Genetiği Değiştirilmiş Gıdalar ile İlgili Etik ve Hukuki Tartışmalar ve Kıtalararası Durum Değerlendirmesi

Yıl 2016, Cilt 22, Sayı 1, 1 - 9, 01.06.2016

Mustafa HAYIRLIDAĞ Muhammet Fethullah ARSLAN Nüket ÖRNEK BÜKEN

Öz

II. Dünya Savaşı'ndan sonra dünyada hızla artan nüfus, beraberinde yeni besin kaynakları gereksinimini de doğurmuştur. Bu gereksinime karşı oluşan ilk tepki, 1960'ların sonlarında ortaya çıkan “Yeşil Devrim” oldu. Ancak çok umut bağlanan bu girişimin, yıllar içerisinde ciddi yan etkileri anlaşıldı ve kullanılan kimyasalların birçoğu 1970'lerde yasaklandı. Başlayan yeni arayışlar, o dönemlerde geliştirilen gen transferi teknolojisinin, tarım verimini artırmada kullanılabilirliğini gündeme getirdi. Çalışmaların nihayetinde ilk genetiği değiştirilmiş tohum, 1996'da Amerika'da satışa sunuldu. Bu yeni teknoloji ürünü tohumların vaat ettiği yararlar arasında; mahsullerin raf ömrünü uzatacağı, herbisit direncini artıracağı, pestisit kullanımı gereksinimini azaltacağı, iklim ve hava olayları gibi abiyotik strese dayanıklılığı artıracağı, tarımsal verimliliği artıracağı, mikro besinler açısından zenginleştirilme olanağı ile bunların eksikliklerinin neden olduğu hastalıkları azaltacağı beklentileri bulunmaktadır. Bunlara karşılık, hücre içi toksinlerin birikiminin bilinmeyen etkileri, bağışıklık sistemi üzerine olumsuz etkisi, artan alerjik reaksiyonlar gibi sağlık zararlarının yanında, dışardan doğanın genetik havuzuna yapılan radikal müdahalelerin bilinmeyen sonuçları, geleneksel tarıma olumsuz etkisi ve tohum şirketlerine bağımlılığa neden olması, zararları arasında tartışılmaktadır. Biyolojik etkilerinin yanı sıra, biyoetik perspektiŞnden bakıldığında da ciddi kaygılar ve tartışmalar günden güne artmaktadır. Yarar / zarar dengesi, çevre etiği, hayvan hakları, gelecek nesillerin doğadaki hakları, yararların adil dağıtılması ve besin tercihi konusunda özerkliğe saygı açısından, konu ile ilgili tartışmalar sürmektedir.GDO ile ilgili tercihler açısından genel bir değerlendirme yapıldığında, kıtalararası önemli farklılıklar göze çarpmakla beraber, kıtaların kendi içerisinde Şkir birliğinde olduğu görülmektedir. Kıtalararası bu ayrışma ve bu durumun nedenleri de bu yazıda tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO), Biyoetik, Biyogüvenlik, Yeşil Devrim

Ethicolegal Arguments on Genetically Modified Foods and Evaluation of Intercontinental Situation

Öz

Due to rising human population after II.World War, the need of food has increased. The Şrst reaction to this necessity was “The Green Revolution” in late 1960s. However, with this hopeful attempt, many advers events rised up and most of the chemicals were forbidden to use in 1970s.Newly beginning researches showed up the new gene transfer technology could be used to increase agricultural yield. At the end of the studies, the Şrst genetically modiŞed seed, was released to the market in 1996 in USA. These newly developed seeds promised to prolong the shelf-life of the crops, increase herbicide resistance, decrease the need to pesticide usage, improve the durability against abiotic stress like weather and climate events, enhance the agricultural yield, decrease the diseases caused by inadequacy of micronutrients by enrichment of food. In contrast with these promises, there are arguments that it causes health problems as; the unknown effects of the accumulation of in-cell toxins, negative effects on immun system, increased allergic reactions. Also, the unknown response of nature to radical modiŞcations on genetic pool, harms to traditional agriculture and the dependency to seed companies are being argued as possible risks.In addition to the biological effect, when viewed from the perspective of bioethics, serious concerns and arguements are increasing day by day. These arguments are going on harm/beneŞt ratio, environmental ethics, animal rights, next generation's rights on nature, distrubutive justice of beneŞts and respect of autonomy about food preferences.When a criticism is made about GMO preferences of continents, signiŞcant discrepancies attract the attention. And, it can be seen that there is common consensus in each continent. This intercontinental differentiation and continental consensus will be discussed in this report

