Gıda Güvencesi ve Gıdayla ilgili Diğer Temel Kavramlar, Farklılıklar ve İlişkiler

Yıl 2022, Cilt: 28 Sayı: 2, 249 - 260, 09.01.2023

Gökçe Koç Ayşe Uzmay

https://doi.org/10.24181/tarekoder.1161731

Öz

Amaç: Bu çalışma, günümüzde tarım ve gıda ile ilgili araştırma ve tartışmalarda sıklıkla kullanılan temel kavramların açıklanması amacıyla gerçekleştirilmiştir ve üç temel amacı bulunmaktadır. Bunlardan ilki, gıda güvencesi kavramının tarihsel süreçte yaşadığı değişimlerin incelenerek günümüzde geçerli olan kavramın tanımlanması, ikincisi beslenme güvencesi, açlık ve yetersiz beslenme, gıda hakkı, gıda egemenliği, gıdada kendine yeterlilik ve gıda güvenliğinin açıklanması, üçüncüsü ise gıda güvencesinin diğer kavramlar ile olan ilişkisinin ve temel farklılıklarının ortaya konmasıdır.
Tasarım / metodoloji / yaklaşım: Çalışma literatür taraması yöntemi ile gerçekleştirilmiştir. Gıda güvencesi ve diğer kavramlar konuyla ilgili literatürden yararlanılarak açıklanmıştır.
Bulgular: Gıda güvencesi kavramı tarihsel süreçte tarım ve gıda alanlarında yaşanan gelişmelerden, ayrıca küresel ekonomik ve politik durumdan etkilenmiş, çeşitli değişimler yaşayarak günümüzde kullanılan halini almıştır. Yaşanan küresel gelişmelerin etkisiyle, gıda güvencesinin bulunabilirlik, erişilebilirlik, kullanılabilirlik, istikrar boyutlarına etkili aktörler ve sürdürülebilirlik de eklenmiştir. Ayrıca, gıda ve beslenme güvencesi terimleri son dönemlerde birlikte kullanılmaya başlanmıştır. Kendine yeterlilik ve gıda güvenliği ise gıda güvencesinin sağlanması için gerekli koşullar arasında yer almaktadır. Diğer yandan, Türkçe literatürde bazı kuruluşlar tarafından gıda güvencesi yerine gıda güvenliği kavramının hatalı kullanıldığı dikkati çekmektedir.
Özgünlük / değer: Çalışmada gıda ile ilgili birçok farklı kavram ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Bu kapsamda, bu çalışma ilgili terimler arasındaki kavram karmaşasını gidererek, Türkçe literatürde gıda güvencesi, beslenme güvencesi, gıda egemenliği, gıda hakkı, gıdada kendine yeterlilik, gıda güvenliği gibi kavramların doğru ve yerinde kullanılmasını sağlayacak bir rehber niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

gıda güvencesi, beslenme güvencesi, gıda egemenliği, gıda güvenliği, gıda hakkı

Destekleyen Kurum

Yüksek Öğretim Kurumu

Proje Numarası

100/2000

Teşekkür

Yazarlar Yüksek Öğretim Kurulu YÖK 100/2000 programı ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu TÜBİTAK 2211-A Programının sağladığı olanaklara teşekkür etmektedir.

Food Security and Other Relevant Concepts about Food, Differences and Relationships

Öz

Purpose: This study has been carried out to explain the basic concepts that are commonly used today in research and discussions on agriculture and food today, and it has three main objectives. The first is to define the current concept by examining the changes in the concept of food security in the historical process; the second is to explain nutrition security, hunger and malnutrition, the right to food, food sovereignty, food self-sufficiency, and food safety, and the third is to reveal the relationship and fundamental differences between food security and other related concepts.
Design/ Methodology/ Approach: The study was conducted using the literature review method. Food security and other concepts are explained using relevant literature.
Findings: Historically, the concept of food security has undergone various changes as a result of developments in agriculture and food, as well as the global economic and political situation, and has taken on its current form. The actors and sustainability dimensions have been added to the availability, accessibility, utilization, and stability dimensions of food security with the effects of global developments. In addition, the terms food and nutrition security have recently been used together. Food self-sufficiency and food safety are among the necessary preconditions for ensuring food security. On the other hand, it is noteworthy that the term food safety is misused by some organizations in Turkish literature instead of food security.
Originality/Value: In this study, many different concepts related to food are explained in detail. In this context, this study is a guide that enables the correct and proper use of terms such as food security, nutrition security, food sovereignty, right to food, food self-sufficiency, and food safety in Turkish literature by eliminating conceptual confusion.

