Deprem ve Ulaşım: Kahramanmaraş (Pazarcık-Elbistan) Depremlerinin Ulaşıma İlişkin Mekânsal Yansımaları

Yıl 2023, , 115 - 129, 31.12.2023

Muzaffer Bakırcı , Müjde Aydoğdu

https://doi.org/10.17211/tcd.1296634

Öz

ÖZ
Bu çalışmada Kahramanmaraş (Pazarcık-Elbistan) depremlerinin ulaşıma ilişkin mekânsal etkilerine odaklanılmıştır. Betimsel olarak hazırlanan çalışmada, deprem bölgesinde yer alan 10 ilin ulaşıma ilişkin mevcut durumu ele alınmış, ardından ulaşım sistemlerinin her birinin depremle etkileşimi analiz edilmiştir. Çalışma verisini, kamu idaresi tarafından oluşturulan istatistikler, medya organlarında paylaşılan haberler ve sahadaki gözlemler oluşturmaktadır. Türkiye toplam nüfusunun %15,7’sinin yer aldığı deprem bölgesinde tüm ulaşım sistemlerine (karayolu, demiryolu, havayolu, denizyolu, boru hatları) ait unsurların var olduğu görülmektedir. Bölgede depremin ulaşım sistemleri üzerindeki etkisi farklı düzeylerde gerçekleşmiştir. Yer yer meydana gelen yol çökmeleri, köprü ve viyadük hasarları karayolu ulaşımını güçleştirirken, demiryolu hatlarında ray hasarlarının meydana gelmesi bu ulaşım sisteminden de gereği kadar yararlanılmasını kısıtlamıştır. Bölge ulaşımında önemli bir etkiye sahip olan havayolu ulaşımında ise pist ve terminal binalarında meydana gelen hasarlar bazı havaalanlarında erişimi belirli bir süre durma noktasına getirmiştir. Yine bölge limanlarında rıhtımların zarar görmesi ve İskenderun Limakport limanında yangın çıkması denizyolu ulaşımın etkisini zayıflatırken, az sayıda olmakla birlikte boru hatlarında meydana gelen patlama ve çıkan yangınlar diğer bir sorun alanını teşkil etmiştir. Sonuç olarak, şiddeti, etki alanının genişliği ve yarattığı tahribat bakımından geçmişte Türkiye’de yaşanan depremlerden farklılaşan Kahramanmaraş Depremleri, deprem-ulaşım ilişkisinin yeniden yorumlanmasını ve sorgulanmasını sağlayacak niteliktedir.

Anahtar Kelimeler

Deprem ve Ulaşım, Kahramanmaraş (Pazarcık-Elbistan) Depremleri, Mekânsal Yansımalar

Earthquake and Transportation: Spatial Reflections of Kahramanmaraş (Pazarcık-Elbistan) Earthquakes on Transportation

Öz

ABSTRACT
This study focuses on the spatial effects of the Kahramanmaraş (Pazarcık-Elbistan) earthquakes on transportation. The study has been prepared descriptively. In the study, firstly, the current situation of transportation in 10 provinces in the earthquake zone was discussed, then the interaction of each of the transportation systems with the earthquake was analyzed. The data of the study consisted of statistics created by the public administration, news shared in the media and observations in the field. 15.7% of Türkiye's total population lives in the earthquake zone. There are elements of all transportation systems (road, railway, airway, seaway, pipelines) in the region. The impact of the earthquake on the transportation systems in the region occurred at different levels. While road collapses, bridge and viaduct damages that occurred in places made road transportation difficult in the region, the occurrence of rail damage on railway lines limited the use of this transportation system as much as necessary. In air transportation, which is expected to be the most effective system in regional transportation, damage to the runway and terminal buildings brought access to a halt for a certain period of time in some airports. The damage to the docks at the regional ports and the fire in the limakport port weakened the effect of sea transportation. Although few in number, explosions and fires in pipelines constituted another problem. As a result, it differentiates the Kahramanmaraş Earthquakes from the earthquakes experienced in Turkey in the past in terms of its intensity, extent of impact and the damage it causes. This situation will enable the reinterpretation and questioning of the earthquake-transportation relationship in Turkey.

