1930-1960 yılları arası demiryolu ulaşımının Ayancık Yöresinde sosyo ekonomik hayat üzerine etkileri

Yıl 2020, Sayı: 75, 95 - 106, 31.12.2020

Mutlu Kaya , Cevdet Yılmaz

https://doi.org/10.17211/tcd.727048

Cited By: 1

Öz

Demiryolları Sanayi Devrimi ile birlikte ortaya çıkmış, o tarihlerden bu yana hız ve çeşitleri artmış, her alanda olduğu gibi şehirlerin gelişmesi ve çevreleri ile bağlantılarının kurulmasında da önemli rol oynamışlardır. Demiryollarına ülkemizde de önem verilmiş, büyük şehirler ana hatlarla birbirine bağlanırken, bir kısım tali hatlarda da demiryollarının bir çeşidi olan dekovil (dar demiryolu) hatlarından faydalanılmıştır. Türkiye’de yerel ölçekte hizmet veren ve bulundukları mekân üzerinde önemli etkilere sahip bu hatlardan biri de 1930 yılında inşa edilen Ayancık-Zingal dekovil hattıdır. Bu çalışmada Zingal şirketinin Sinop’un Ayancık ilçesinde kurduğu dekovil ağının Ayancık’ın kentsel gelişimi üzerine etkileri açıklanmaya çalışılmıştır. Sinop’un Ayancık yöresindeki ormanları işletmek için kurulan ZİNGAL Şirketi önce Ayancık ilçe merkezine bir kereste fabrikası kurmuş ardından fabrika ile orman sahası arasında nakliyatı sağlamak üzere Ayancık Çayı ve kollarının vadilerini takip eden 96 km uzunluğunda bir dekovil hattı inşa etmiştir. Fabrikaya hammadde temini için kurulan dekovil hattı zamanla köyler ile ilçe merkezi arasında en önemli ulaşım aracı haline gelmiştir. Hat üzerinde drezin (teresin) ve vagonet gibi küçük demiryolu nakil araçlarının da kullanılması ile ulaşımda büyük bir kolaylık sağlanmış, Ayancık, ulaşımın önemli bir sorun olduğu Cumhuriyetin ilk yıllarında, böyle bir imkândan faydalanan ilk yörelerden biri olmuştur. Kır ile kent arasında kurulan bu ulaşım ağı sayesinde Ayancık, geniş bir hinterlanda sahip olmuş, bu durum Ayancık’ın kentsel gelişimini hızlandırmıştır.

Anahtar Kelimeler

ZİNGAL, Demiryolu, Ayancık, Sinop

Impacts of railway transportation between 1930-1960 on socio-economic life in Ayancık

Öz

Railways emerged with the Industrial Revolution and since then, the speed and variety of trains have increased and as in many areas, they have played an important role in the development of cities and establishment of the connection with their environment. In Turkey, railways have also been given importance, while major cities were connected each other by main lines; in some of the secondary lines, narrow-gauge railways, which is a kind of railways, have been used. One of these lines, which serve on a local scale in Turkey and are important influences in their area, is the Ayancık- Zingal narrow-gauge railway line, built in 1930. The aim of this study is to explain the effects of the narrow-gauge railway network established by the Zingal Company in Ayancık district of Sinop on the urban development of Ayancık. ZİNGAL Company was founded to operate the forests in Ayancık region of Sinop. The company then built a 96 km long narrow-gauge railway following the valleys of the Ayancık Stream and its tributaries to provide transportation between the factory and the forest area. Over time, this narrow-gauge railway line, which was built to provide raw material access to the factory, has become the most important transportation way between villages and district centre. The use of small railway transport vehicles such as draisine and wagonette on this line provided great convenience in transportation. Thus, villages in Ayancık became one of the first regions to benefit from such an opportunity in the early years of the Republic, which was the period when transportation was an important problem. With the establishment of this transportation network between the rural area and the city, Ayancık got a wide hinterland and thus, the urban development of Ayancık was accelerated.

