Bangladeş'te Dinî/İslamî Eğitim Kurumları: Medreseler

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: 2, 157 - 181, 31.12.2021

Kasım Kocaman , A H M Ershad Uddın

Öz

Bangladeş, Hint alt kıtasında yer alan, dördüncü büyük nüfusa sahip Müslüman bir ülkedir. Bu ülkenin eğitim sistemiyle ilgili Türkiye’de akademik anlamda neredeyse hiçbir çalışma yapılmamıştır. Ülke, Pakistan ve Hindistan’la birlikte sahip olduğu medrese eğitim geleneğiyle dikkati çekmektedir. Bangladeş’te genel eğitim ve medrese eğitimi olmak üzere ikili bir eğitim anlayışı bulunmaktadır. Din eğitimi, genel eğitimde her hangi bir ders statüsünde verilmektedir. Dinî eğitim ise biri resmi diğer gayri resmi iki medrese sistemi çerçevesinde gerçekleştirilmektedir. Dinî eğitime aynı zamanda medrese eğitimi olarak da nitelendirilmektedir. Resmi devlet destekli medrese ağına Aliye medrese sistemi; devlet desteği almayan gayri resmi statüdeki medrese ağına ise Kavmî medrese sistemi denilmektedir. Aliye medreselerine devlet tarafından denk verilmiş, programları genel eğitim programlarıyla uyumlu hale getirilmiştir. Programlarında dini ilimler ile fen ve sosyal bilimlerine birlikte yer verilmektedir. Kavmî medreseler ise genel eğitim sistemine dâhil olmak istemeyen ve sivil halk desteğiyle varlıklarını devam ettirmektedirler. Bu medreselerin programları, geleneksel medrese eğitiminin devamı niteliğinde olup, çok az sayıda fen dersine eğitimlerinde yeri verilmektedir. Çalışmada tarihsel süreç de dikkate alınarak günümüzde Bangladeş medreselerinin mahiyetinin ortaya konulması hedeflenmektedir. Bunun için çalışma nitel araştırma modeli doğrultusunda doküman tarama ve gözlem yöntemleri veri toplama tekniği olarak kullanılmıştır. Veriler ise betimsel analiz tekniğiyle incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bangladş, Dinî Eğitim, Medrese Eğitimi, Âliye Medrese Sistemi, Kavmî Medrese Sistemi

