“Greenhouse production” as a survival strategy of small producers: A case study

Yıl 2025, Cilt: 31 Sayı: 2, 257 - 270, 19.12.2025

Hakan Arslan

https://doi.org/10.24181/tarekoder.1720552

Öz

Purpose: This study examines small greenhouse farming as a basic survival strategy for small producers in the context of deepening rural migration and "depeasantization" as a result of neoliberal policies and the decrease in state support. Survival strategies generally refer to the efforts of vulnerable segments of society to maintain their existence under changing conditions. Within this framework, the strategies implemented by small greenhouse producers to maintain their existence constitute the subject of this study.
Design/Methodology/Approach: A case study design and qualitative method design were used, and in-depth interviews were conducted with 24 small producers. In determining the participants, homogeneous sampling, a purposeful sampling method, was used. The participants were mainly small-scale greenhouse farmers selected from regions in which greenhouse farming is relatively difficult because of the harsh climate conditions. Participants with different qualifications were included in the sample to provide comparison opportunities.
Findings: According to the findings, greenhouse farming is not only an economic activity for small greenhouse producers but also a mechanism that provides social solidarity, self-confidence, employment, job security, etc. Small producers widely use strategies such as household labor, diversification (product diversification, income diversification, structural diversification), depletion of savings, and borrowing within the framework of greenhouse farming activities. Small producers generally attempt to reduce risks by using most or all these strategies.
Originality/Value: One of the original aspects of this study is that it examines the concept of “survival strategies” by focusing on small-scale greenhouse producers. Another element is that the majority of the greenhouses included in the study were selected from regions that are not advantageous in terms of climate. In this way, it was thought that small-scale greenhouse farming would be more visible both as an “example of family farming” and as a “survival strategy”.

Anahtar Kelimeler

Diversification strategies , household (family) labor , greenhouse production , small greenhouse producers , survival strategies

Küçük üreticinin hayatta kalma stratejisi olarak “seracılık”: Bir durum çalışması

Öz

Amaç: Bu çalışma, neoliberal politikalar ve devlet desteğinin azalması sonucu derinleşen kırsal göç ve "köylülükten kopuş" bağlamında, küçük üreticiler için temel bir hayatta kalma stratejisi olarak küçük seracılığı incelemektedir. Hayatta kalma stratejileri, en genel şekliyle, toplumun kırılgan kesimlerinin değişen koşullar altında varlıklarını sürdürme çabasını ifade eder. Bu çerçeve içerisinde küçük sera üreticilerinin varlıklarını sürdürebilmek için uyguladıkları stratejiler, bu çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.
Tasarım/Metodoloji/Yaklaşım: Araştırmada, nitel yöntem desenlerinden biri olan durum çalışması deseni kullanılarak 24 küçük üretici ile derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların belirlenmesinde, araştırmanın kapsamı dolayısıyla amaçlı örnekleme yöntemlerinden benzeşik örnekleme kullanılmıştır. Katılımcılar ağırlıklı olarak iklim koşullarının seracılığı nispeten zorlaştırdığı bölgelerden (Uşak ve çevresi) seçilmiş küçük ölçekli seracılardır. Farklı niteliğe sahip katılımcılar, karşılaştırma imkanı vermeleri için örnekleme dahil edilmiştir.
Bulgular: Çalışmada elde edilen bulgulara göre seracılık, küçük sera üreticileri için ekonomik bir faaliyet olmanın yanında sosyal dayanışma, özgüven, istihdam, iş güvencesi vs. sağlayan bir mekanizmadır. Küçük üreticiler, seracılık faaliyeti çerçevesinde hane emeği, çeşitlendirme (ürün çeşitlendirmesi, gelir çeşitlendirmesi, yapısal çeşitlendirme), birikimi tüketme ve borçlanma gibi stratejileri yaygın olarak kullanmaktadırlar. Küçük üreticiler, genellikle bu stratejilerin çoğunu veya hepsini bir arada kullanarak riskleri azaltmaya çalışmaktadırlar.
Özgünlük/Değer: Bu çalışmanın özgün taraflarından biri “hayatta kalma stratejileri” kavramını küçük ölçekli sera üreticilerini odağa alarak incelemesidir. Diğer bir unsur, çalışmaya dahil edilen seraların çoğunluğunun iklim açısından avantajlı olmayan bölgelerden seçilmesidir. Böylelikle küçük ölçekli seracılığın hem bir “aile çiftçiliği örneği” hem de bir “hayatta kalma stratejisi” olarak daha görünür olacağı düşünülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Çeşitlendirme stratejileri , hane (aile) emeği , hayatta kalma stratejileri , küçük sera üreticileri , sera üretimi