Anahtar Kelimeler

food security, nutrition security, food sovereignty, right to food, food safety

Proje Numarası

100/2000

Kaynakça

• Australian International Food Security Research Centre. 2022. Food security and why it matters, https://aifsc.aciar.gov.au/food-security-and-why-it-matters.html Erişim: Nisan 2022.
• Barrett C.B. 2010. Measuring food insecurity, Science, 327(5967): 825–828, doi:10.1126/science.1182768.
• Boratav, K. 2008. Gıda egemenliğinin sosyo politik ve ekonomik görünümleri, Gıda Egemenliği: 21. Yüzyılın Ayıbı Açlık Sempozyumu, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası, Ankara, 45–48 ss.
• Burchi, F. and De Muro, P. 2016. From food availability to nutritional capabilities: Advancing food security analysis, Food Policy, 60: 10–19, doi:10.1016/j.foodpol.2015.03.008.
• Bühler D. Hartje, R. and Grote, U. 2018. Matching food security and malnutrition indicators: evidence from Southeast Asia, Agricultural Economics (United Kingdom), 49(4): 481–495, doi:10.1111/agec.12430.
• Carletto, C. Zezza, A. and Banerjee, R. 2013. Towards better measurement of household food security: Harmonizing indicators and the role of household surveys, Global Food Security, 2(1): 30–40, doi:10.1016/j.gfs.2012.11.006.
• CFS. 2009. Reform Of The Committee On World Food Security - Final Version, p.12.
• CFS. 2012. Coming to Terms with Terminology, Rome, v. 39/4, p.14.
• Clapp, J. 2014. Food security and food sovereignty: Getting past the binary, Dialogues In Human Geography, 4(2): 206–211, doi:10.1177/2043820614537159.
• Clapp, J. 2017. Food self-sufficiency: Making sense of it, and when it makes sense, Food Policy, 66: 88–96, doi:10.1016/j.foodpol.2016.12.001.
• Clapp, J. Moseley, W.G. Burlingame, B. and Termine, P. 2022. Viewpoint: The case for a six-dimensional food security framework, Food Policy, 106(102164): 10p., doi:10.1016/j.foodpol.2021.102164.
• Committee on Economic Social and Cultural Rights. 1999. CESCR General Comment No. 12: The Right To Adequate Food (Art.11), https://www.refworld.org/pdfid/4538838c11.pdf Erişim: Eylül 2019.
• Cooper, M.W. Brown, M.E. Niles, M.T. and ElQadi, M.M. 2020. Text mining the food security literature reveals substantial spatial bias and thematic broadening over time, Global Food Security, 26(100392): 11p., doi:10.1016/j.gfs.2020.100392.
• Çukur, F. Yücel, B. Demirbaş, N. 2016. AB ve Türkiye’de arıcılık faaliyetine yönelik gıda güvenliği uygulamaları: Sorunlar ve öneriler, Tarım Ekonomisi Dergisi, 22(2): 87–95.
• Demirbaş, N. 2020. Damızlık Sığır Yetiştiricileri Birliği üyesi işletmelerin gıda güvenliği kriterlerine uyum düzeyi: Menemen ilçesi örneği, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Tarım ve Doğa Dergisi, 23(3): 671–677, doi: 10.18016/ksutarimdoga.vi.672096.
• Demirbaş, N. ve Atış, E. 2005. Türkiye tarımında gıda güvencesi sorununun buğday örneğinde irdelenmesi, Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 2(1): 179–190.
• Eraktan, G. ve Yelen, B. 2012. Üretici, tüketici ve yoksulluk olgusu yönünden Türkiye’de gıda güvencesi, 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 121–128 ss.
• Erokhin, V. 2017. Self-sufficiency versus security: How trade protectionism challenges the sustainability of the food supply in Russia, Sustainability, 9: 13p, doi:10.3390/su9111939.
• Eştürk, Ö. ve Ören, M.N. 2014. Türkiye’de tarım politikaları ve gıda güvencesi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 24(2): 193–200, doi:10.29133/yyutbd.235933.
• FAO. 1948. The State Of Food And Agriculture 1948: A Survey Of World Conditions And Prospects, FAO. Washington, D.C., p.216.
• FAO. 1983. The State Of Food And Agriculture, Rome, p.221.
• FAO. 2001. The State Of Food Insecurity In The World 2001, Rome, http://www.fao.org/3/y1500e/y1500e00.htm Erişim: Kasım 2020.
• FAO. 2003. Trade Reforms And Food Seurity: Conceptualizing The Linkages, Rome, p.296.