Kaynakça

• Ahmad, M. (2005). “Madrassa Education in Pakistan and Bangladesh”, S. P. Lamiaye, R. G. Wirsing & M. Malik (Eds.), Religious Radicalism and Security In South Asia (pp. 101-115). Honolulu: Asia-Pacific Center for Security Studies.
• Ahmad, M. (2006). Islamic Education In Bangladesh (Tradition, Trends, and Trajecteries). iiu.edu.pk//wp-content//uploads/downloads/ird/downloads/Islamic-Education-in-Bangladesh-First-Year-Report.pdf, erişim tarihi 5.12. 2021.
• Ahmad, M. (2021). Islamic education ın Bangladesh: Second year report. https://www.iiu.edu.pk/wp-content/uploads/downloads/ird/downloads/Islamic-Educationin-Bangladesh--Second-Year-Report.pdf. Erişim: 5.12. 2021.
• Ali, A.K.M.A. (1983). History of traditional Islamic education in Bangladesh (Down to A.D. 1980). Dhaka: Islamic Foundation.
• Altun, A. (1996). Gazneliler. DİA. (Cilt. 13, 484-486. ss.). İstanbul.
• Arıcı, M. (2018). Entelektüel İlgilerin Kesişim Noktasında Felsefe ve Felsefe Eğitimi. M. C. Kaya (ed.), İslam Felsefesi Tarih ve Problemleri (725-775. ss.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Aşlamacı, İ. (2013). Tarihsel süreç içerisinde Pakistan medreseleri. İnönü Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 4(1), 187-210.
• Aydın, A. (2013). Şah Veliyyullah ed-Dihlevî ve Dihlevîlik, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aydın, A. (2018), Bâbürlüler Döneminde Fıkıh Eğitimi Ve Medreselerde Okutulan Fıkıh Kitapları, Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies. 5 (17), 301-315.
• BANBEIS (Bangladesh Bureau of Educational Information and Statistics) (2021). Madrasah, http://banbeis.portal.gov.bd/sites/default/files/Madrasah. Erişim: 12.12. 2021.
• BANBEIS (Bangladesh Bureau of Educational Information and Statistics) (2007). http://www.banbeis.gov.bd/db bb/education finance1.htm
• Bano, M. (2007). Beyond politics: reality of a Deobandi madrasa in Pakistan. Journal of Islamic Studies, 18 (1), 43-68.
• Bano, M. (2008). Allowing for diversity: State-madrasa relations in Bangladesh. Birmingham: The University of Birmingham. https://assets.publishing.service.gov.uk/media/57a08bd4ed915d622c000f0f/working_paper_13.pdf. Erişim: 27.12.2021.
• Befaqul Madarisil Arabia Bangladesh, (2021). en.wikipedia.org/wiki/Befaqul_Madarisil_Arabia_Bangladesh, Erişim: 05.12. 2021.
• Benei, V. (2015), Colonial (and Postcolonial) Education and Language Policies. G. Dharampal-Frick, M. Kirloskar-Steinbach, R. Dwyer, J. Phalkey (ed.), Key Concepts in Modern Indian Studies (43-46. ss.). New Delhi: Oxford University Press.
• Birışık, A. (2003), Medrese [Hint alt kıtasında medrese], DİA. (Cilt. 28, 333-338. ss.). İstanbul.
• Birışık, A. (2004). Hint alt-kıtasında İslâm araştırmalarının dünü bugünü: Kurumlar, ilmî faÂliyetler, şahıslar, eserler. Dîvân İlmî Araştırmalar Dergisi, 17 (2), 1-62.
• Birışık, A. (2008). Batı için Pakistan medreselerinin ifade ettiği anlam üzerine yerinden bir bakış. DEM Dergisi, 1(3), 72-82.
• Birışık, A. ve Rizvi S.A.A. (2010). Tâlim ve Terbiye (Hindistan ve Pakistan). DİA. (Cilt. 39, 538-542. ss.). İstanbul.
• Borchgreviink, K. (2011). Pakistan’s madrasas: Moderation or militancy? The madrasa debate and the reform proces. Oslo: NOREF Report.
• Chandan, S. K. (2017). “Alia Madrasa: an education system on its death bed”. The Daily Star. 27.07.2017. https://www.thedailystar.net/star-weekend/alia-madrasa-1482232. Erişim: 27.11.2021.
• Daudî, H. Z. (1995). Pakistan ve Hindistan`da Şah Veliyullah Dehlevi`den (ö. 1176/1762) günümüze kadar hadis çalışmaları. İstanbul: İnsan Yayınları.
• Ellis, T. (2007). Madrasas in Bangladesh, New Delhi, India: Institue of Peace and Conflict Studies.
• Fazlur Rahman (1993). İslam. (M. Dağ, M. Aydın, Çev.), İstanbul: Selçuk Yayınları.
• Fazlur Rahman (1999). İslam ve çağdaşlık. (A. Açıkgenç, M. H. Kırbaşoğlu, Çev.), Ankara: Ankara Okulu Yayınlan.
• Kabir, H. (2009). Replicating the Deobandi model of schooling: The case of a Quomi madrasa in a district town of Bangladesh. Contemporary South Asia. 17 (4), 415-428.
• Kabir, N. (2004). De-secularising Bangladesh: Will the whimper of the minority sink into the thunder of the majority?
• Kaur, K. (1990). Madrasa education in India: A study of ıts past and present. Chandigarh: Centre for Research in Rural & Industrial Development.
• Kaymakcan, R ve Aşlamaa, İ. (2012). Pakistan medreseleri: 11 Eylül sonrası yöneltilen iddialar ve reform çalışmaları. Değerler Eğitim Dergisi, 10 (24), 101-126.
• Konukçu, E. (1991). Bâbürlüler. DİA. (Cilt. 4, 400-404. ss.). İstanbul.
• Madani, M.H.A. (2005). Composite nationalism and Islam (muttahida qaumiyat aur Islam) (M. A. Hussain, H. Imam, Tran.). New Delhi: Manohar.
• Merçil, E. (1996). Gazneliler. DİA. (Cilt. 13, 480-484. ss.). İstanbul.
• Metcalf, B. (2004). Islamic revival in British India: Deoband, 1860-1900. New Delhi: Oxford India.
• Özcan, A. (1993). Darululûm. DİA. (Cilt. 8, 553-555. ss.). İstanbul. Özcan, A. (1996), Firengî Mahal. DİA. (Cilt. 13, 132-133. ss.). İstanbul.
• Özcan, A. (2004). Hindistan’da İngiliz hâkimiyeti ve ulemânın tavrı. Divan İlmî Araştırmalar Dergisi, 17 (2),103-115.
• Özervarlı, M.S. (2010). Şah Veliyyullah. DİA. (Cilt. 38, 262-4267. ss.). İstanbul.
• Pakdemirli, M. N.- Ev, H. (2013). “Pakistan’da Geleneksel Eğitim Öğretim Kurumları: Medreseler”, 100. Yılında İmam Hatip Liseleri Uluslararası Sempozyumu, 24-25 Kasım 2013, İstanbul. ss. 853-869.
• Pakdemirli, M. ve Birışık. A. (2013). Hint alt kıtası geleneksel öğretim kurumlarında yürütülen din eğitiminin gelişim sürecine tarihsel bir yaklaşım. Din Bilimleri Akademik Araştırmalar Dergisi, 13 (2), 87-115.
• Rahman, M. (2015) “The bias against Madrasa students”. The Daily Star. 23.12.2015. https://www.thedailystar.net/op-ed/the-bias-against-madrasa-students-191032. Erişim: 25.11.2021.
• Reetz, D. (2010). From Madrasa to university- The challenges and formats of Islamic education. The SAGE Handbook of Islamic Studies. Thousand Oaks, CA: SAGE.
• Riaz, A. (2014). Madrasah education in Bangladesh: Contestations and accommodations. Muslim Education in the 21st Century Asian perspectives, (Sa’eda Buang, Phyllis Ghim-Lian Chewi Edit.) Londra: Routledge.
• Rizvi, S. A. A. (1980), Shah wali-allah and his times. Canberra: Ma’rifat Publishing House.
• Staff Correspondent (2017). “Qawmi degree recognised”. The Daily Stay, 12.12.2017. https://www.thedailystar.net/frontpage/qawmi-education-recognised-1389901. Erişim: 30.12.2021. Taji-Farouki, S. & Nafi, B. M. (2004). Islamic thought in the twentieth century. New York: I.B. Tauris.
• Yusuf, N. (2014). “The ımpact of Islamic schools in Bangladeshi society: The case of madrassa”. Alochonaa (Dialogue). 24.03.2014. alochonaa.com/2014/03/27/the-impact-of-İslamîc-schools-in-bangladeshi-society-the-case-of-madrassa/ . Erişim: 12.12.2021.