Importance of Turkish Delight and Afyon Cream from Intangible Cultural Heritage Elements for Afyonkarahisar

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 998 - 1013, 25.06.2023

Erdem Baydeniz Mustafa Sandıkcı

https://doi.org/10.30622/tarr.1219696

Öz

With its rich flavors and traditional practices, Turkish cuisine is integral to our Intangible Cultural Heritage (ICH). Our rich culinary culture, developed over centuries, has been passed down from generation to generation through regional flavors, different cooking techniques, and shared table manners. Turkish culinary culture represents a social experience along with the use of rich and diverse ingredients. This research aims to thoroughly examine Turkish delight and Afyon cream, which are ICH elements in Afyonkarahisar province, and to determine the sustainability and significance of traditional food and beverage production and social practices derived from these cultural elements in Turkish culinary culture. The study sample was selected as the gastronomy elements of Afyonkarahisar province. Secondary data sources and document archive scanning techniques were used in the research, and Tableau and Power BI programs were used for data visualization. In addition to the research, semi-structured interviews were conducted with 5 traditional Turkish delight and Afyon cream producers. According to the results of the study, it was found that there are a total of 56 elements of Turkish culinary culture/traditional food and beverage production and social practices in Turkish and 3 of these elements are found in Afyonkarahisar. By comparing the registered ICH elements in different provinces, it was found that the quantitative difference between Afyonkarahisar and other provinces is relatively small, but it still needs to be improved despite being a gastronomy city, and the average number of elements in Turkey is three. As a result of the interviews conducted with the producers of Turkish delight and Afyon cream, it was found that sustainability and the transfer of production stages to future generations are essential priorities. At the same time, it was concluded that Afyonkarahisar, one of the gastronomy cities, needs more ICH elements related to Turkish culinary culture. Suggestions were made to diversify and develop Afyonkarahisar's ICH elements related to Turkish culinary culture. These suggestions include encouraging more traditional food and beverage producers, creating training and support programs for these producers, and emphasizing and increasing promotional activities for Afyonkarahisar's gastronomy potential in the tourism sector.

Anahtar Kelimeler

ICH, Turkish Delight, Afyon Cream, Afyonkarahisar, Turkish Culinary Culture, Tourism

Somut Olmayan Kültürel Miras Unsurlarından Türk Lokumu ve Afyon Kaymağının Afyonkarahisar İçin Önemi

Öz

Türk mutfağı, zengin lezzetleri ve geleneksel uygulamalarıyla Somut Olmayan Kültürel Mirasımızın (SOKÜM) önemli bir parçasıdır. Yüzyıllar boyunca oluşan zengin mutfak kültürümüz, yöresel tatlar, çeşitli pişirme teknikleri ve paylaşılan sofra adabı üzerinden kuşaktan kuşağa aktarılmıştır. Türk mutfak kültürü, zengin ve çeşitli malzemelerin kullanımıyla birlikte sosyal bir deneyimi temsil etmektedir. Bu araştırmanın amacı, Afyonkarahisar ilindeki SOKÜM unsurları olan Türk lokum ve Afyon kaymağını derinlemesine incelemek, bu kültürel unsurlardan Türk mutfak kültürü geleneksel yiyecek-içecek yapımı ve toplumsal uygulamalarının sürdürülebilirliğini ve önemini belirlemektir. Çalışmanın örneklemi Afyonkarahisar ilinin gastronomik unsurları olarak belirlenmiştir. Araştırmada ikincil veri kaynakları ve doküman-arşiv tarama tekniği kullanılmış olup verilerin görselleştirilmesi için “Tableau ve Power BI” programlarından yararlanılmıştır. Araştırmaya ek olarak geleneksel üretim yapan 5 Türk lokumu ve Afyon kaymağı üreticilerine yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Çalışma bulgularına göre Türkiye’de en fazla SOKÜM unsurlarından Türk mutfak kültürü/ geleneksel yiyecek içecek yapımı ve toplumsal uygulamalarından 56 adet bulunduğu ve Afyonkarahisar’da bu unsurdan 3 adet yer aldığı tespit edilmiştir. İllerin envanterlerinde kayıtlı olan SOKÜM unsurları karşılaştırıldığında, Afyonkarahisar ile diğer iller arasındaki niceliksel farkın nispeten düşük olduğu fakat gastronomi şehri olmasına rağmen yeterli olmadığı ve Türkiye'de ortalama üç envanterin olduğu belirlenmiştir. Türk lokumu ve Afyon kaymağı üreticileri ile yapılan görüşme neticesinde sürdürülebilirliğin ve üretim aşamalarının gelecek nesillere aktarılmasının önemli öncelikleri olduğu belirtilmiştir. Aynı zamanda gastronomi şehirlerinden biri olan Afyonkarahisar’ın SOKÜM Türk mutfağına yönelik unsurlarının yeterli sayıda olmadığı sonucuna ulaşılmıştır. Afyonkarahisar'ın Türk mutfağına yönelik SOKÜM unsurlarının çeşitlendirilmesi ve geliştirilmesi için önerilerde bulunulmuştur. Bu öneriler arasında, daha fazla geleneksel yiyecek-içecek üreticisinin teşvik edilmesi, bu üreticilere yönelik eğitim ve destek programlarının oluşturulması, turizm sektöründe Afyonkarahisar'ın gastronomi potansiyelinin daha fazla vurgulanması ve tanıtım faaliyetlerinin artırılması yer almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Afyonkarahisar, SOKÜM, Türk Mutfak Kültürü, Türk Lokumu, Afyon Kaymağı, Turizm