Kaynakça

• Acar-Savran, G. (2008), Kadının Görünmeyen Emeği, Yordam Kitap, İstanbul.
• Aktaş Çimen, Z. (2001), “Antalya İli Kumluca İlçesindeki Sera Üreticilerinin Pazarlama Sorunları”, Akdeniz İİBF Dergisi, 1(1), s.1-14.
• Amin, S. (2018), Emperyalizm ve Eşitsiz Gelişme, Yordam Kitap, İstanbul.
• Araghi, F. (1995), “Global Depeasantization: 1945-1990”, Socio Q, 36, s.337-368.
• Arslan, H. (2019), Türkiye’de Kır Sosyolojisi Araştırmaları, Siyasal Yayınları, Ankara.
• Arslan, H., & Korcan, R. (2024), “Kırsal Alanda Kadınların Üretim ve Haneiçi Karar Süreçlerine Katılımı: Uşak İlyaslı Köyünde Fenomenolojik Bir Araştırma”, Journal of Geography, (49), s.1-17.
• Atay, E., ve Karaman, S. (2019), “Samsun, Çarşamba İlçesindeki Örtüaltı Yapılarının Mevcut Durumu ve Geliştirme Olanakları”, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 7(12), s.2209-2216.
• Aydın, Z. (1986a), “Kapitalizm, Tarım Sorunu ve Azgelişmiş Ülkeler I”. 11. Tez, No. 3, s.126-156.
• Aydın, Z. (1986b), “Kapitalizm, Tarım Sorunu ve Azgelişmiş Ülkeler: (II)”. 11. Tez, No: 4, s.171-216.
• Aydın, Z. (2001), “Yapısal Uyum Politikaları Ve Kırsal Alanda Beka Stratejilerinin Özelleştirilmesi: Söke’nin Tuzburgazı ve Sivrihisar’ın Kınık Köyleri Örneği”, Toplum ve Bilim, 88, s.11-31.
• Aydın, Z. (2018), “Tarımın uluslararasılaşması ve çağdaş tarım sorunu”. Çağdaş tarım sorunu, İmge Kitabevi, s.119-150.
• Başaran, E. (2018), Tarımsal Küçük Üreticilerin Hayatta Kalma Stratejileri: Konya Örneği. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi.
• Bernstein, H. (2014), Tarımsal Değişimin Sınıfsal Dinamikleri (1. bs.), Yordam Kitap, İstanbul.
• Bojnec, Š., and Knific, K. (2021), “Farm Household İncome Diversification As A Survival Strategy”, Sustainability, 13(11).
• Boratav, K.. (1969). “Tarımda Feodal Üretim İlişkileri, Feodal Kalıntılar ve Basit Meta Üretimi”. Emek Dergisi, 6, s.8-9.
• Boyacı, S., Akyüz, A., Baytorun, A. N., & Çaylı, A. (2016). “Kırşehir İlinin Örtüaltı Tarım Potansiyelinin Belirlenmesi”, Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5(2), s.142-157.
• Brumfield, R. G., and Ozkan, B. (2016), “Gender Analysis Of Labor And Resources in Greenhouse Vegetable Production in The Antalya Province Of Turkey”. HortScience, 51(12), s.1547-1554.
• Ceylan, R. F., Sayın, C., Yelboğa, M. N. M., Özalp, M., İlbasmış, E., & Sav, O. (2018), “Land Ownership And Profitability Of Greenhouse Production: Antalya Case”, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 6(7), s.930-935.
• Chayanov, A. V. (1966), The Theory Of Peasant Economy (1. Printing.), In D. Thorner; B. Kerblay, & REF Smith (Eds.). Illinois: Homewood.
• Creswell, J. W. (2021), Nitel Araştırma Yöntemleri. Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Crowe, S.; Cresswell, K.; Robertson, A.; Huby, G.; Avery, A. and Sheikh, A. (2011), “The Case Study Approach”, BMC Medical Research Methodology, 11. https://doi.org/10.1186/1471-2288-11-100.
• Çetinkaya, Ş. B. (2020), “Krizlerin Tarım Sektörü ve Çiftçilerin Dayanıklılığı Üzerindeki Etkisi: Antalya Örtüaltı Tarım Çiftçileri”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Antalya.
