TURKEY'S APPROACH TO REGIONAL PROBLEMS IN THE DEMOCRAT PARTY'S POWER

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 2, 374 - 392, 30.12.2021

Şerif Demir , Yunus Özdurğun

https://doi.org/10.53586/susbid.1023750

Cited By: 1

Öz

After Lausanne, Turkey’s foreign policy was built on peace and tried to establish good relations with both neighboring and Western states. Turkey tried to guarantee border security by making regional agreements in this period. While World War II was going on, Turkey was forced to be included by the allied and helmet states. However, Turkey stayed out of the war thanks to its policy. The USA brought victory to the allies, and the defeated totalitarian regimes started to collapse at the end of the war. Turkey revealed its stance and side before the victors stated their war gains. Turkey is uncomfortable with the Soviet threat. This situation formed the basis of the foreign policy understanding of the Democratic Party, which will come to power with the elections held on May 14, 1950. When we look at the foreign policy of the Democratic Party rule, it is seen that Turkey is trying to form alliances against the Soviet expansionist movements. These alliances also received the support of Western states. However, these alliances did not achieve the desired success and disintegrated. The Cyprus problem is another issue that occupied the foreign policy of the period. The London Conference, which was convened to solve the problem, had to dissolve due to the inability of the parties to fully agree and the outbreak of the 6/7 September events.

Anahtar Kelimeler

Democratic Party, Adnan Menderes, NATO, Balkan Alliance, Baghdad Pact

DEMOKRAT PARTİ İKTİDARINDA TÜRKİYE’NİN BÖLGESEL SORUNLARA YAKLAŞIMI

Öz

Lozan’dan sonra Türkiye’nin dış politikası barış üzerine inşa edilmiş ve hem komşu, hem de Batılı devletlerle iyi ilişkiler kurulmaya çalışılmıştır. Bu dönemde Türkiye bölgesel anlaşmalar yaparak sınır güvenliğini garanti altına almaya çalışmıştır. Türkiye, II. Dünya Savaşı devam ederken müttefik ve miğfer devletleri tarafından savaşa dâhil edilmeye zorlanmıştır. Ancak Türkiye izlediği politika sayesinde savaş dışında kalmayı başarmıştır. 1944 yılında savaşın sonucu belli olmuştur. ABD’nin savaşa ağırlığını koyması müttefiklere zaferi getirmiştir. Mağlubiyete uğrayan totaliter rejimler savaş sonunda yıkılmaya başlamıştır. Galipler savaş kazanımlarını paylaşmadan Türkiye tavrını ve tarafını ortaya koymuştur. Türkiye, Sovyet tehdidinin uluslararası alanda kendini hissettirmesinden rahatsızlık duymaktadır. Aslında bu durum 14 Mayıs 1950’de yapılan seçimlerle iktidara gelecek olan Demokrat Parti’nin de dış politika anlayışının temellerini oluşturmuştur. Demokrat Parti iktidarı döneminin dış politikasına bakıldığında Sovyetler’in yayılmacı hareketlerine karşı ittifaklar oluşturmaya çalıştığı görülmektedir. Bu ittifaklar Batılı devletlerin de desteğini almıştır. Ancak söz konusu ittifaklar istenilen başarıyı tam olarak sağlayamamış ve dağılmıştır. Kıbrıs sorunu dönemin dış politikasını meşgul eden bir diğer konudur. Sorunun çözülmesi adına toplanan Londra Konferansı, tarafların tam olarak anlaşamamasından ve 6/7 Eylül olaylarının patlak vermesinden dolayı dağılmak zorunda kalmıştır.

