Eşitsizliğin mekânsal temsilleri olarak graffitiler: Balıkesir kentinde bir inceleme

Yıl 2022, Sayı: 81, 173 - 186, 31.12.2022

Güldane Mirioğlu Merve Akcalı

https://doi.org/10.17211/tcd.1185013

Öz

Kentler, nüfus çeşitliliği ile eşitsizliklerin belirginleştiği yerleşmelerdir. Eşitsiz yaşam koşulları içerisinde,
kentin ötekileri olarak tanımlayabileceğimiz “öteki” bireyler günlük yaşamda çeşitli var olma
taktikleri ile hayatta kalırlar. Bu var olma biçimlerinden biri de kentte bıraktıkları izlerdir. Bu izlerin
en belirgin biçimleri ise “ben de varım” demenin bir aracı olan graffitilerdir. Bu bağlamda graffitiler
eşitsizliğin belirgin mekânsal temsilleridir. Bu temsillerin eşitsizlik ile ilişkisini anlamak amacıyla bu
çalışmada kentin nisbeten zengin ve yoksul olan iki mahallesindeki graffitiler incelenmiştir. İncelenecek
mahallelerin seçiminde konut kira bedelleri üzerinden bir inceleme yapılmış ve bu inceleme
sonucunda Bahçelievler Mahallesi ile Gümüşçeşme Mahallesi çalışma sahası olarak belirlenmiştir.
Çalışma sahasında graffitilerin, uygulandıkları yüzeyler, uygulama biçimleri, anlam ve içerikleri
bakımından iki mahalle arasındaki farkların mekânsal temsilleri olduğu anlaşılmıştır. Çalışma sahasında
nisbeten orta-üst sınıftan kişilerin yaşadığı mahallede marka adları, cix, kral gibi sınıfsal
söylemler, sloganlar, aşk ve sanatsal uygulamalara karşın nisbeten alt sınıftan kimselerin yaşadığı
mahallede arabesk söylemler, suç-şiddet söylemleri, duygu ve dayanışma söylemleri ile artan hegemonik
erkeklik temsilleri iki mahalle arasındaki farkların graffitilerdeki temsilleridir. İki mahalle
arasındaki sosyo-ekonomik farklar mekânsal pratiklerde etkili olup üretilen mekân bir tarafta üst
sınıf pratikleri gündelik yaşamın bir parçası yaparken diğer tarafta alt sınıf pratiklerin yeniden üretimine
karşılık gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

grafiti, eşitsizlik, kamusal mekân, öteki mekânlar, mekân üretimi

Graffiti as spatial representations of inequality: A study in Balıkesir city

Öz

Inequalities become evident in cities as cities are settlements where population diversity. In
unequal conditions, people survive with various tactics in daily life. One of these forms of existence
is the traces that they leave in the city. The most obvious forms of these traces are graffiti,
which is a mean of saying “I’m here”. In this context, graffiti are distinct spatial representations
of inequality. In order to understand the relationship between these representations and
inequality, in this study, graffiti in two relatively rich and poor neighborhoods of the city were
examined. In the selection of the neighborhoods, an examination was made on the rental prices
of the houses and as a result of this examination, Bahçelievler neighborhood and Gümüşçeşme
neighborhood were determined as the study area. It has been understood that graffiti in the
study area are spatial representations of the differences between the two neighborhoods in
terms of the surfaces on which they are applied, their application styles, meaning and content.
The socio-economic differences between the two neighborhoods are effective in spatial
practices. On one hand, the produced space corresponds to the reproduction of lower-class
practices, on the other hand, it has made upper-class practices a part of daily life.