Kaynakça

• Akdag, G., Üzülmez, M. (2017). Sürdürülebilir gastronomi turizmi kapsamında otantik yiyeceklere yönelik bir inceleme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 5(2), 301–309.
• Ar, H., Celik, U. (2015). Somut olmayan kültürel mirasın korunmasında turist rehberlerinin rollerine yönelik turist algıları üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(41), 1406-1418.
• Arioglu, İ. E. (2006). Somut olmayan kültürel mirasın korunması sözleşmesi TBMM’de kabul edildi. Milli Folklor Dergisi, 18(69), 186-187.
• Ashworth, G. J. (1994). From History to Heritage – from Heritage to Identity: In Search of Concepts and Models, içinde: G.J. Ashworth and P.J. Larkham (Eds.), Building A New Heritage: Tourism, Culture and Identity in the New Europe (13-30). New York: Routledge.
• Aull Davies, C. (1999). Reflexive Ethnography A Guide to Researching Selves and Others. London, New York: Routledge
• Batu, A., Batu, H. S. (2018). Historical background of Turkish gastronomy from ancient times until today. Journal of Ethnic Foods, 5(2), 76-82.
• Baysal, A. (1993). Türk Yemek Kültüründe Değişmeler, Beslenme ve Sağlık Yönünden Değişmeler. İçinde: Toygar, K. (Ed.), Türk Mutfak Kültürü Üzerine Araştırmalar (s.12-20). Ankara: Türk Halk Kültürünü Araştırma ve Tanıtma Vakfı Yayınları
• Cakici, C. A., Eser, S. (2016). Yabancı mutfak şefleri gözüyle Türk mutfağına ilişkin bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(1), 215-227.
• Cakir, A., Sezer, B., Küçükaltan, D. (2014). Trakya mutfağında kültürel unsurlar: Kırklareli örneği. Eko-Gastronomi Dergisi, 1(1), 49-67.
• Capar, G., Yenipınar, U. (2016). Somut olmayan kültürel miras kaynağı olarak yöresel yiyeceklerin turizm endüstrisinde kullanılması. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 4(Special Issue), 101–115.
• Cihangir, İ. S., Gökce, F., Sunar, H. (2017). Gelenekselden evrensele kültürel bir olgu yemek osbarda mimbar dolması. Social Sciences Studies Journal, 3(10), 1373–1384.
• Creswell, J. W., Clark, V. L. P. (2016). Designing And Conducting Mixed Methods Research. New York: Sage.
• Demirgül, F. (2018). Çadırdan Saraya Türk Mutfağı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 105-125.
• Doganer, M. S. (2014). Kültürel Miras Turizmine Giriş. İstanbul Üniversitesi Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları. http://auzefkitap.istanbul.edu.tr/kitap/kulturelmiras_ao/kmturizminegiris.pdf
• Ertas, Y., Gezmen-Karadag, M. (2013). Sağlıklı beslenmede Türk mutfak kültürünün yeri. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 117-136.
• Esfehani, M. H., Albrecht, J. N. (2016). Roles of İntangible cultural heritage in tourism in natural protected areas. Journal of Heritage Tourism, 13(1), 15-29
• Fieldhouse, P. (2013). Food and nutrition: customs and culture. Springer.
• Girgin, G. K., Oflaz, M., Karaman, N. (2017). Türk cumhuriyetlerinden gelen öğrencilerin Türk mutfağı hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(5), 97-111.