Anahtar Kelimeler

Earthquake and Transportation, Kahramanmaraş (Pazarcık-Elbistan) Earthquakes, Spatial Reflections

Kaynakça

• AHaber, (2023, Şubat 8). Deprem tren raylarını ne hale getirdi? Ahaber.https://www.ahaber.com.tr/gundem/2023/02/08/deprem-tren-raylarini-ne-hale-getirdi-a-haberde-urkuten-goruntuler
• Akbulut, G. (2010). Siyasi coğrafya açısından Türkiye’de demiryolu ulaşımı. Anı yayıncılık.
• Anadolu Ajansı, (2023a, Şubat 13). TAG Otoyolu’nun OsmaniyeGaziantep arası deprem nedeniyle ulaşıma kapatıldı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/tag-otoyolunun-osmaniye-gaziantep-arasi-deprem-nedeniyle-ulasima-kapatildi/2807451
• Anadolu Ajansı, (2023b, Şubat 9). Karayolları Genel Müdürlüğü, Deprem nedeniyle trafiğe kapalı güzergâh bulunmadığını açıkladı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/karayollari-genel-mudurlugu-deprem-nedeniyle-trafige-kapali-guzergah-bulunmadigini-acikladi/2811394
• Anadolu Ajansı, (2023c, Şubat 9). Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, depremler nedeniyle bazı tren seferlerine ara verildiğini duyurdu. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ulastirma-ve-altyapi-bakanligi-depremler-nedeniyle-bazi-tren-seferlerine-ara-verildigini-duyurdu/2808289
• Bakırcı, M. (2012a). Ulaşım coğrafyası açısından Türkiye’de havayolu ulaşımının tarihsel gelişimi ve mevcut yapısı. Marmara Coğrafya Dergisi, (25), 340-377. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/472/3869
• Bakırcı, M. (2012b). Türkiye’de karayolu sınır kapılarının uluslararası ulaşımdaki yeri ve önemi. İçinde Bayartan, M. (Ed) Prof. Dr. Süha Göney’e Armağan Kitabı (ss.165-193) İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Bakırcı, M. (2013). Türkiye’nin uluslararası ulaşımında demiryolu sınır kapılarının yeri ve etkinliği. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 370-407. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/475/3938
• Bakırcı, M. (2018). Ulaşım coğrafyası. İçinde Doğan, M. & Sertkaya Doğan, Ö. (Ed), Beşeri ve Ekonomik Coğrafya Kitabı (ss.355-380). Pegem Akademi Yayınevi.
• Bakırcı, M. (2019). Ulaşım ve coğrafya: Türkiye’de ulaşım coğrafyası literatür analizi Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 17 (34), 381-420 https://www.aa.com.tr/tr/gundem/tag-otoyolunun-osmaniye-gaziantep-arasi-deprem-nedeniyle-ulasima-kapatildi/2807451
• Anadolu Ajansı, (2023b, Şubat 9). Karayolları Genel Müdürlüğü, Deprem nedeniyle trafiğe kapalı güzergâh bulunmadığını açıkladı. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/karayollari-genel-mudurlugu-deprem-nedeniyle-trafige-kapali-guzergah-bulunmadigini-acikladi/2811394
• Anadolu Ajansı, (2023c, Şubat 9). Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, depremler nedeniyle bazı tren seferlerine ara verildiğini duyurdu. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/ulastirma-ve-altyapi-bakanligi-depremler-nedeniyle-bazi-tren-seferlerine-ara-verildigini-duyurdu/2808289
