TC Resmi Gazete. (1961). 1961 Anayasası. (Erişim tarihi: 18.02.2020).
• TC Resmi Gazete. (1983a). 2872 Sayılı Çevre Kanunu (Erişim tarihi: 18.02.2020).
• TC Resmi Gazete. (1983b). Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu(Erişim tarihi: 18.02.2020).
• TC Resmi Gazete. (1989). Özel Çevre Koruma Kurumu Başkanlığı kurulmasına dair Kanun Hükmünde Kararname. 19/10/1989, No : 383 (Erişim tarihi: 19.02.2020).
• TC Resmi Gazete. (1992). Orman Bakanlığının kuruluş ve görevleri hakkında kanun. (Orman Bakanlığının Kuruluş ve Görevleri Hakkında 7.8.1991 Tarihli ve 442 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabulüne Dair Kanun), 4.6.1992 Sayı: 2124 (Erişim tarihi: 18.02.2020).
• TC Resmi Gazete. (2017). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Erişim tarihi: 19.02.2020).
• TC Resmi Gazete. (2018). 09.07.2018 yılı "703 sayı Kanun Hükmünde Kararname (Erişim tarihi: 19.02.2020).
• Tıraş, H.H,. (2012). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre: teorik bir inceleme. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2): 57-73.
• Tont, S. (1996). Cevre ve etik. Bilim ve Teknik Dergisi, Tübitak yayınları 343.
• Türk, B. ve Erciş, A. (2017). Türkiye'de Çevre politikası ve uluslararası çevre sözleşmeleri. International Journal of Social Science, 54: 351-362.
• Yılmaz, A. (2011). Yerel Yönetimlerde Çevre Etiği Üzerine İncelemeler. Kent Kültürü ve Yönetimi Dergisi Cilt. 7 Sayı.1.
• Zengin, E. ve Esedov, A. (2010). Çevre sorunlarının yerel özellikleri ve üsküdar örneği. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 59:149-178.