• De Janvry, A. (1990), The Agrarian Question and Reformism in Latin America (4. Printing). Johns Hopkins University Press, London.
• Djurfeldt, G. (1996), “Defining And Operationalizing Family Farming From A Sociological Perspective”, Sociologia Ruralis 36 (3) s.340-351.
• Doğan, M. (2004), “Türkiye Ziraatinde Seracılık Faaliyetlerine Bir Örnek: Fethiye Ovasında Seracılık ve Önemi”, Coğrafya Dergisi, 12, 85-95.
• Ellis, F. (1998), “Household Strategies and Rural Livelihood Diversification”, The journal of development studies, 35(1), 1-38. https://doi.org/10.1080/00220389808422553
• Eltez, S., & Eltez, R. Z. (2005), “Bergama ve Dikili ilçeleri (İzmir) sera potansiyeli ve seracılık faaliyetleri üzerine bir araştırma”, Journal of Agriculture Faculty of Ege University, 42(2), s.203-214.
• Erdost, M. (1969). “Türkiye’de Feodalizmin Bugünkü Durumu Üzerine Bir Taslak”, Aydinlik Sosyalist Dergi, (13), s. 34-58.
• Ertaş, S. (2013). “Türkiye’de Küçük Üreticilik ve Küçük Üreticiliğin Uluslararasılaşması: Antalya Kumluca Seracılık Örneği”. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• FAO (1992), Sociological Anaysis in Agricultural Investment Project Design. https://openknowledge.fao.org/server/api/core/bitstreams/1da999c0-fe43-44f9-a69f-4874e4f22e90/content (22.12.2024).
• FAO (2016). Tarımsal ve Kırsal Geçimin Ulusal Cinsiyet Profili, Türkiye. Ankara.
• Gale, U., Tüzel, Y., ve Öztekin, G. B. (2014). “Antalya'nın Kepez İlçesinde Geleneksel Sera Üretiminin Özellikleri”, Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 1(1), s.68-77.
• Gasson, R. (1986), “Part Time Farming Strategy For Survival?”, Sociologia Ruralis, 26(3‐4), s. 364-376.
• Guba, E. G. and Lincoln, Y. S. (1989), Fourth Generation Evaluation (1. Printing.). Sage, Newbury Park.
• Hartley, J. (2004). “What İs A Case Study”, In C. Cassell & G. Symon (Eds.) Essential guide to qualitative methods in organizational research.(pp. 323-333). Sage Publication.
• Hayran, S., Çelik, A. D., & Gül, A. (2022), “Türkiye’de Sera Çiftçilerinin Pestisit Kullanımı Ve Risk Algılamaları: Mersin İli Örneği”, Tarım Ekonomisi Dergisi, 28(1), 31-39.
• Hobsbawm, E. J. (1995), Age Of Extremes The Short Twentieth Century 1914-1991 (2. Printing), Abacus, London.
• İstanbul Ticaret Borsası (2025), Borsa Meydanında Sektörler Konuşuyor: Seracılık. https://istib.org.tr/resim/siteici/files/İSTİB-BMSK-Kitap-2025-01-Seracılık-v02.pdf (29 Mayısa 2025).
• Kadıoğlu, Y. (2013), “Simav’da Jeotermal Seracılık”, Marmara Coğrafya Dergisi, (28), s.64-80.
• Karkacier, O. (2020), “Modern ve Geleneksel Koşullarda Seracılık için Karşılaştırmalı Ekonomik Karlılık Analizi: Domates Yetiştiriciliği Örneği”, Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 8(10), s. 2170-2174.
• Kasimis, C., and Papadopoulos, A. G. (1997), “Family Farming and Capitalist Development in Greek Agriculture: A Critical Review of The Literature”, Sociologia Ruralis, 37(2), s. 209-227. https://doi.org/10.1111/j.1467-9523.1997.tb00046.x
• Kautsky, K. (1988), The Agrarian Question (1. Printing.), Zwan Publications, London.
• Kaynakçı Baydar, C. , Çetinkaya, S., Akbay, C., Kaya, H., ve Dalkılınç, S. (2024), “Örtüaltı İşletmelerinin Yapısal Özelliklerinin İncelenmesi: Kahramanmaraş İli Örneği, Türkiye”, Türkiye Tarımsal Araştırmalar Dergisi, 11(3), 287-295. https://doi.org/10.19159/tutad.1518669