• Bakırcı, M. (2012a). Ulaşım coğrafyası açısından Türkiye’de havayolu ulaşımının tarihsel gelişimi ve mevcut yapısı. Marmara Coğrafya Dergisi, (25), 340-377. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/472/3869
• Bakırcı, M. (2012b). Türkiye’de karayolu sınır kapılarının uluslararası ulaşımdaki yeri ve önemi. İçinde Bayartan, M. (Ed) Prof. Dr. Süha Göney’e Armağan Kitabı (ss.165-193) İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Bakırcı, M. (2013). Türkiye’nin uluslararası ulaşımında demiryolu sınır kapılarının yeri ve etkinliği. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 370-407. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/475/3938
• Bakırcı, M. (2018). Ulaşım coğrafyası. İçinde Doğan, M. & Sertkaya Doğan, Ö. (Ed), Beşeri ve Ekonomik Coğrafya Kitabı (ss.355-380). Pegem Akademi Yayınevi.
• Bakırcı, M. (2019). Ulaşım ve coğrafya: Türkiye’de ulaşım coğrafyası literatür analizi Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 17 (34), 381-420. https://dergipark.org.tr/tr/pub/talid/issue/5440
• Bakırcı, M. (2020). Covid-19 pandemisinin Türkiye havayolu ulaşımına etkisi. Türk Coğrafya Dergisi, Covıd-19 Özel Sayısı, 45-58. https://doi.org/10.17211/tcd.800559
• BOTAŞ, (2023, Mayıs 1). Doğalgaz ve petrol boru hatları. BOTAŞ, https://www.botas.gov.tr/Sayfa/dogal-gaz-ve-petrol-boru-hatlari-haritasi/168
• Bulut, İ., Sevindi, C., Yürüdür, E., Hadimli, H., & Artvinli, E. (2004). Erzurum- Artvin karayolu’nda (Uzundere-Yusufeli arası) doğal afetlerin (kaya düşmesi ve çamur seli) ulaşıma etkileri. Atatürk Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (33), 117-131.
• CNNTürk, (2023, Şubat 9). Son dakika... Depremin ardından doğal gaz boru hattı patladı CNNTürk. https://www.cnnturk.com/video/turkiye/son-dakika-depremin-ardindan-dogal-gaz-boru-hatti-patladi
• Cumhuriyet, (2023, Şubat 9). Hatay’da depremin ardından doğalgaz boru hattı patladı Cumhuriyet Gazetesi. https://www.cumhuriyet.com.tr/turkiye/hatayda-depremin-ardindan-dogalgaz-boru-hatti-patladi-2048633
• Çağlıyan, A., & Bozkurt Yıldız, A. (2013). Türkiye’de Demiryolu güzergâhları jeomorfoloji ilişkisi. Marmara Coğrafya Dergisi, (28), 466-486. https://dergipark.org.tr/tr/pub/marucog/issue/475/3941
• Demir, F., & Saltan, M. (2017). Deprem etkisi altında demiryolu üstyapısı davranışının incelenmesi. Mühendislik Bilimleri ve Tasarım Dergisi. 5 (3), 615-620.
• Deniz O., & Yazıcı, H. (2003). Van Gölünde ulaşım. Türk Coğrafya Dergisi, (40) 17-33. https://doi.org/10.21923/jesd.283161 https://dergipark.org.tr/tr/pub/tcd/issue/21241/227904
• Deniz, T. (2016). Türkiye’de ulaşım sektöründe yaşanan değişimler ve mevcut durum. Doğu Coğrafya Dergisi, 21 (36), 135-155.
• DHMİ, (2023, Nisan 30). İstatistikler. Devlet Hava Meydanları İşletmesi. https://www.dhmi.gov.tr/Sayfalar/Istatistikler.aspx
• Eken, B. (2006). Türkiye’de demiryollarının gelişmesi. İçinde Özgüç N., & Timor, A.N. (Ed) İnsan ve Mekân, Prof. Dr. Erol Tümertekin’e 80. Yıl Armağan Kitabı (ss.1836), Çantay Yayınevi.
