Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’İn Yeri

Saliha Türcan

doi:10.30622/tarr.601381

Araştırma Makalesi

IBN KATHIR’S PLACE IN THE TRANSFORMATION OF THE TRADITION OF TAFSIR BI AL-RIWAYAH

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 3, 337 - 364, 30.09.2019

Saliha Türcan

https://doi.org/10.30622/tarr.601381

Cited By: 4

Öz

Abstract

Each of
the books qualified as “tafsir bi al-riwayah” has distinctive characteristics.
At the same time, the common features of these different tafsirs represent the
characteristic of the tradition of tafsir bi al-riwayah. The common distinctive
features of tafsir bi al-riwayah are the consideration of riwayah, the genre of
material used, the method of transporting the material, the purpose of
employing the material and the basic approaches on the method of tafsir. In the
historical process, some different approaches occurred in the common
distinctive features
of tafsir bi al riwayah. The whole different approaches should be accepted as
an indicator of the transformation in structure of the tradition of tafsir bi
al-riwayah. This transformation can be observed in the sources belonging to the
genre of tafsir bi al-riwayah at different degrees. The work in which the
transformation in its all aspects is most salient and reaching its final degree
in some respects , is Ibn Kathir’s commentary. This determination is being
well-comprehended, especially when Ibn
Kathir’s commentary is compared with the narrative (riwayah) commentaries
preceeding it. Also, the results of comparing İb Kathir’s commentary with
al-Suyuti’s work, the most important author of the narrative commentary
tradition in the period after Inb
Kathir, prove the determination cited above.