Anahtar Kelimeler

ZİNGAL, Railway, Ayancık, Sinop

Kaynakça

• Ahmet Mithat, (1929). Vasi ormanlarımızdan Çangal, Zindan. Orman ve Av Dergisi, 1/9, ss.1–12.
• Akşam Gazetesi. (1934). Ayancık. 27 Temmuz 1934. Arkitekt. (1940). Haberler. Sayı: 119-120. <http://dergi.mo.org.tr/ dergiler/2/69/646.pdf> Son Erişim tarihi 04/06/2020.
• Ayancık Orman İşletme Müdürlüğü. (1945). Zingal Devir-Teslim Tutanakları. Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (1937). Zingal ormanının İşletilmesiyle ilgili yeni orman kanun tasarısındaki maddeler. Yer: 183 - 264 – 9.
• Bekir, R. (1934). Fenni Kesilen Orman Hiçbir Zaman Mahvolmaz!. Cumhuriyet Gazetesi (19/11/1934).
• Cumhuriyet Gazetesi, (1930a). Müteahhit Aranıyor. 13 Mayıs 1930. Cumhuriyet Gazetesi, (1930b). Türk Makinistleri Aranıyor. 15 Haziran 1930.
• Cumhuriyet Gazetesi, (1934). Başvekilimiz Sinop’ta. 17 Ağustos 1934. Çağlar, Y. (1979). Türkiye’ de Ormancılık Politikası, Ankara: İz Yayıncılık, Ankara.
• Decauville Spoorweg Museum Home. (2020). Decauville... Een beetje geschiedenis. ‹https://www.decauville.nl/webmuseum/› Son erişim 10 Mart 2020.
• Gökmenoğlu, T. (1988). Sinop ve İlçeleri: Ayancık Rehberi, İstanbul: Usta Matbaacı, İstanbul.
• Höhn, P. and Yılmaz, C. (2013). Holztransport zu Lande, zu Wasser, auf Schienen und in der Luft; Die Waldbahn der ZİNGAL AG in Ayancik, Türkei. Teil:10, Argeschmalspur INFO, 4/2013, 40-46.
• Kaya, M. (2011). Türkiye’nin ilk sanayi kasabalarından biri: Ayancık, Sinop. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, 19 Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Kaya, M. (2015). Ayancık ve Yakın Çevresinin Ekoturizm Potansiyeli. Yayımlanmamış doktora tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Kaya, M. ve Yılmaz, C. (2018a). Bir Anadolu Kentinin Kuruluş ve Gelişmesinde Sanayinin Etkisi: Ayancık Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (1), 167-188. DOI: 10.30803/adusobed.346754
• Kaya, M. ve Yılmaz, C. (2018b). Endüstriyel Miras Turizmi İçin Bir Örnek: Ayancık-Zingal Orman İşletmesi (Sinop). Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 32 (44), 121-162.
• Kaya, M. ve Yılmaz, C. (2019). Kent ve Demiryolu; Ayancık-Zingal Örneği (Sinop). IV. Uluslararası Kent Araştırmaları Kongresi Bildiriler Kitabı içinde ss.879-891. Ankara.
• Kent ve Demiryolu. (2019). http://kentvedemiryolu.com/sinop-ayancik- ormani-dekovil/ sitesinden 10/08/2019 tarihinde elde edildi.
• Kutlutan, İ. (1938). Devlet Orman İşletmesi Bakımından Zingal Ormanlarında ve Kereste Fabrikasında Tetkikler. Orman ve Av Dergisi, 11, ss. 240–273.
• TDK (2020). Güncel Türkçe Sözlük. ‹https://sozluk.gov.tr/› Son erişim tarihi 24/09/2019.
• Türkiye Gazetesi. (2019). Hayati Vakko Vitali Hakko . ‹https://www. Turkiye gazetesi.com.tr/yazarlar/irfan-ozfatura/427893.aspx› Son erişim tarihi 14/10/ 2019.
• Ökçün, A. G., (1997). 1920–1930 Yılları Arasında Kurulan Türk Anonim Şirketlerinde Yabancı Sermaye, Ankara: Sermaye Piy. Kurulu Yayınları, Ankara.
• Yılmaz, C. (2004). Ayancık ve Çevresinin Sosyo-Ekonomik Tarihinde Çok Önemli Bir Kuruluş; Zingal Şirketi. İst. Üniv. Uluslararası Yer Bilimleri Sempozyumu Bildiriler Kitabı içinde ss.793–800. İstanbul.
• Yılmaz, C. (2012). Sanayide Yer Seçimi ve Küreselleşme: Ayancık-Zingal Örneği (Sinop). A.Ü. Türkiye Coğ. Arş. ve Uyg. Merkezi (TÜ- CAUM) VII. Coğrafya Semp. Bildiriler Kitabı içinde ss. 297-309, Ankara.
• Zindan ve Çangal Ormanları Türk Anonim Şirketi. (1943). 1942 Hesap Yılı İdare Meclisi ve Murakıb Raporu, İstanbul: L. Murkides Basımevi, İstanbul.
• Zindan ve Çangal Ormanları Türk Anonim Şirketi. (1945). 1945 Hesap Yılı İdare Meclisi ve Murakıb Raporu, İstanbul: L. Murkides Basımevi, İstnabul.