Two Tales from the Dialect of Gunbad and Their Language Properties

Yıl 2015, Sayı: 39, 41 - 60, 25.11.2015

Talip Doğan

Öz

Iran is one of the geographies which Turks lived intensively in and was also ruled throughout history. Today, Turk groups like Azerbaijan Turks, Kashkays, Abivardis, Sonqors, Khalaj Turks, Kazakhs, Uzbeks, Khorasan Turks and Turkmens are living in different regions of Iran. Turkmens live in the region of Turkmensahra in the northeast of Iran. Turkmensahra is situated in the province of Khorasan-ı Razaviand the region containing the north of the North Khorasan and the city of Golestan in Iran. It is reported that the population of Turkmens in these regions is 1,5-2 million. In this study, the tales of Oğlaklı Keçi and Ecekecân collected in the dialect of Gunbad were studied. The tales were typed by transcriptionand also transferred to Turkish. Beside this, the language properties in the texts were examined

Anahtar Kelimeler

İran-Turk dialects, Turkmen language, dialect of Gunbad

Günbed Ağzından İki Masal ve Dil Özellikleri

Öz

İran, tarih boyunca Türklerin yoğun olarak yaşadığı ve aynı zamanda yüzyıllarca yönetimi altında olduğu coğrafyalardan biri olmuştur. Bugün, İran’ın çeşitli bölgelerinde Azerbaycan Türkleri başta olmak üzere Kaşkaylar, Ebiverdiler, Sungurlar, Halaçlar, Kazaklar, Özbekler, Horasan Türkleri ve Türkmenler gibi Türk grupları yaşamaktadır. Türkmenler, İran’ın kuzeydoğusunda yer alan Türkmensahra bölgesinde yaşamaktadır. Türkmensahra bugün, İran’ın Gülistan eyaleti ile Kuzey Horasan eyaletinin kuzeyini kapsayan bölge ile Razavi Horasan eyaletinde yer almaktadır. Sözü edilen bölgelerde Türkmenlerin nüfusunun 1,5 ila 2 milyon arasında olduğu bildirilmektedir. Bu çalışmada, Günbed ağzından derlenen Oğlaklı Keçi ve Ecekecân adlı masallar ele alınmıştır. Çalışma çerçevesinde masallar, çeviri yazı alfabesiyle yazıya geçirilmiş ve aynı zamanda Türkiye Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Ayrıca, metinlerin dil özellikleri üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

İran Türk ağızları, Türkmence, Günbed ağzı

Kaynakça

• AZMUN, Yusuf (1990), “Türkmencede Aslî ve Dolaylı Uzun Ünlüler”, Journal of Turkish Studies (Türklük Bilgisi Araştırmaları), Fahir İz Armağanı, Volume 14, s. 75-94.
• BİCBABAEİ, Behrouz (2012), “İran Türkolojisi Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi: Tezler”, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C 9, S 2, s. 119-143.
• BLAGA, Rafael (1997), İran Halkları El Kitabı.
• CEYLAN, Mustafa (2010), İran Türkmencesinde Yapım Ekleri (Farsça-Türkmence Gazi Sözlüğü Üzerinden Bir İnceleme), Kırıkkale Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• CLAUSON, Sir Gerard (1972), An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• DİEJİ, Abdolrahman (2011), “İran Türkmenlerinin Dil ve Edebiyatına Genel Bir Bakış”, Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Bahar 2010, S 29, s. 35-42.
• DOERFER, Gerhard ve HESCHE, Wolfram (1998), “Türkmenische Materialien aus Gonbad-e Qābūs”, Materialia Turcica, Band 19, 1998.
• ECKMANN, János (2003), Çağatayca El Kitabı, (Çev. Günay Karaağaç), Ankara, Akçağ Yayınları. (=ÇEK)
• ERCİLASUN, Ahmet Bican vd. (1991), Karşılaştırmalı Türk Lehçeleri Sözlüğü (Kılavuz Kitap) I, Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları. (=KTLS)
• ERCİLASUN, Ahmet Bican ve AKKOYUNLU, Ziyat (2014), Kâşgarlı Mahmud. Dîvânu Lugâti’t Türk (Giriş-Metin-Çeviri-Notlar-Dizin), Ankara, TDK Yayınları. (=DLT)
• GABAİN, A. von (2007), Eski Türkçenin Grameri, (Çev. Mehmet Akalın), Ankara, TDK Yayınları. (=ETG)
• GAZİ, Hacı Mıratdurdı (2002), Ferheng-i Gazi. Fârsî-Turkmenî, Günbed, Gabus Yayınları.
• GÖKDAĞ, Bilgehan Atsız (2013), “İran Türkleri”, Yeni Türkiye, Eylül-Ekim, 54, s. 2203- 2214.
• HAMZAYEVA, M. Ya. vd. (1962), Slovar Turkmenskogo Yazıka, Aşhabad, İzdatelstvo
• Akademii Nauk Turkmenskoy SSR. (=STY)
• HANSER, Oskar (2003), Türkmence El Kitabı (Çev. Zuhal Kargı Ölmez), Türk Dilleri
• Araştırmaları 17, İstanbul.
• KARA, Mehmet (2005), Türkmen Türkçesi Grameri, Ankara, Gazi Kitabevi.
• KARAHAN, Leylâ (1996), Anadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara, TDK Yayınları.
• NAZARİ, Abdollah ve ROUTAMAA, Judy (2012), “The Iranian Turkmen Language From A Contact Linguistics Perspective”, Turkic Languages, 16, s. 215-238.
• ŞİRELİYEV, M. Ş. (1962), Azerbaycan Dialektolojiyasının Esasları, Bakı.
• TEKİN, Talât vd. (1995a), Türkmence-Türkçe Sözlük, Türk Dilleri Araştırmaları 18, An- kara. (=TTS)
• TEKİN, Talât (1995b), Türk Dillerinde Birincil Uzun Ünlüler, Türk Dilleri Araştırmaları 13, Ankara. (=TDBUÜ)
• TEKİN, Talât (2010), Orhon Yazıtları, Ankara, TDK Yayınları. (=OY)
• TULU, Sultan (2009a), “İran’a Yapılan bir Araştırma Gezisi ve Gümbed Ağzı”, Türkiye Türkçesi Ağız Araştırmaları Çalıştayı Bildirileri, 25-30 Mart 2008, Şanlıurfa, Ankara, TDK Yayınları, s. 693-731.
• TULU, Sultan (2009b), “Türkmencenin Gümbed Ağzı’ndan Bir Metin ve Örnekli Sözlük, Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 4/4, Summer 2009, s. 945-967.
• YILDIRIM, Zeynep (2008), Gümbed Ağzından Derlemeler (Giriş-Gramer-Metinler-Söz- lük), Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Muğla.