Antropojenik Jeomorfoloji: Konusu, kökeni ve amacı

Yıl 2017, Sayı: 69, 69 - 79, 15.12.2017

T.Ahmet Ertek

https://doi.org/10.17211/tcd.319409

Cited By: 13

Öz

Coğrafya, doğal çevreyi; doğal çevrenin kendi arasındaki etkileşimini ve insanla doğa arasındaki ilişkileri inceleyen bir bilim dalıdır. Günümüzde doğaya olan insan etkisi, diğer jeomorfolojik faktörlerin önemine eşittir. İnsan toplumu tarafından yayılan enerjiye rağmen; tektonik hareketler, volkanik faaliyetler, depremler gibi, Dünya’nın iç kuvvetleri ile bunun karşılaştırılması neredeyse önemsizdir. İnsan etkeni, sadece akarsular, buzullar, rüzgârlar, dalga ve akıntılar gibi dış etkenlerin etkisine bağlı olarak ölçülemez, daha fazla etkinlik göstererek onları bazen de geride bırakır. Katlanan nüfus artışı daha büyük talepleri gerektirir ve enerji taleplerini karşılamak için, yeryüzü materyallerinin geniş ölçekte yeniden işlenmesiyle sonuç verir. Hatta biraz daha hızlı olarak büyüme oranı, gelecekte de devam edecek olan bir süreçtir. Antropojenik jeomorfoloji, konusu, kökeni ve amacı son derece farklı insan topluluklarının operasyonu tarafından yaratılmış olan, sürekli gelişen ve genişleyen yeni yerşekilleri olarak tanımlanabilir. Geniş bir manada, yapay bir şekilde yaratılan yerşekilleri, örneğin; orta ve küçük ölçekli iklimlerde ve biotada yani biyolojik bileşeni oluşturan doğal çevrede ve doğal süreçleri biraz değiştirmede çok çeşitli etkiler yapar. Süresi; Pleistosen’e göre 10.000-18.000 yıl gibi çok kısa sürmüş olan Holosen’de son transgresyon meydana gelmiş ve kıyı çizgisi kabaca günümüzdeki görünümünü almıştır. Holosen’e nazaran, 2,5 milyon yıl gibi çok daha uzun sürmüş olan Buzul ve Buzularası dönemlerle temsil olan Pleistosen ise, bir transgresyonla başlar. Bu olay, Pliosen ile Kuaterner’in sınırını meydana getirir. Yaklaşık 1750’lerdeki Sanayi Devrimi’nden günümüze insanoğlunun tarih çağları içindeki, medeniyetin gelişmesine dayalı yaptığı keşif ve icatları sonucunda, artık küreselleşen dünyada doğayı da değiştirme ve şekillendirme yetisini kazanmasından dolayı, biz de Kuaterner’de bir üçüncü dönem olarak “Antroposen” devrinin ayrı olarak ele alınmasında yarar görüyoruz. O nedenle bizim görüşümüze göre de; Jeolojik Devirlerden son 2,5-3 milyon yıllık dönemini sürdüğümüz Kuaterner, yani IV.Zaman kendi arasında 3 döneme ayrılır. Bu dönemler eskiden yeniye: Pleistosen, Holosen ve Antroposen’dir. Burada sadece, son 200-300 yıllık dönem olan Antroposen içinde yerküre üzerinde insanın yapmış olduğu şekillendirmelerin konusunu, kökenini amacını, sistemini ve sınıflandırmasını genel olarak takdim etmeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Antropojenik Jeomorfoloji, İnsanın Oluşturduğu Yerşekilleri, Antroposen=İnsan Çağı, Sanayi Devrimi, Kuaterner

Anthropogenic Geomorphology: The topic, origin and purpose

Öz

Geography is the science that investigates the natural environment relation between each other and interaction between man and nature. Today, the human impact on nature is equal to the importance of other geomorphological factors. Despite the energy emitted by the human society; such as tectonic movements, volcanic activities, earthquakes, to compare it with Earth's internal agents are almost negligible. Human factor, not only rivers, glaciers, winds, sea waves and sea currents can not be measured due to the impact of external agents, but also sometimes showing more efficiency leaves them behind. Folding population growth requires greater demand and to meet the energy demand by providing the results on a large scale reprocessing of earth materials. As even slightly faster growth rate, a process that will continue in the future. The topic, origin and purpose of anthropogenic geomorphology; which is extremely diverse group of people that has been created by the operation, described as constantly evolving and expanding new landforms. A wide sense, landforms created in an artificial manner, for example; medium and small-scale climate and biota and natural processes in the natural environment that is very different effects on biological components that make up a little change is made.Duration; according to the Pleistocene, as 10.000-18.000 years have occurred in the Holocene last transgression which has a very short coastline and roughly took the view that today. Compared to the Holocene, which is represented by Pleistocene Glacial and Interglacial period that has lasted much longer as 2.5 million years ago, it begins with a transgression. This event brings Quaternary and Pliocene boundary of the square. Approximately from 1750’s The Industrial Revolution to the present in the ages of the human history, as a result of his discoveries and inventions that are based on the development of civilization is now due to the increase of the global changing and shaping ability of nature in the world, developing circuit from that date "Human Age", we see the benefits of the transfer in addressing separately in Quaternary as a third epoch "Anthropocene". Also in our view; we take the last 2.5-3 million years of Quaternary cycle of geological era, is divided into three epoch among themselves. This new epoch used in: Pleistocene, Holocene and the Anthropocene. Here only the last 200-300 years in the Anthropocene has made the earth on the issue of forming the human, we will try to introduce the topic, origin, purpose, system and the overall classification.