Anahtar Kelimeler

Genetically Modified Organisms (GMO), Bioethics, Biosecurity, The Green Revolution

Kaynakça

• Aris, A., & Leblanc, S. (2011). Maternal and fetal exposure to pesticides associated to genetically modiŞed foods in Eastern Townships of Quebec, Canada. Reproductive Toxicology, 4(31), 528-533.
• Aslan, D., & Şengelen, M. (2010). Farklı Boyutlarıyla Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. Ankara: Ankara Tabip Odası.Celen, E. (2014). Türkiye'deki Biyogüvenlik Yasasının Etkilerinin Değerlendirilmesi. Aydın.
• Çelik, V. B. (2007). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO). Erciyes Ünv. Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi(23), 13-23.
• Dill, G. M. (2005). Glyphosate-resistant crops: history, status and future. Pest Management Science(61), 219-224.
• E T C G r o u p , 2 0 1 1 . W h o W i l l C o n t r o l t h e G r e e n E c o n o m y , E T C G r o u p C o m m u n i q u é N o . 107.http://www.etcgroup.org/Şles/publication/pdf_Şle/ETC_wwctge_4web_Dec2011.pdf adresinden alınmıştır.
• Erişim: 28.04.2016]
• Friends of the Earth International. (2014). Who BeneŞts from gm crops? an industry built on myths.
• Resmi Gazete, Biyogüvenlik Kanunu. Kanun No: 5977, Kabul tarihi: 18 Mart 2010, sayı: 27533
• Resmi Gazete, Biyogüvenlik Kanunu. Kanun No: 5977, Kabul tarihi: 29 Mayıs 2014, sayı 29014
• Haspolat, I. (2012). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar ve Biyogüvenlik. Ankara Üniv. Vet. Fak. Der., 59, 75-80.
• I S A A A . ( 2 0 1 3 ) . I n t e r n a t i o n a l S e r v i c e f o r t h e A c q u i s i t i o n o f A g r i - B i o t e c h A p p l i c a t i o n s : http://isaaa.org/resources/publications/briefs/42/executivesummary/default.asp adresinden alınmıştır.
• Erişim: 23.04.2016]
• ISAAA. (2014). Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2014
• http://isaaa.org/resources/publications/briefs/49/executivesummary/default.asp adresinden alınmıştır.
• Erişim: 23.04.2016]
• James, C. (2013). Brief 46: Global Status of Commercialized Biotech/GM Crops: 2013. New York.
• Joel I. COHEN, Robert. Paarlberg. (2004). Unlocking Crop Biotechnology in. World Development, 9(32), 1563-1577.
• Kaynar, P. (2009). Genetik Olarak Değiştirilmiş Organizmalar (GDO)'a Genel Bakış. Türk Hijyen ve Deneysel Biyoloji Dergisi, 66(4), 177-185.
• Khan, S. J. (2012). Genetically ModiŞed Organisms (GMOs): Food Security or Threat to Food Safety. Pakistan Journal of Science, 2(64).
• Kıvılcım, Z. (2012). Cartagena Protokolü ve Türkiye Biyogüvenlik Mevzuatı. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20(1).
• Kloppenburg, J.R., 1998, First the seed, The political economy of plant biotechnology, 142-2000, Cambridge University Press, Cambridge, 349p.
• Korkut, D., & Soysal, A. (2013). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. Ankara: Halk Sağlığı Uzmanları Derneği (HASUDER).Lönnerdal, B. (2003). Genetically ModiŞed Plants for Improved Trace Element Nutrition. (133), 1430-1433.