• FAO. 2008. An Introduction To The Basic Concepts Of Food Security, http://www.fao.org/3/a-al936e.pdf Erişim: Aralık 2020.
• FAO. 2011. Evaluation Of FAO’s Role And Work In Nutrition, Rome, p.114.
• FAO. 2012. Statistical Yearbook 2012, http://www.fao.org/3/i2490e/i2490e00.htm. Erişim: Mart 2020.
• FAO. 2013. Food Security And Sovereignty (G. Gordillo & O. M. Jeronimo, Eds.), Rome, p.33.
• FAO. 2015. Food self-sufficiency and international trade: a false dichotomy?, Clapp, J. ed., The State of Agricultural Commodity Markets In Depth, p.11.
• FAO. 2020a. What is hunger?, http://www.fao.org/hunger/en/ Erişim: Aralık 2020.
• FAO. 2020b. Term Portal, http://www.fao.org/faoterm/en/ Erişim: Aralık 2020.
• FAO. 2021. The State Of Food Security And Nutrition In The World 2021: Transforming Food Systems For Food Security, Improved Nutrition And Affordable Healthy Diets For All, FAO. IFAD, UNICEF, WFP and WHO, Rome, p.240, doi:10.4060/cb4474en.
• FAO and WHO. 2003. Assuring Food Safety And Quality: Guidelines For Strengthening National Food Control Systems, https://www.fao.org/3/y8705e/y8705e.pdf Erişim: Aralık 2020.
• Gibson, M. 2012. Food security—a commentary: what is it and why is it so complicated?, Foods, 1:18–27, doi:10.3390/foods1010018.
• HLPE. 2019. Agroecological And Other Innovative Approaches For Sustainable Agriculture And Food Systems That Enhance Food Security And Nutrition, Rome, p.162, www.fao.org/cfs/cfs-hlpe.
• HLPE. 2020. Food Security And Nutrition: Building A Global Narrative Towards 2030, A report by the High Level Panel of Experts on Food Security and Nutrition of the Committee on World Food Security, Rome, p.91.
• IFPRI. 2014. Resilience For Food And Nutrition Security (S. Fan, R. Pandya-Lorch, & S. Yosef, Eds.), Washington, D.C., p.211, doi:10.2499/9780896296787.
• IFPRI. 2022. 2022 Global Food Policy Report: Climate Change And Food Systems, International Food Policy Research Institute, Washington, D.C., p.186, doi:10.2499/9780896294257.
• Jones, A.D. Ngure, F.M. Pelto, G. Young, S.L. 2013. What are we assessing when we measure food security? a compendium and review of current metrics, Advances in Nutrition, 4(5): 481–505, doi:10.3945/an.113.004119.
• Kalkınma Bakanlığı. 2013. Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018), Ankara, 199 s.
• Kalkınma Bakanlığı. 2019. On Birinci Kalkınma Planı (2019-2023), Ankara, 209 s.
• Karaşahin, Z. 2015. Çiftlikten Sofraya Gıda Güvenliği, Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar ve Politikalar Genel Müdürlüğü, Alata Bahçe Kültürleri Araştırma Enstitüsü, Erdemli-Mersin, 2 s.
• Keskin, B. ve Demirbaş, N. 2012. Gıda güvencesi ve hesaplama yöntemleri üzerine bir değerlendirme: kısıtlar ve öneriler, 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, Konya, 900–908 ss.
• Kıymaz, T. ve Şahinöz, A. 2010. Dünya ve Türkiye: Gıda Güvencesi Durumu, Ekonomik Yaklaşım, 21(76): 1–30.
• Klennert, K. 2009. Achieving Food And Nutrition Security, Actions To Meet The Global Challenge A Training Course Reader, InWEnt – Internationale Weiterbildung und Entwicklung gGmbH, Bonn, Germany, p.236.
• Koca, R. ve Somuncu, M. 2021. Gıda Güvencesi Konusunda Türkiye İçin Bir Değerlendirme, Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 8(2): 1–11.
• Koç, G. ve Uzmay A. 2015. Gıda güvencesi ve gıda güvenliği: kavramsal çerçeve, gelişmeler ve Türkiye, Tarım Ekonomisi Dergisi, 21(1): 39–48.
• Koç, G. ve Uzmay, A. 2019. Küresel gıda güvencesinin izlenmesi ve haritalanması üzerine bir değerlendirme, Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(2): 237–244, doi:10.25308/aduziraat.562781.
• Koçtürk, M. 2016. Türkiye’de uygulanan tarım politikalarının gıda egemenliği açısından değerlendirilmesi, Uluslararası Stratejik Araştırmalar Kongresi Bildiri Kitabı, Antalya, 116–132 ss.
• Kulakoğlu, Ö. 2020. Türkiye’de Tarımda Kendine Yeterlilik ve Gıda Güvencesi: Doktora Tezi, Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Ekonomisi Anabilim Dalı, Tekirdağ, 175 s.