Anahtar Kelimeler

Anthropogenic geomorphology, Man-made landforms, Anthropocene= human age, The industrial revolution, Quaternary

Kaynakça

• Ardos, M. 1987. Volkan Coğrafyası. İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi, Yay. No: 3235, İstanbul. Ardos, M. 1992. Türkiye’de Kuaterner Jeomorfolojisi. İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi, Yay. No: 3737, İstanbul. Atalay, İ. 2004. Doğa Bilimleri Sözlüğü. İzmir. Erdősi, F. 1987. Impact of Society on the Surface, Water and Climate in the Broader Environs of Mecsek Mountains (in Hungarian). Akadémiai Kiadó, Budapest. Erinç, S. 1970. Türkiye Kuaterneri ve Jeomorfolojinin Katkısı. Jeomorfoloji Dergisi, Sayı:2, s:12-35, Ankara. Erinç, S. 2012a. Jeomorfoloji I (Yeni Basım)(Güncelleştirenler: A.Ertek ve C.Güneysu). DER Yay. No: 284, İstanbul. Erinç, S. 2012b. Jeomorfoloji II (Yeni Basım)(Güncelleştirenler: A.Ertek ve C.Güneysu). DER Yay. No: 294, İstanbul. Erkal ve Taş, 2013. Jeomorfoloji ve İnsan: Uygulamalı Jeomorfoloji. Yeditepe Yay. 494 s., İstanbul. Erlat, Ecmel. 2009. İklim Sistemi ve İklim Değişmeleri. Ege Üniv. Edb. Fak. Yay. No:155, İzmir. Erol, O. 1979. Dördüncü Çağ (Kuvaterner) Jeolojisi ve Jeomorfolojisinin Ana Çizgileri. Ankara Üniv. Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Coğr.Araş.Enst. Yay. No: 22, Ankara. Ersoy, Ş. 2016. 2016 Yılı Doğal Kaynaklı Afetler Yıllığı: Dünya ve Türkiye. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası, Yay. No: 129, Ankara. Ertek,T.A. 2014. Kuaterner Coğrafyası. İ.Ü.AUZEF, e-kitap, 409 s., İstanbul. Ertek, T.A. 2017. Antropojenik Jeomorfoloji: Sistemsel Yaklaşımlar (Editör: T.A.Ertek). Antropojenik Jeomorfoloji. İ.Ü. Açık ve Uzaktan Eğitim Fakültesi, 2016-2017 Ders Yılı e-kitap, s: 6-39, İstanbul. Flint, R. F. 1971. Glacial and Quaternary Geology. John Wiley & Sons, USA. Goudie, A. 2007. The Human Impact on the Environment. 6th edition, Blackwell, Oxford. Goudie, A. 2010. “Foreword”. (Eds. J.Szabó, L.Dávid, D.Lóczy). pp: v-vi, Anthropogenic Geomorphology (A Guide to Man-made Landforms). Springer, 300 pp., Newyork. Güney, E. 1994. Jeoloji – Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. Dicle Üniv. Eğit. Fak. Yay. No:6, Diyarbakır. Haigh, M.J. 1978. Evolution of Slopes on Artifical Landsforms. University of Chicago, Blainarch, UK. Dept.Geol. Res.Paper, 183. Hoşgören, M. Y. 2011. Jeomorfoloji Terimleri Sözlüğü. Çantay Kitabevi, İstanbul. REUTERS / AP, 2014. “Danube floods threatened Belgrade streets" May 19, 2014, Monday/16:28:54/ Spencer, J.E. and Hale, G.A. 1961. The origin, nature and distribution of agricultural terracing. Pasific Viewpoint, 2: 1-40. Steffen, W., A. Sanderson, P. D. Tyson, J. Jager, P. M. Matson, B. Moore, III, F. Oldfield, K. Richardson, H. J. Schnellnhuber, B. L. Turner, II, and R. J. Wasson. 2004. Global change and the Earth system: a planet under pressure. Springer-Verlag, New York, New York, USA. 336 pp., Syvitski, J. 2012. Anthropocene: An epoch of our making. Global Change, Issue 78, March 2012, pp.12-15. Szabó, J. 1993. Social impact on the Earth’s surface (Ed. Z.Borsy). Physical Geography (In Hungarian). Nemzeti Tankönyvkiado, pp.500-518, Budapest. Szabó J, Dávid L (eds.). 2006. Antropogén geomorfológia (Anthropogenic Geopmorphology) University notes. Kossuth Egyetemi Kiadó, Debrecen (the Hungarian version). Szabó, J. 2010. “Anthropogenic Geomorphology: Subject and System”. (Eds. J.Szabó, L.Dávid, D.Lóczy). pp:3-10, Anthropogenic Geomorphology (A Guide to Man-made Landforms). Springer. 300 pp., Newyork. United Nations Department of Economic and Social Relations, 2015. The World Population Table. Turoğlu, H. 2009. Yenilenen Kuaterner Stratigrafisi. Türk Coğrafya Dergisi, Sayı: 53, s:85-90, İstanbul. Yalçınlar, İ. 1969. Strüktüral Jeomorfoloji I ve II. İstanbul Üniv. Edebiyat Fakültesi, Yay. No:29, İstanbul. Zalasiewicz, J., Williams, M., Steffen, W., Crutzen, P. 2010. The New World of the Anthropocene. Environmental Science & Technology, 44 (7), pp 2228–2231.