• Mariechel J. Navarro, R. A. (2014). Adoption and Uptake Pathways of GM/Biotech Crops by Small-Scale, Resource-Poor Farmers in China, India, and the Philippines. New York: ISAAA.
• Meseri, R. (2008). Beslenme ve Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar (GDO). TAF Preventive Medicine Bulletin, 455-460.
• Monograph Working Group 2015. Members Carcinogenicity of tetrachlorvinphos, parathion, malathion, diazinon, and glyphosate, The Lancet Oncology, 16(5), 490-91
• Monsanto Gıda ve Tarım Tic. Ltd. Şti. (2015). 09 03, 2015 tarihinde Monsanto: http://www.monsanto.com/global/tr/ urunler/pages/dkc-6724.aspx adresinden alındı
• Özdemir,O, Duran, M.. (2010). Biyoteknolojik Uygulamalara ve Genetiği Değistirilmis Organizmalara (GDO) İliskin Tüketici Davranısları. Akademik Gıda, 8(5), 20-28.
• Özkaya T., (2015) Başka Bir Teknoloji Mümkün , Yeni İnsan Yayınevi
• Özkaya, T. Hibrit Tohumların Kısa Tarihi, 2013
• (http://www.gidahareketi.org/Hibrit-Tohumlarin-Kisa-Tarihi-681-yazisi.aspx internet adresinden alınmıştır.
• erişim tarihi: 27.04.2016]
• Paarlberg, R. L. (2002). The real threat to GM crops in poor countries: consumer and policy resistance to GM foods in rich countries. Food Policy(27), 247-250.
• Pamuk, Ş. (2010). Genetiği Değiştirilmiş Gıdalara Genel Bir Yaklaşım. Kocatepe Veteriner Dergisi, 91-100.
• Qaim, M. (2010). BeneŞts of genetically modiŞed crops for the poor: household income, nutrition, and health. New Biotechnology, 27(5).
• Qaim, M. Z. (2003). Yield Effects of Genetically ModiŞed Crops in Developing Countries. Science Magazine(299), 900-902.
• Ryan A et al. (1999). Genetically ModiŞed Crops: The Ethical and Social Issues. NufŞeld Council on Bioethics, London.
• T.C Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı
• http://www.tarim.gov.tr/Sayfalar/Detay.aspx?OgeId=50&Liste=BasinAciklamalari (Erişim 23.04.2016)
• Thomas S et al. (2003). The Use of Genetically ModiŞed Crops in Developing Countries. NufŞeld Council of Bioethics, London.
• Türkiye Biyogüvenlik Bilgi Değişim Mekanizması http://www.tbbdm.gov.tr/Home/BioSafetyCouncilHome/ CouncilDecisionsOfŞcialGazette.aspx adresinden alındı (Erişim 2015 11 12)
• United Nations Population Division 2015) http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/World_Population_2015_ Wallchart.pdf (Erişim 28.01.2016)
• Vendômois, J. S. (2010). Debate on GMOs Health Risks After Statistical Findings in Regulatory Tests. International Journal of Biological Sciences, 6(6), 590-598.
• Weale, A. (2010). Ethical arguments relevant to the use of GM Crops. New Biotechnology, 27(5), 582-587.
• WHO World Health Organization. http://www.who.int/topics/food_genetically_modiŞed/en/ adresinden alınmıştır. Erişim 28.01.2016
• Wo r l d H e a l t h O rg a n i z a t i o n . 2 8 . 0 1 . 2 0 1 6 t a r i h i n d e W H O C o n t ro l l i n g t h e G l o b a l O b e s i t y E p i d e m i c : http://www.who.int/nutrition/topics/obesity/en/ adresinden alındı
• Yılmaz, E., Oraman, Y., & İnan, İ. (2009). Gıda Ürünlerine İlişkin Tüketici Davranışı Dinamiklerinin Belirlenmesi :“Trakya Örneği”. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 6(1).