Anahtar Kelimeler

Demokrat Parti, Adnan Menderes, NATO, Balkan İttifakı, Bağdat Paktı

Kaynakça

• Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi [BCA], İngiltere Dışişleri Bakanlığı Arşivi, Ayın Tarihi, TBMM Tutanak Dergisi, Demokrat Parti Tüzük ve Programı, Ankara 1946 Milletvekili Genel Seçimleri 1923-2011, Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara 2012, Akşam Barron’s National Business and Financial Weekly (1942-1987), Cumhuriyet, Ulus, Milliyet, İstanbul Ekspres, Vatan, The Times, Yeni Ulus, Zafer
• Aydemir, Ş. S. (1993). Menderes’in Dramı. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Armaoğlu, F. (1991). Filistin Meselesi ve Arap İsrail Savaşları (1948-1988). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Armaoğlu, F. (1992). 20. Yüzyıl Siyasi Tarih 1914-1980. I, Ankara.
• Avcıoğlu, D. (1979). Türkiye’nin Düzeni. IV, İstanbul.
• Aydoğan, M. (1999). Yeni Dünya Düzeni Kemalizm ve Türkiye. II, İstanbul.
• Ahmad, F. (1999). Modern Türkiye’nin Oluşumu. Alagon, Y. (Çev.). İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Bayar, C. (1986). Başvekilim Menderes. Bozdağ, İ. (Haz.). İstanbul.
• Bayar, C. (1991). Bir Darbenin Anatomisi. Bozdağ, İ. (Haz.). İstanbul.
• Burçak, R. S. (1998). On Yılın Anıları 1950-1960. İstanbul.
• Barutçu, F. A. (1977). Siyasî Anılar. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Bozdağ, İ. (1986). Celal Bayar. İstanbul.
• Canatan, Y. (1996). Türk-Irak Münasebetleri (1926-1958). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Eroğul, C. (2003). Demokrat Parti (Tarihi ve İdeolojisi). Ankara: İmge Yayınevi.
• Erkin, F. C. (1987). Dışişlerinde 34 Yıl. II/1, Ankara.
• Erim, N. (1975). Bildiğim ve Gördüğüm Ölçüler İçinde Kıbrıs. Ankara.
• Fersoy, O. C. (1971). Bir Devre Adını Veren Başbakan Adnan Menderes. İstanbul.
• Goloğlu, M. (1982). Demokrasiye Geçiş 1946-1950. İstanbul.
• Kutay, C. (1982). Üç Devirden Hakikatler. İstanbul.
• Lewis, B. (1991). Modern Türkiye’nin Doğuşu. Kıratlı, M. (Çev.). Ankara: TTK.
• Melek, F. (1994). Hepsi Geldi Geçti. İstanbul.
• Öke, M. K. (1991). Unutulan Savaşın Kronolojisi. İstanbul.
• Özdemir, H. (1995). Türkiye Cumhuriyeti. İstanbul: Öz Yayıncılık.
• Ünal, O. (1994). Türkiye’de Demokrasinin Doğuşu. İstanbul: Milliyet Yayınları.
• Us, A. (1966). 1930-1950 Hatıra Notları. İstanbul.
• Uyar, H. (1998). Tek Parti Dönemi ve Cumhuriyet Halk Partisi. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Uçarol, R. (1982). Siyasi Tarih. İstanbul: Harp Akademileri Basımevi.
• Sander, O. (1979). Türk-Amerikan İlişkileri 1947-1964. Ankara.
• Sever, A. (1997). Soğuk Savaş Kuşatmasında Türkiye, Batı ve Ortadoğu 1945-1958. İstanbul: Boyut Kitapları.
• Tanyeli, H. ve Topsakal, A. (1959). İzahlı Demokrat Parti Kronolojisi 1950-1958. II, İstanbul.
• Tunay, B. (1970). Menderes Devri Anıları. İstanbul.
• Toker, M (1990). Tek Partiden Çok Partiye 1944-1950. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Turan, Ş. (2000). Türk Devrim Tarihi (Çağdaşlaşma Yolunda Yeni Türkiye). IV/2, Ankara.
• Yeşilyurt, S. (2000). Atatürk İnönü Kavgası. Ankara: Hiv Yayınları.
• Zürcher, E. J. (1996). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi. Gönen, Y.S. (Çev). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Koçlar, B. (1996). Recep Peker. Ondokuz Mayıs Üniversitesi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı/Samsun.
• Bayar, C. (23.7.1974). “Bayar” Günaydın.
• Bazoğlu Sezer, D. (1997). Soğuk Savaş Dönemi ve Türkiye’nin İttifaklar Politikası. Soysal, İ. (Haz.), Çağdaş Türk Diplomasisi: 200 Yıllık Süreç içinde (s. 441-464), Ankara: TTK.
• Bilge, A. S. (1996). Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Türkiye-Sovyetler Birliği Münasebetleri. Gönlübol, M. (Ed.), Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995) içinde (337-427), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Erkmen, A. (2020). Türkiye’nin NATO Üyeliği ve Üyeliğin TBMM’de Kabulü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17 (2), 1024-1049.
• Erhan, Ç. ve Kürkçüoğlu, Ö. (2001). 1945-1960 Filistin Sorunu. Oran, B. (Ed.), Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar içinde (s. 635-648), I, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fırat, M. (2001). 1945-1960 Yunanistan’la İlişkiler. Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar içinde (s. 576-614), Oran B. (Ed.), I, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Fırat, M. ve Kürkçüoğlu, Ö. (2001). 1945-1960 Arap Devletleriyle İlişkiler. Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olaylar, Belgeler, Yorumlar içinde (s. 615-634), Oran, B. (Ed.), I, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gönlübol, M. ve Ülman, H. (1996). İkinci Dünya Savaşından Sonra Türk Dış Politikası. Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995) içinde (s. 190-334), Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Kurat, Y. T. (1975). Elli Yıllık Cumhuriyetin Dış Politikası 1923-1973. Belleten, XXXIX/154, Nisan, 265-308.
• Koçlar, B. (2002). Çok Partili Hayata Geçiş Döneminde Hükûmet Muhalefet İlişkisi. Güzel, H. C. (Ed.), Türkler içinde (754-764), XVI, Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Koçak, C. (1997). Siyasi Tarih (1923-1950). Akşin, S. (Ed.), Türkiye Tarihi: Çağdaş Türkiye içinde (s. 85-173), IV, İstanbul: Cem Yayınevi.
• Özgişi, T. (2012). Demokrat Partinin Balkan Politikaları Bağlamında Balkan İttifakı ve Projesi. Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, 22, 135-163.
• Sander, O. (2000). Türkiye’nin Dış Politikasında Sürekliliğin Nedenleri. Fırat, M. (Haz.), Türkiye’nin Dış Politikası içinde (s. 71-99), Der. Melek Fırat, Ankara 2000.
• Serbest, M.B. (2016). Bağdat Paktı’nın Kuruluş Süreci ve Gelişiminde Türkiye’nin Rolü. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5 (3), 401-424.
• Yücebaş, F. (2021a). Türkiye-Sovyetler Birliği İlişkilerinde Eksen Kayması. Türkiye-Rusya İlişkileri: Dünü, Bugünü ve Yarını. Topsakal, İ ve Zengin, İ.K. (Ed.), Ankara: Nobel Yayınevi, (s. 115-136).
• Yücebaş, F. (2021b). 1950-1960 Yılları Arası “Türk Dış Politikası Özelinde” DP-CHP Siyasi Mücadelesi. 1950’li Yıllarda Türkiye Devlet-Siyaset-Dış Politika-Eğitim-Güvenlik-Ekonomi, Erkan Afşar (Ed.), İstanbul: Hiperyayın, (s. 101-140).
• Yalçın, H. C. (14.09.1955). “En Tehlikeli Cephe”, Yeni Ulus.