• Lawlis, T. Islam, W. and Upton, P. 2018. Achieving the four dimensions of food security for resettled refugees in Australia: A systematic review, Nutrition And Dietetics, 75(2): 182–192, doi:10.1111/1747-0080.12402.
• Luan, Y. Cui, X. and Ferrat, M. 2013. Historical trends of food self-sufficiency in Africa, Food Security, 5:393–405, doi:10.1007/s12571-013-0260-1.
• Macartan, B. 2017. Food Sovereignty: An Alternative Framework To The Narrower Concept Of Food Security, p.20.
• Maletta, H.E. 2014. From Hunger To Food Security: A Conceptual History, Universidad del Pacífico, Documento De Discusion DD/14/07, doi:10.2139/ssrn.2484166.
• Napoli, M. 2011. Towards a Food Insecurity Multidimensional Index (FIMI): MSc. Thesis, Human Development and Food Security, Roa Tre Universita Degli Studi, Roma, p.72.
• National Research Council. 2006. Food Insecurity And Hunger In The United States: An Assessment Of The Measure, National Academies Press, Washington, D.C., doi:10.17226/11578.
• Nyleni. 2013. Food sovereignty now!, Nyeleni Newsletter (13), p.6.
• Pimbert, M. 2009. Towards Food Sovereignty: Reclaiming Autonomous Food Systems, International Institutefor Environment and Development, Centre for Agroecology and Food Security, Rachel Carson Centre for Environment and Society, London and Munich, p.58.
• Pinstrup-Andersen, P. 2009. Food security: definition and measurement, Food Security, 1:5–7, doi:10.1007/s12571-008-0002-y.
• Porkka, M. Kummu, M. Siebert, S. and Varis, O. 2013. From food insufficiency towards trade dependency: A historical analysis of global food availability, PLoS ONE, 8(12): 12, doi: 10.1371/journal.pone.0082714.
• Rehber, E. 2012. Dünya gıda ve açlık sorunu, 10. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 5-7 Eylül 2012, Konya, 13–25 ss.
• Resmî Gazete. 2008. Gıda Güvenliği ve Kalitesinin Denetimi ve Kontrolüne Dair Yönetmelik, Sayı 27009, 26 Eylül 2008.
• Rosset, P. 2003. Food Sovereignty: Global rallying cry of farmer movements, Food First Backgrounder, 9(4): 1-4.
• Sassi, M. 2018. Understanding Food Insecurity, Springer International Publishing, p.132, doi:10.1007/978-3-319-70362-6.
• Sen, A. 1981. Poverty And Famines: An Essay On Entitlement And Deprivation, p.257.
• Shaw, D.J. 2007. World Food Security: A History Since 1945, Palgrave Macmillan, London, p.510, doi:10.1057/9780230589780.
• Simon, G.A. 2012. Food Security: Definition, Four Dimensions, History, p.28, http://www.fao.org/fileadmin/templates/ERP/uni/F4D.pdf Erişim: Mart 2019.
• Tambi, E. Aromolaran, A. Odaloru, G. and Oyeleye, B. 2014 Food sovereignty and food security: Where does Africa stand? Forum for Agricultural Research in Africa (FARA), Accra, Ghana, p.30.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. 2016. Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü 2016 Faaliyet Raporu, Ankara, 80 s.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. 2019a. 2019 Faaliyet Raporu, Ankara, 256 s.
• Tarım ve Orman Bakanlığı. 2019b. Gıda Güvenliği ve Güvencesi Grubu Çalışma Belgesi, Ankara, 122 s.
• United Nations. 1948. United Nations Human Rights Declaration, p.8.
• Uzunöz, M. Büyükbay, E.O. Bal, H.S.G. 2008. Kırsal kadınların gıda güvenliği konusunda bilinç̧ düzeyleri (Tokat ı̇li örneği), Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 35–46.
• Webb, P. Stordalen, G.A. Singh, S. Wijesinha-Bettoni, R. Shetty, P. and Lartey, A. 2018. Hunger and malnutrition in the 21st century, BMJ, 361(k2238): 1–5, doi:10.1136/bmj.k2238.
• Wegren, S.K. and Elvestad, C. 2018. Russia’s food self-sufficiency and food security: an assessment, Post-Communist Economies, 30(5): 565–587.
• World Food Programme, 2017. WFP Strategic Plan (2017-2021), World Food Programme, Rome, p.54.
• World Bank. 1986. Poverty And Hunger, Issues And Options For Food Security In Developing Countries, Washington, DC, USA, p.82.