• Kervankıran, İ. (2011), “Afyonkarahisar İlinde Alternatif Tarım Çalışmalarına Bir Örnek: Jeotermal Seracılık”, Marmara Coğrafya Dergisi, 24, s. 382-402.
• Keyder, Ç., and Yenal, Z. (2011), “Agrarian Change Under Globalization: Markets and Insecurity in Turkish Agriculture”, Journal of Agrarian Change, 11(1), s. 60-86.
• Keyder, Ç., ve Yenal, Z. (2015), “Artık Her Şey Metalaşıyor: Küreselleşen Türkiye’de Tarımsal Dönüşüm”, Bildiğimiz Tarımın Sonu: Küresel İktidar ve Köylülük (s. 49-102), İletişim Yayınları, İstanbul.
• Kummer, S., Milestad, R., Leitgeb, F. and Vogl, C.L. (2012), “Building Resilience Through Farmers’ Experiments in Organic Agriculture: Examples From Eastern Austria”, Sustainable Agriculture Research, 1(2), s. 308-321.
• Lin, B.B. (2011), “Resilience in Agriculture Through Crop Diversification: Adaptive Management For Environmental Change”, Bioscience, 61(3), s. 183-193.
• Meert, H., Van Huylenbroeck, G., Vernimmen, T., Bourgeois, M., and Van Hecke, E. (2005), “Farm Household Survival Strategies and Diversification on Marginal Farms”, Journal of rural studies, 21(1), s. 81-97.
• Öztürk, G., & Engindeniz, S. (2019). “Muğla İlinde Örtüaltı Domates Üretiminin Ekonomik Analizi Üzerine Bir Araştırma”, Journal of Agriculture Faculty of Ege University, 56(3), s. 345-358.
• Özuğurlu, M. (2013), Küçük Köylülüğe Sermaye Kapanı Türkiye’de Tarım Çalışmaları ve Köylülük Üzerine Gözlemler, Nota Bene Yayınları, Ankara.
• Patton, M. Q. (2014), Qualitative Research & Evaluation Methods: Integrating Theory and Practice (4. Printing.), Sage publications, USA.
• Redclift, M. (1986), “Survival Strategies in Rural Europe: Continuity and Change”, Sociologia Ruralis, 26(3‐4), s. 218-227.
• Struck, E. (1986), “Türkiye’nin Güney Kıyı Bölgesinde Tarımsal Bir Yeniliğin Yaygınlaşması”, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülten, 2(3), s. 79-90.
• Şimşek, G., ve Dağdelen, N. (2020), “Aydın Yöresindeki Örtüaltı İşletmelerinin Üretim Sistemleri Açısından İrdelenmesi”, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 17(1), s. 61-69.
• Tüzel, Y.; Gül, A.; Öztekin, G. B.; Engindeniz, S.; Boyacı, F.; Duyar, H.; Cebeci, E. ve Durdu, T. (2020), “Türkiye’de örtüaltı yetiştiriciliği ve yeni gelişmeler”, Türkiye Ziraat Mühendisliği IX. Teknik Kongresi.
• Vergopoulos, K. (1978), “Capitalism and Peasant Productivity”, The Journal of Peasant Studies, 5(4), s. 446-465.
• Wolf, E. R. (2000), Köylüler, İmge Kitabevi, Ankara.
• Yavuz, F. (2005), Türkiye’de Tarım. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Yenmez, N. (2004), Harran Ovasında Seracılık Faaliyetleri ve Sorunları. Coğrafya Dergisi 12, s. 97-104.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, E., Turğut, U., Tosun, D., ve Gümüş, S. (2020), “İzmir İlindeki Çiftçilerin Kırsal Nüfusun Yaşlanma Eğilimi ve Tarımsal Faaliyetlerin Devamlılığına İlişkin Görüşleri”, Tarım Ekonomisi Dergisi, 26(2), s. 109-119.
• Yılmaz, İ., Sayın, C., and Özkan, B. (2005), “Turkish Greenhouse Industry: Past, Present, and Future”, New Zealand Journal of Crop and Horticultural Science, 33(3), s. 233-240.