Anahtar Kelimeler

graffiti, inequality, public space, other spaces, the production of space

Kaynakça

• Akıncı, D., & Dursun, N. (2021). Sokakların protest ifade yöntemi: Graffiti sanatı. Journal of Social and Humanities Sciences Research, 8(72), 1721-1738.
• Aral, H. (2021). Kültürel bir pratik olarak graffiti ve sokak sanatı: Atina örneği. Millî Folklor, (129), 217-228.
• Aydın, F. A. (2020). Şehir markalaşması ve graffiti: Örnekler üzerinden bir değerlendirme. KİLAD- Kocaeli üniversitesi İletişim Fakültesi Araştırma Dergisi, (16), 233-258.
• Ayhan, A. (2021). Kent mekânında bir çeviri biçimi olarak sokak sanatı. Çeviribilim ve Uygulamaları Dergisi, (31), 91-107.
• Ayral, R. (2014). Duvarların dili: graffiti/sokak sanatı. İçinde Bahar T., Çolakoğlu F., Ataç A. & Soley U. (Ed.), (M.Şeyhun-Çalışlar, A.Düzkan & O. Türkay, Çev.). Duvarların dili graffiti/sokak sanatı (ss. 9-16). Pera Müzesi Yay.
• Bağış, R.C. (2019). Bir alt kültür grubu olarak Denizli graffiti gençliği. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(4), 1287-1309.
• Balkır, N., Kuru, A.Ş. (2016). Sokak sanatı ve graffitinin pedagojik bir yöntem olarak işlerliği, İdil, 5(26), 1645-1658.
• Başer, D., Kırlıoğlu, M., & Aktaş, A. M. (2014). Ergenlikte kendini ifade etme biçimi olarak duvar yazıları: sosyal hizmet perspektifinden nitel bir çalışma. Toplum ve Sosyal Hizmet, 25(1), 7-20.
• Bülbül, H. (2017). Sanatta özgürleşme ve yeni ideoloji olarak grafitti. İçinde N. Elmas, F. Uslucan, S. Özbek, A. Özbek, A. Keskin (Ed.), 1. Uluslararası Dil Sanat ve İktidar Sempozyumu Bildiriler Kitabı (s. 333-342). https://www.academia.edu/35516640/I_Uluslararas% C4%B1_Dil_Sanat_ve_%C4%B0ktidar_Sempozyumu_Bildirileri_ Kitab%C4%B1
• Cresswell, T. (1996). In place/out of place. Geography, Ideology, and Transgression. University of Minnesota Press.
• Çoban, F. (2013). “Riot Is Not Diet”: Berlin örnek alanında kadın graffiticiler. Fe Dergi, 5(1), 75-87.
• Davies, S. (2019). The Art of Getting Even: Exploring gender equality in the graffiti subculture. UXUC, 1(2), 34-49. 27.09.2022 tarihinde erişildi. https://journals.ap2.pt/index.php/UXUC/article/ view/200/159
• De Certau, M. (2008). Gündelik hayatın keşfi I. Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları. (L. Arslan-Özcan, Çev.) Dost Kitabevi Yay. (Orijinal çalışma 1990’da yayınlandı).
• Dener, A., & Özmen, İ. (2009). Şehir yüzeylerindeki kötü sözler. Çevrimiçi Tematik Türkoloji Dergisi, 1(2), 68-90.
• Emecan, N. (2007). Duvar yazıları ne diyor?. Journal of Turkish Linguistics, 1(1), 157- 167.
• Erdoğan, G. (2017). Kamusal mekânda iletişim aracı olarak graffiti: Beyoğlu Yüksek Kaldırım Sokağı örneği. Journal of Human Sciences, 14(1), 50-62.
• Evcil, A. N., & Yalçın-Usal, S. S. (2020). Sağır duvarları sanatla kazanmak: duvar resimleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(2), 273-287.
• Evgin, N. Ş. (2022). Dört duvar arasında hapsolan graffiti. ART/icle: Sanat ve Tasarım Dergisi, 2(1), 1-21.
• Foucault, M. (1986). Of other spaces. (J. Miskowiec, Çev. ). Diacritics, (16), 22-27.
• Fransberg, M. (2019). Performing gendered distinctions: young women painting illicit street art and graffiti in Helsinki, Journal of Youth Studies, 2(4), 489-504.
• Gadsby, J. M. (1995). Looking at the writing on the wall: A critical review and taxonomy of graffiti texts.. http://www.graffiti.org/ faq/critical.review.html
• Gemci, A. G. & Erinsel-Önder, D. (2020). Graffitinin yer oluşturucu etkisi: İstanbul Karaköy Alt Geçit örneği. Megaron. 15(3), 350-368.
• Gökova, H. (2020). Sokak sanatında üsluba dair yorumlar ve muhalif boyut. YEDİ, (23), 97-107. https://doi.org/10.17484/ yedi.620033
• Green, J. A. (2003). The writing on the stall: gender and graffiti. Journal of Language and Social Psychology, 22(3), 282-296. https:// doi.org/10.1177/0261927X03255380
• Harvey, D. (2014). Postmodernliğin durumu. (S. Savran, Çev.). 7. Baskı. Metis Yay. (Orijinal çalışma 1990’da yayınlandı).