Anahtar Kelimeler

Ibn Kathir, The Tradition of Tafsir bi al Riwayah, Transformation, Hadith

Kaynakça

Abdurrezzak b. Hemmâm es-San‘anî. Tefsîru’l-Kur’an. tahk: Dr. Mustafa Müslim Muhammed, Mektebetü’r-rüşd, Riyad.
Albayrak, Halis. “Taberî’nin Kıraatleri Değerlendirme ve Tercih Yöntemleri”. AÜİFD, cilt. 42.
Bayar, Fatih. Taberî’nin Tefsir Metodolojisi, “Basılmamış Doktora Tezi”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa: 2008.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Fecr yay, Ankara: 2014.
Cerrahoğlu, İsmail. “Abdurrezzak b. Hemmam ve Tefsiri”. A.Ü.İ.F.D., c. XV.
Cerrahoğlu, İsmail. “Süfyan b. Saîd es-Sevrî ve Tefsiri”. A.Ü.İ.F.D., c. XVIII.
Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsirde Mukâtil b. Süleyman ve Eserleri”. A.Ü.İ.F.D., c. 21.
Akyüz, Davut. Tefsir Tarihi ve Çeşitleri. Işık Yayınları, İstanbul: 2004.
Ebû Abdillah Muhammed b. İsmaîl el-Buhârî, el-Câmiu’s-sahîh, I-VIII, Çağrı Yay. İstanbul: 1992.
Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Sa’lebî. el-Keşf ve’l-beyân. tahk: Muhammed b. Âşûr, I-X, Dâru ihyaî’t-türâsi’l-arabî, Beyrut: 1422/2002.
Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ud el-Begavî. Me‘âlim’ut-tenzîl. tahk: Muhammed Abdullah en-Nemr-Osman Cuma Damîrî-Süleyman Müslim el-Harş, Dâr-u Tayyibe, IV. Baskı, 1997.
el-Kattân, Menna’ b. Halîl. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’an. III. Baskı, Mektebetü’l-meârif, 2000.
el-Leknevî, Muhammed Abdulhayy. el-ecvibetü’l-fâdıla li’l-esileti’i lâşirati’l-kâmile. tahk: A. Ebû Gudde, II. Baskı, Matbuâti’l-İslâmiyye, Beyrut: 1987.
Hâkim. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. tahk: Mustafa Abdulkadir Atâ, (Zehebî’nin Telhis’teki ta’likleri ile birlikte), I-IV, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1990.
Hâkim. Ebû Abdillah Muhammed en-Neysâbûrî. Ma’rifet-u ulûmi’l-hadîs. tahk: Seyyid Mu’zam Hüseyin, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1977.
Hatîb, Ahmed b. Ali Ebû Bekir. Tarihu Bağdat. I-XIV, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut: trsz.
Hatîb, Ahmed b. Ali Ebû Bekir. el-Câmî’ li ahlâki’r-râvî ve adâbi’s-sâmî. tahk: Mahmud et-Tahhân, Mektebetu’l-maârif, Riyad, 1983.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm musneden ‘an rasûlillahi ve’s-sahâbeti ve’t-tâbi’în. tahk: Es’ad Muhammed et-Tayyib, el-Mektebetu’l-asriyye, ts., I-X.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali Ebu’l-Fadl el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzib. Daru’l- Fiker, I. Baskı, Beyrut: 1404.
İbn Kayyim, Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. İ’lâmu’l-muvakkiin. tahk: Muhammed Abdusselam İbrahim, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut: 1991.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîrul-Kur’âni’l-Azîm. I-IV, Daru’l-Ma’rife, Lübnan-Beyrut: 1986.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîru’l-Kur’an’il-azîm, tahk:. Sâmi b. Muhammed b. Selâme, Dâr-u Tayyibe, I-VIII, II. Baskı, 1999.
İbn Sa’d, Ebû Abdillah ez-Zuhrî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. I-VIII, Dâr-u Sâdır, Beyrut: trs.
İbn Teymiye, Takıyyüddîn Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Teymiyye. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. tahk: Fevvâz Ahmed Zemralî, Dâru ibn Hazm, I. Baskı, Lübnan: 1994.
İbnu’s-Salah, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman. Ulûmu’l-hadîs. Mektebetu’l-farâbî, 1984.
Kâsımî, Muhammed Cemaluddin b. Muhammed, Mehâsinu’t-te’vîl, tahk: Muhammed Bâsil Uyûn Sûd, I-XVII, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut: 1418.
Koç, M. Akif. “Taberî Tefsirini Anlamak Üzerine”, A.Ü.İ.F.D, c.51, sayı:1, Ankara: 2010.
Koç, M. Akif. İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri -İbn Ebî Hâtim Tefsiri Örneğinde Bir Literatür İncelemesi-. Kitabiyat yay., Ankara: 2003.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekir. el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’an, tahk: Hişâm Semîr el-Buhârî, Dâru’l-âlemi’l-kütüb, Riyad: 2003.
Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru’l-Kebîr. tahk: Ahmed Ferîd, I-III, I. Baskı, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut: 2003.
Mukâtil b.Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru’l-Kebîr. tahk: Abdullah Mahmud Şehate, Dâr-u ihyî’t-türâs, I-V, Beyrut: 1423.
Özafşar, M. Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara: 1998.
Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. İbrahim. Bahru’l-ulûm. tahk: Dr. Mahmut Matracî, Daru’l-fiker, Beyrut.
Sezgin, M. Fuad, Tarihu’t-turâsi’l-arabî, İmam Muhammed Üniversitesi yay., Suudî Arabistan:1983.
Suyûtî, Celâlüddîn Ebû’l-Fadl Abdurrahman. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. (Hamişinde Bâkıllânî’nin İ’câzu’l-Kur’ân’ı bulunmaktadır), Matbaatu hicâzî, Kahire:ts.
Suyûtî, Celâlüddîn Ebû’l-Fadl Abdurrahman. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-te’vîl bi’l-me’sûr. I-VIII, Dâru’l-fiker, Beyrut.
Süfyan b. Saîd b. Mesruk es-Sevri, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, tahk: İmtiyaz Ali Arşî, Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, 1983.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Umm. Dâru’l-ma’rife, I-VIII, Beyrut: 1393.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. Kitâbu’l-umm, Dâru’l-Mısrıyye, I-VII, Kahire: 1987.
Şâfiî, Risâle, tahk: Ahmed Muhammed Şakir, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut: trs.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk: Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetü’r-Risâle, I-XXIV, 2000.
Türcan, Zişan. “Üçüncü Asır Hadis Musannefâtı Üzerinde Şâfiî’nin Etkisi”. Hadis Tetkikleri Dergisi, cilt: VII.
Türcan, Zişan, “Hadis Rivayet Geleneği ve Tefsir -Sahîhu’l-Buhârî’nin Kitâbu’t-Tefsîr’i Örneği-”, SÜİFD, 29 (Bahar 2010).
Türker, Ömer. “Mukâtil”. DİA, İstanbul: 2006.
Yazıcı, İshak. “Bahru’l-ulûm” DİA.Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, tahk: Ali Muhammed el-Becâvî, I-IV, Dâru’l-ma’rife, Beyrut.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-mufessirûn, I-III, Mektebetu vehbe, trs.
Zerkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’an, Matbaatu İsa Elbâbî el-Halebî, III. Baskı.

Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’İn Yeri

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 3, 337 - 364, 30.09.2019

Saliha Türcan

https://doi.org/10.30622/tarr.601381

Cited By: 4

Öz

Rivayet
tefsiri olarak nitelendirilen eserlerin her biri kendine özgü özelliklere sahip
olmakla birlikte, bu tefsirlerdeki temel asgari müşterekler aynı zamanda
rivayet tefsiri geleneğinin karakterini oluşturmaktadır. Bu bağlamda rivayet
telakkisi, kullanılan malzeme, malzemeyi nakletme yöntemi, malzemeyi istihdam
etme amacı ve tefsir yöntemindeki temel yaklaşımlar bu geleneğin belirleyici
vasıflarıdır. Bu yaklaşımlarda zamanla bazı farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu
farklılıkların bütünü geleneğin yapısında görülen dönüşümü ifade eder. Bu
dönüşümün göstergeleri tefsirlerde farklı düzeylerde gözlemlenebilir. Dönüşümün, bütün yönleriyle en belirgin
olduğu, bazı açılardan da nihaî noktasına ulaştığı eser ise, İbn Kesîr
tefsiridir. Bu tespit özellikle İbn Kesîr tefsirinin kendisinden önceki rivayet
tefsirleri ile kıyaslandığında açıkça ortaya çıkmaktadır. Keza İbn Kesîr
sonrası rivayet tefsiri geleneğindeki en önemli isim olan Suyûtî’nin tefsiri
ile yapılan karşılaştırmaların neticeleri, İbn Kesîr tefsirine ilişkin söz
konusu tespiti desteklemektedir.