• Güler, S. (2010). Türk mutfak kültürü ve yeme içme alışkanlıkları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 26, 24-30.
• Hall, M., Mitchell, R. (2007). Gastronomic tourism: Comparing food and wine tourism experiences. In M. Novelli (Ed.), Niche tourism (pp. 87–102). London: Routledge
• Hastaoglu, E., Seker, İ. T. (2020). Kuzu etinin Türk mutfak kültüründeki yeri. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(1), 660-669.
• Hereduc. (2005). Heritage in the classroom: A practical Manuel for Teachers. http://www.hereduc.net/hereduc
• Holstein, J. A., Gubrium, J. F. (2004). Context: Working it up, down and across. Qualitative research practice, 297-311.
• Howard, P. (2003). Heritage: Management, Interpretation, Identity. New York: Continuum.
• İlban, M. O., Gülec, E., Colakoglu, F., Karabıyık, Ş. N. (2021). Türkistan’dan günümüze Türk mutfak kültürünün gelişimi geleneksel Türk mutfağının günümüz yeme-içme alışkanlıklarındaki yeri. Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, 127(251), 269–288.
• Kanik, İ. (2016). Küreselleşme sürecinde kültürel melezleşme örneği olarak yemek kanalları ve programları. Folklor/Edebiyat, 22(86), 237-258.
• Keskin, H., Girgin, G. K. (2019). Unesco somut olmayan kültürel miras insanlığın temsili listesi gruplandırılması ve Türk mutfak kültürü, Journal of Tourism and Gastronomy Studies, Special Issue 5, 214-231.
• Kilic, G., Cimen, H., Ergün, B. (2018). Traditional Afyonkarahisar Cuisine and Local Dishes. Social Sciences Researches in the Globalizing World, 630.
• Kirschenblatt-Gimblett, B. (2004). Intangible heritage as metacultural production. MUSEUM, 56(1-2), 52-65.
• Kizildemir, Ö. (2019). Afyonkarahisar mutfak kültürü üzerine bir değerlendirme. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 7(1), 647-663.
• Kizildemir, Ö., Öztürk, E., Sariisik, M. (2014). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişimler. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(3), 191–210.
• Kodas, D., Eröz, S. (2012). Kırsal turizm ile kültürel turizmin bütünleşmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14(22), 169-174.
• Kösklük Kaya, N. (2013). Mimarlık disiplininin halk mimarisi ve somut olmayan kültürel miras bağlamında halkbilimi disiplini ile ilişkisi. Bilim ve Kültür, 1(1), 126-140.
• Kozak, N. (2012). Turizm Pazarlaması. Ankara: Detay Yayıncılık.
• KTB. (2022a). Kültürel Miras. https://www.ktb.gov.tr/TR-96283/kulturel-miras.html (Access: 10.12.2022).
• KTB. (2022b). Türk mutfak kültürü. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-12762/genel-ozellikleriyle-turk-mutfak-kulturu.html (Access: 10.12.2022).
• KTB. (2022c). ICH envanteri. https://aregem.ktb.gov.tr/TR-159257/somut-olmayan-kulturel-miras-ulusal-envanteri.html (Access: 10.12.2022).
• Marczyk, G., DeMatteo, D., Festinger, D. (2005). Essentials of Research Design and Methodology. New York: John Wiley & Sons Inc.
• Morozova, N., Morozov, M. M. (2018). ICH as an Essential Element of Cultural Tourism Infrastructure. Culture, Heritage and Tourism Development. DOI: 10.15308/Sitcon-2018-82-85
