Avacık yaylası (Gerger / Adıyaman) örneğinde değişen sosyo-ekonomik şartların mesken farklılaşmasına etkisi

Yıl 2016, , 51 - 59, 28.12.2016

Muzaffer Bakırcı

https://doi.org/10.17211/tcd.281951

Öz

Büyük ölçüde doğal ortam koşullarının biçimlendirdiği kırsal meskenler, modern çağın betonarme meskenlerinin büyük bir baskısı altına girmiş bulunmaktadır. Bu baskı sadece devamlı kırsal yerleşmelerde bulunan meskenler üzerinde değil, aynı zamanda yılın belirli bir bölümünde kullanılan yayla sahalarındaki meskenlerde de kendini göstermektedir. Gerger ilçesi Avacık yaylasının geleneksel meskenleri de belirtilen türde bir baskı sonucu kaybolmaya yüz tutmuş bulunmaktadır. Doğal ortam şartlarının etkisiyle şekillenmiş olan ve yöre halkı tarafından “hol” olarak adlandırılan bu meskenler, dağlık sahada yer alan oyuk ve girintilerin, yine sahada elde edilen taş malzemeyle tahkim edilmesi, üzerinin de yörenin yaygın doğal bitki örtüsü olan meşe dal ve yapraklarıyla kapatılmasıyla oluşturulmuştur. Adı geçen meskenler her yönüyle yörenin doğal ve kültürel coğrafya şartlarını yansıtan özellikler barındırmaktadır. Bir yandan geçmişte çok sayıda hanenin katıldığı yaylacılık faaliyetinin bitme noktasına gelmesi, diğer taraftan ekonomik koşulların kısmen düzelmesi ve yayla sahasına motorlu araçlarla çıkılabilmesi, Avacık yaylasında betonarme yapıların inşa edilmeye başlanmasını beraberinde getirmiş, bu durum yüzyıllarca kullanılan geleneksel yayla meskenlerinin kullanımının geri plana itilmesine zemin hazırlamıştır. Bu çalışma, Gerger Avacık yaylasında, değişen sosyo-ekonomik şartların yayla meskenleri farklılaşmasına etkisi üzerine odaklanmıştır. Çalışma, yörede yapılan gözlemler ve yayla halkıyla yapılan mülakatlar sonucu elde edilen veriler üzerine temellendirilmiş ve yörede yaşanan sosyal, ekonomik ve mekânsal değişimler mesken özelinde irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Gerger, Avacık Yaylası

The effects of socio-economic conditions on differentiation of rural dwellings; The case of Avacik Yaylasi (Gerger / Adiyaman)

Öz

Rural dwellings, mainly shaped by the conditions of the natural environment, are under a great pressure from the reinforced concrete dwellings of the modern age. This pressure displays itself not only on the dwellings located at permanent rural premises but also on the dwellings on the Plateau spaces used at certain times of the year. The traditional dwellings of the Avacik Yaylasi of the Gerger district are also about to become extinct as a result of such a pressure. These dwellings which are called "Hol" by local people, shaped with the influence of the natural environmental conditions, are created by fortifying the cavities and coves on the mountainous space using stone materials again obtained from the site and its top being covered by oak branches and leaves. The mentioned dwellings contain characteristics that reflect the natural and cultural geographical conditions of the region in all respects. On one hand, the fact that transhumance activities that numerous households used to participate in the past has come to the point of extinction, on the other hand, improved the economic conditions partially and access to the yayla area by motorized vehicles has caused reinforced concrete structures have begun to be constructed. Because of these changes, the Hol dwellings to be used less and less and has exposed these dwellings to the threat of becoming extinct. This study focuses on the effect of changing socio-economic conditions on yayla dwellings differentiation in Gerger Avacik Yaylasi. The study was based on the observations made in the region and the interviews held with the people of the yayla settlement and social, economic and spatial changes in the region have been examined in terms of dwellings.

Anahtar Kelimeler

Adıyaman, Gerger, Avacik Yaylasi

Kaynakça

• Baydil, E. (2005). “Taşköprü Çevresindeki Köy Meskenlerinin Yerleşme Coğrafyası Bakımından Değerlendirilmesi” Kastamonu Eğitim Dergisi. 13 (1) 181-192.
• Demir, E. (2002). “Adıyaman Ovasındaki Kır Yerleşmelerinde Mesken Tipleri” Türk Coğrafya Dergisi. 39, 55-78.