• Heyd, T., & Karnatz, A. (2020). Handstyle as social meaning: Graphic variation, graffiti and gender. Ampersand. (7),1-12.
• Işıktan, F., & Yiğiter, O.M. (2019). Disiplinler arası bağlamda graffiti uygulamaları. Ulakbilge. (43), 1009–1020. https://doi: 10.7816/ ulakbilge-07-43-13
• Kalaycıoğlu-Kırlıoğlu, H. İ.,Kırlıoğlu, M., & Başer, D. (2016). Hegemonik erkekliğin inşasında duvar yazıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksek Okulu Dergisi, 19(1), 221-238.
• Karakaş, R. (2018). Duvar yazılarına biçembilim ve göstergebilim açısından bir bakış. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 7(49), 1117-1127.
• Kınay, Ö. (2021). Yerel yönetimlerde graffiti sanatının halkla ilişkiler aracı olarak kullanımı: Başakşehir Belediyesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. (114), 295-312. Kutal, G. (1988). Biz duvar yazısıyız. Metis yay.
• Lefebvre, H. (2014). Mekânın üretimi.( I. Ergüden, Çev.). 2. Baskı. Sel yay. (Orijinal çalışma 1974’de yayınlandı).
• Leong, P. (2016). American graffiti: deconstructing gendered communication patterns in bathroom stalls. Gender, Place & Culture, 23(3), 306-327. https://doi.org/10.1080/0966369X.2014.991705
• Lombard, K.J. (2013). Men against the wall: Graffiti(ed) masculinities. The Journal of Men’s Studies, 21(2), 178-190.
• Mare, C. (2014). Sanat tarihini yeniden düzenlemek. İçinde Bahar T., Çolakoğlu F., Ataç A. & Soley U. (Ed.), (M.Şeyhun-Çalışlar, A.Düzkan & O. Türkay, Çev.). Duvarların dili graffiti/sokak sanatı (ss. 39-41). Pera Müzesi Yay.
• Marshall, G. (2009). Sosyoloji sözlüğü. (O. Akınhay & D. Kömürcü, Çev.). Bilim ve sanat yay. (Orijinal çalışma 1994’de yayınlandı).
• Meriç, Ö. (2017). Duvardaki şen direniş: Graffiti başka bir dünya tahayyülü sunabilir mi? Intermedia International e-journal, 4(6), 141-154.
• Phua, V. C. (2020). Gendering graffiti in Brazil. Visual Studies, 35(2-3), 136-148. https://doi.org/10.1080/1472586X.2020.1770625
• Sahibinden.com (Şubat, 2022). Balıkesir Kentsel Mahalleleri Kira Bedelleri 19.02.2022 tarihinde incelenmiştir. https://www.sahibinden. com/
• Satıcı, F. K. (2009). Sanatta bir özgürleşme ve kapatılma biçimi olarak graffiti [Yayımlanmamış doktora tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Stowers, G. C. (1997). Graffiti Art: An essay concerning the recognition of some forms of graffiti as art. http://www.graffiti.org/faq/ stowers.html
• Şişman, R. S. (2019). Duvar yazılarındaki anlam çeşitliliğine tematik yaklaşım, Muş merkez örneği. folklor/edebiyat, 25(98), 309-326. https://doi.org/10.22559/folklor.901
• Taş, T. (2021). Göçmen kamusallığının mekânsal görünümleri: Gaziantep’te yaşayan Suriyeli göçmenlerin duvar yazıları. International Review of Migration and Refugee Studies, 2(1), 26-34.
• Toy, E., & Görgülü, E. (2018). Kamusal alanda sanat uygulamalarına bir örnek: Mural İstanbul. Journal of International Social Research, 11(56), 1150-1160. http://dx.doi.org/10.17719/ jisr.20185639080
• Turan, T., & Erçevik-Sönmez, B. (2021). Duvar resimlerinin mimari mekânlar bağlamında analizi. Journal of Architectural Sciences and Application, 6(1), 288-300. https://doi.org/10.30785/ mbud.821836
• Web tabanlı cadde-sokak haritası (2022, Mart). Balıkesir kenti Bahçelievler ve Gümüşçeşme mahalleleri cadde-sokak haritaları. https:// www.openstreetmap.org/
• White, R. (2001). Graffiti, crime prevention and cultural space. Current Issues in Criminal Justice, 12(3), 253-268. https://doi.org/1 0.1080/10345329.2001.12036199
• Yeniköy, B., Çelik, M., & Şahin, C. (2017). Zıt iki sanatın disiplinler arası yaklaşımı: graffiti ve ahşap boyama. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi (ASEAD). 4(12). 770-780.
• Yıldırım, N. (2020). Okul duvar yazıları ve öğrenci görüşlerine ilişkin nitel bir analiz. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 8(14), 30-51. https://doi.org/10.46778/goputeb.458174
• Yogan, J.L., & Johnson, M.L. (2006). Gender differences in jail art and graffiti. The South Shore Journal, (1), 31-52.