• Oguz, M. Ö. (2001). Küreselleşme ve ulusal kalıt kavramları arasında Türk halk bilimi. Milli Folklor Dergisi, 13(50), 5-8
• Özdemir, M. A., Kervankiran, İ. (2012). Afyonkarahisar ilinin turizm gelişimi ve çekicilikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-142.
• Özsoy, E. C. (2018). Uluslararası ticarette kültür farklılıkları. Aksaray İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 37-50.
• Remmington, M., Yüksel, A. (1998). Tourist satisfaction and food service experience: results and implications of an empirical investigation. Anatolia, 9(1), 37-57.
• Sandikci, M., Baydeniz, E. (2020). Somut Olmayan Kültürel Miras Unsuru Afyonkarahisar Sultan Divani ve Şifalı Aşure Geleneğinin Turistik Ürüne Dönüştürülmesi. İçinde: Küçüktıglı, M. S., Seçim, Y., Adabalı, M. M., Yilmaz, M. (Ed.), Anadolu Mutfak Kültüründen Esintiler, (s.164-183). Konya: Konya Kültür A.Ş.
• Sandikci, M., Özkan, F. (2017). Afyon kaymağı ve Afyonkarahisar mutfağındaki yeri. 1. International Sustainable Tourism Congress, 23-25 November 2017, Kastamonu, Proceeding Book: 852-859.
• Sariisik, M., Kizildemir, Ö., Öztürk, E. (2017). Türk mutfak kültürünün tarihsel gelişiminde yaşanan değişimler. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(14), 191–210.
• Serceoglu, N. (2014). Yöre halkının mutfak kültürünü tanıma durumunun tespit edilmesi: Erzurum ili örneği. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 2(4), 36-46.
• Simsek, E. (2002). Kadirli (Osmaniye) Mutfağı ve Mahalli Yemekler. İstanbul: Yemek Kitabı Kitabevi.
• Sisman, M. (2002). Örgütler ve Kültürler (3. Baskı). Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Telfer, D. J., Wall, G. (1996). Linkages between tourism and food production. Annals of Tourism Research, 23(3), 635-653.
• Turhan, M. (2006). Kültür Değişmeleri, Sosyal Psikoloji Olarak Bir Tetkik. İstanbul: Çamlıca Yayınları.
• TÜRSAB. (2014). Gastronomi turizm raporu. https://www.tursab.org.tr/dosya/12302/tursab-gastronomi-turizmi-raporu_12302_3531549.pdf
• Ugurlu, S., Koca, K. (2010). Türk kültürü ve Anadolu Müslümanlığı ilişkisi. Akademik Bakış Dergisi, 22, 1-10.
• UNESCO. (2022). Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür. Somut Olmayan Kültürel Miras. https://ich.unesco.org/
• UNWTO. (2022). Tourism report. https://www.unwto.org/unwto-tourism-dashboard (Access: 10.12.2022).
• Uygur, S.M., Baykan, E. (2007). Kültür turizmi ve turizmin kültürel kültür turizmi ve turizmin kültürel varlıklar üzerindeki etkileri varlıklar üzerindeki etkileri. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 30-49.
• Yildiz, M., Yilmaz, M. (2019). Türkiye'de gastronomi turizmi üzerine bir literatür incelemesi. Sivas İnterdisipliner Turizm Araştırmaları Dergisi, 4, 51-60.
• Yüksel, A. (2001). Managing customer satisfaction and retention: a case of tourist destinations, Turkey. Journal of Vocational Marketing, 7(2), 153-168.
• Zengin, B., Gürkan, A. S. (2019). Afyonkarahisar mutfağının gastronomi turizmi açısından değerlendirilmesi. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 2(2), 225-240.