Anahtar Kelimeler

İbn Kesîr, Rivayet Tefsiri Geleneği, Dönüşüm, Tefsir Rivayeti, Hadis

Kaynakça

Abdurrezzak b. Hemmâm es-San‘anî. Tefsîru’l-Kur’an. tahk: Dr. Mustafa Müslim Muhammed, Mektebetü’r-rüşd, Riyad.
Albayrak, Halis. “Taberî’nin Kıraatleri Değerlendirme ve Tercih Yöntemleri”. AÜİFD, cilt. 42.
Bayar, Fatih. Taberî’nin Tefsir Metodolojisi, “Basılmamış Doktora Tezi”, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa: 2008.
Cerrahoğlu, İsmail. Tefsir Tarihi. Fecr yay, Ankara: 2014.
Cerrahoğlu, İsmail. “Abdurrezzak b. Hemmam ve Tefsiri”. A.Ü.İ.F.D., c. XV.
Cerrahoğlu, İsmail. “Süfyan b. Saîd es-Sevrî ve Tefsiri”. A.Ü.İ.F.D., c. XVIII.
Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsirde Mukâtil b. Süleyman ve Eserleri”. A.Ü.İ.F.D., c. 21.
Akyüz, Davut. Tefsir Tarihi ve Çeşitleri. Işık Yayınları, İstanbul: 2004.
Ebû Abdillah Muhammed b. İsmaîl el-Buhârî, el-Câmiu’s-sahîh, I-VIII, Çağrı Yay. İstanbul: 1992.
Ebû İshâk Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm es-Sa’lebî. el-Keşf ve’l-beyân. tahk: Muhammed b. Âşûr, I-X, Dâru ihyaî’t-türâsi’l-arabî, Beyrut: 1422/2002.
Ebû Muhammed el-Hüseyin b. Mes’ud el-Begavî. Me‘âlim’ut-tenzîl. tahk: Muhammed Abdullah en-Nemr-Osman Cuma Damîrî-Süleyman Müslim el-Harş, Dâr-u Tayyibe, IV. Baskı, 1997.
el-Kattân, Menna’ b. Halîl. Mebâhis fî ulûmi’l-Kur’an. III. Baskı, Mektebetü’l-meârif, 2000.
el-Leknevî, Muhammed Abdulhayy. el-ecvibetü’l-fâdıla li’l-esileti’i lâşirati’l-kâmile. tahk: A. Ebû Gudde, II. Baskı, Matbuâti’l-İslâmiyye, Beyrut: 1987.
Hâkim. el-Müstedrek ale’s-Sahihayn. tahk: Mustafa Abdulkadir Atâ, (Zehebî’nin Telhis’teki ta’likleri ile birlikte), I-IV, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1990.
Hâkim. Ebû Abdillah Muhammed en-Neysâbûrî. Ma’rifet-u ulûmi’l-hadîs. tahk: Seyyid Mu’zam Hüseyin, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut: 1977.
Hatîb, Ahmed b. Ali Ebû Bekir. Tarihu Bağdat. I-XIV, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut: trsz.
Hatîb, Ahmed b. Ali Ebû Bekir. el-Câmî’ li ahlâki’r-râvî ve adâbi’s-sâmî. tahk: Mahmud et-Tahhân, Mektebetu’l-maârif, Riyad, 1983.
İbn Ebî Hâtim, Ebû Muhammed Abdurrahman. Tefsîru’l-Kur’ani’l-azîm musneden ‘an rasûlillahi ve’s-sahâbeti ve’t-tâbi’în. tahk: Es’ad Muhammed et-Tayyib, el-Mektebetu’l-asriyye, ts., I-X.
İbn Hacer, Ahmed b. Ali Ebu’l-Fadl el-Askalânî. Tehzîbu’t-Tehzib. Daru’l- Fiker, I. Baskı, Beyrut: 1404.
İbn Kayyim, Muhammed b. Ebî Bekr el-Cevziyye. İ’lâmu’l-muvakkiin. tahk: Muhammed Abdusselam İbrahim, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut: 1991.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîrul-Kur’âni’l-Azîm. I-IV, Daru’l-Ma’rife, Lübnan-Beyrut: 1986.
İbn Kesîr, Ebu’l-Fidâ İsmâil b. Ömer b. Kesîr el-Kuraşî ed-Dımeşkî. Tefsîru’l-Kur’an’il-azîm, tahk:. Sâmi b. Muhammed b. Selâme, Dâr-u Tayyibe, I-VIII, II. Baskı, 1999.
İbn Sa’d, Ebû Abdillah ez-Zuhrî. et-Tabakâtu’l-kübrâ. I-VIII, Dâr-u Sâdır, Beyrut: trs.
İbn Teymiye, Takıyyüddîn Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Teymiyye. Mukaddime fî usûli’t-tefsîr. tahk: Fevvâz Ahmed Zemralî, Dâru ibn Hazm, I. Baskı, Lübnan: 1994.