• Evrensel, (2023, Şubat 9). Maraş merkezli depremde kamu binaları yıkıldı, yollar kapandı, havalimanları kullanılamaz hale geldi. Evrensel Gazetesi. https://www.evrensel.net/haber/481254/maras-merkezli-depremde-kamu-binalari-yikildi-yollar-kapandi-havalimanlari-kullanilamaz-hale-geldi
• Finans Mynet, (2023, Şubat 8). Karayolu kapandı, araç taşıyan dev gemiler devrede! Deprem bölgesine yardım için yola çıktılar. Finans Mynet. https://finans.mynet.com/haber/detay/ekonomi/karayolu-kapandi-arac-tasiyan-dev-gemiler-devrede-deprem-bolgesine-yardim-icin-yola-ciktilar/460619/
• Girgin, M., Bulut, İ., & Sevindi, C. (2001). Türkiye’deki karayolu geçitleri. Atatürk Üniversitesi FenEdebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (27), 159-173.
• Güney, E. (2001). Ulaşım coğrafyası açısından Türkiye’de demiryolları: koşullar, olanaklar, öneriler. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, (4), 93-111.
• Harita Genel Müdürlüğü, (2023, Nisan 23). İl ve İlçe Yüzölçümleri. Harita Genel Müdürlüğü. https://www.harita.gov.tr/il-ve-ilce-yuzolcumleri
• Hürriyet, (2023, Şubat 13). Depremde otoyol ve kara yollarında çatlaklar oluştu. Hürriyet Gazetesi. https://www.hurriyet.com.tr/gundem/depremde-otoyol-ve-kara-yollarinda-derin-yariklar-cokmeler-olustu-42218809
• İskenderun Deniz Ticaret Odası, (2023, Mayıs 1). İskenderun Körfezi limanları. İskenderun Deniz Ticaret Odası. https://iskenderun.denizticaretodasi.org.tr/tr/limanlar/iskenderun/harita
• Kapluhan, E. (2014). Ulaşım coğrafyası açısından Türkiye’de karayolu ulaşımının tarihsel gelişimi ve mevcut yapısı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7 (33), 426- 439.
• Karabulut, Y. (1997). Türkiye’de demiryolu ulaşımı, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (6), 163-187.
• Karaşin, A. & Öncü, M. E. (2009). Çok katlı yığma binaların deprem güvenliklerinin değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Doğu Araştırmaları Dergisi, 8 (1), 63-67.
• Karayolları Genel Müdürlüğü, (2023, Mayıs 1). Devlet ve İl Yolları Envanteri. Karayolları Genel Müdürlüğü. https://www.kgm.gov.tr/Sayfalar/KGM/SiteTr/Istatistikler/DevletveIlYolEnvanteri.aspx
• Kırlangıçoğlu, C. (2016). Çok kriterli karar verme yöntemleri ile kent içi raylı sistem koridor planlaması. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Dergisi, (33), 53-71.
• Milliyet, (2023, Şubat 12). Deprem, Antakya Demirözü karayolunu yardı. Milliyet Gazetesi. https://www.milliyet.com.tr/gundem/deprem-antakya-demirozunu-karayolunu-yardi-6902618
• NTV, (2023a, Şubat 8). İskenderun Limanı’ndaki yangın ikinci günde de devam ediyor. NTV.Com. https://www.ntv.com.tr/galeri/turkiye/iskenderun-limanindaki-yangin-ikinci-gunde-de-devam-ediyor,YpxUnKFWzUmLwQDWovCs1g/Nvr-0Z4Oo06s-zFUpHBgOw
• NTV, (2023b, Şubat 6). Malatya Valiliğinden şebeke suyunun içilmemesi uyarısı. NTV.Com. https://www.ntv.com.tr/turkiye/malatya-valiliginden-sebeke-suyunun-icilmemesi-uyarisi,EvpDYJMhk0GmJrkEjF-BnA
• Özçelik, S., & Kazan, H. (2022). Post-earthquake casualty transport optimization. Journal of Transportation and Logistics, 7 (2), 589-607. https://doi.org/10.26650/JTL.2022.1192498
• Özgür, Ö. (1999). Türkiye limanları, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uy gulama Merkezi Dergisi. (7), 147-158.
• Rodrigue, J.P. (2013). The geography of transport systems. (third edition). Routledge Publishing.
• Selen, H.S. (1943). Türkiye’nin yol sistemi. Türk Coğrafya Dergisi, (1), 352-371.
• Sertkaya Doğan, Ö. (2013). İstanbul’un ulaşımında deniz yollarının yeri ve önemi. İçinde Bayartan, M. (Ed), Prof.Dr. Süha Göney’e Armağan Kitabı (ss.40-70). İstanbul Üniversitesi Yayını.
• Son Dakika Haber, (2023, Mayıs 1). Depremde büyük hasar gören Hatay Havalimanı’na ilk uçuş gerçekleştirildi. Son Dakika Haber. https://www.sondakkahaber.net/depremde-buyuk-hasar-goren-hatay-havalimanina-ilk-ucus-gerceklestirildi/290474/
• Şahin, C. & Karabağ, S. (1994). Türkiye’de doğal afetler ve karayollarımız. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, (2), 211-229.
• Şahin, İ.F. (2013). Türkiye’de karayolu ulaşımı ve geçitler. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Şahin, İ.F. & Alım, M. (2017). Türkiye’deki karayolu tünelleri ve ulaşımdaki önemi. ICPESS (International Congress on Politic, Economic and Social Studies), No 2.
• T24, (2023, Şubat 9). Deprem bölgesinde ulaşıma kapalı yollar ve alternatif güzergâhlar. T24.com.tr.https://t24.com.tr/haber/deprem-bolgesinde-ulasima-kapali-yollar-ve-alternatif-guzergahlar,1090136
• Taş, N. (2003). Yerleşim alanlarında olası deprem zararlarının azaltılması. Uludağ Üniversitesi MühendislikMimarlık Fakültesi Dergisi, 8 (1), 225-231
• Taşlıgil, N. (1996). Türkiye’nin havaalanları. Türk Coğrafya Dergisi, (31), 259-281.
• Taşlıgil, N. (1997). Türkiye’de hava ulaşımının gelişimi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Öneri Dergisi, 2 (7), 89-97.
• Taşlıgil, N. (2004). İstanbul Boğazı’nın ulaşım coğrafyası açısından önemi. Marmara Coğrafya Dergisi, (10), 1-18.
• Taşlıgil, N. (2010). Türkiye’nin ulaşım coğrafyası. (2. baskı), Çantay Yayınları.
• Taşlıgil, N., & Şahin G. (2022). Ulaşım coğrafyası prensipleri ve Türkiye ulaşım coğrafyası. (genişletilmiş 3. Basım). Nobel Yayınevi.
• TCDD, (2023a, Nisan 29). 20172021 İstatistik yıllığı. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları. https://static.tcdd.gov.tr/webfiles/userfiles/files/istrapor/ist20172021.pdf
• TCDD, (2023b, Nisan 30). TCDD Taşımacılık. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları. https://www.tcddtasimacilik.gov.tr/tr/ana_hat_trenleri
• TDK, (2023, Mayıs 19). Ulaşım. Türk Dil Kurumu Sözlükleri. https://sozluk.gov.tr/
• TÜİK, (2023, Nisan 23). İllere göre toplam nüfus miktarları. Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Türkiye İstatistik Kurumu. https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Nufus-ve-Demografi-109
• Tümertekin, E. (1987). Ulaşım coğrafyası. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını.
• Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, (2023, Nisan 30). Yük İstatistikleri 2022. Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı. https://denizcilikistatistikleri.uab.gov.tr/yuk-istatistikleri-2022