İbnu’s-Salah, Ebû Amr Osman b. Abdirrahman. Ulûmu’l-hadîs. Mektebetu’l-farâbî, 1984.
Kâsımî, Muhammed Cemaluddin b. Muhammed, Mehâsinu’t-te’vîl, tahk: Muhammed Bâsil Uyûn Sûd, I-XVII, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, Beyrut: 1418.
Koç, M. Akif. “Taberî Tefsirini Anlamak Üzerine”, A.Ü.İ.F.D, c.51, sayı:1, Ankara: 2010.
Koç, M. Akif. İsnad Verileri Çerçevesinde Erken Dönem Tefsir Faaliyetleri -İbn Ebî Hâtim Tefsiri Örneğinde Bir Literatür İncelemesi-. Kitabiyat yay., Ankara: 2003.
Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekir. el-Câmiu li ahkâmi’l-Kur’an, tahk: Hişâm Semîr el-Buhârî, Dâru’l-âlemi’l-kütüb, Riyad: 2003.
Mukâtil b. Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru’l-Kebîr. tahk: Ahmed Ferîd, I-III, I. Baskı, Dâru’l-kütübü’l-ilmiyye, Beyrut: 2003.
Mukâtil b.Süleyman, Ebu’l-Hasan. Tefsîru’l-Kebîr. tahk: Abdullah Mahmud Şehate, Dâr-u ihyî’t-türâs, I-V, Beyrut: 1423.
Özafşar, M. Emin. Hadisi Yeniden Düşünmek, Ankara Okulu Yayınları, Ankara: 1998.
Semerkandî, Ebu’l-Leys Nasr b. Muhammed b. İbrahim. Bahru’l-ulûm. tahk: Dr. Mahmut Matracî, Daru’l-fiker, Beyrut.
Sezgin, M. Fuad, Tarihu’t-turâsi’l-arabî, İmam Muhammed Üniversitesi yay., Suudî Arabistan:1983.
Suyûtî, Celâlüddîn Ebû’l-Fadl Abdurrahman. el-İtkân fî ulûmi’l-Kur’ân. (Hamişinde Bâkıllânî’nin İ’câzu’l-Kur’ân’ı bulunmaktadır), Matbaatu hicâzî, Kahire:ts.
Suyûtî, Celâlüddîn Ebû’l-Fadl Abdurrahman. ed-Dürrü’l-mensûr fi’t-te’vîl bi’l-me’sûr. I-VIII, Dâru’l-fiker, Beyrut.
Süfyan b. Saîd b. Mesruk es-Sevri, Tefsiru’l-Kur’ani’l-Azim, tahk: İmtiyaz Ali Arşî, Daru’l-kütübi’l-ilmiyye, I. Baskı, 1983.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. el-Umm. Dâru’l-ma’rife, I-VIII, Beyrut: 1393.
Şâfiî, Muhammed b. İdrîs. Kitâbu’l-umm, Dâru’l-Mısrıyye, I-VII, Kahire: 1987.
Şâfiî, Risâle, tahk: Ahmed Muhammed Şakir, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut: trs.
Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân fî te’vîli’l-Kur’ân. thk: Ahmed Muhammed Şakir, Müessesetü’r-Risâle, I-XXIV, 2000.
Türcan, Zişan. “Üçüncü Asır Hadis Musannefâtı Üzerinde Şâfiî’nin Etkisi”. Hadis Tetkikleri Dergisi, cilt: VII.
Türcan, Zişan, “Hadis Rivayet Geleneği ve Tefsir -Sahîhu’l-Buhârî’nin Kitâbu’t-Tefsîr’i Örneği-”, SÜİFD, 29 (Bahar 2010).
Türker, Ömer. “Mukâtil”. DİA, İstanbul: 2006.
Yazıcı, İshak. “Bahru’l-ulûm” DİA.Zehebî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, tahk: Ali Muhammed el-Becâvî, I-IV, Dâru’l-ma’rife, Beyrut.
Zehebî, Muhammed Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-mufessirûn, I-III, Mektebetu vehbe, trs.
Zerkânî, Muhammed Abdulazim. Menâhilü’l-irfân fî ulûmi’l-Kur’an, Matbaatu İsa Elbâbî el-Halebî, III. Baskı.

Toplam 47 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil	Türkçe
Konular	Din Araştırmaları
Bölüm	Makaleler
Yazarlar	Saliha Türcan 0000-0001-5339-2560
Yayımlanma Tarihi	30 Eylül 2019
Yayımlandığı Sayı	Yıl 2019 Cilt: 4 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA	Türcan, S. (2019). Rivayet Tefsiri Geleneğinin Dönüşümünde İbn Kesîr’İn Yeri. Turkish Academic Research Review, 4(3), 337-364. https://doi.org/10.30622/tarr.601381