Traditional Uses of Some Food Plants in Suruç (Şanlıurfa, Turkey)

Yıl 2022, , 59 - 65, 25.03.2022

Serhan Yalçın , Hasan Akan , Uğur Çakılcıoğlu

https://doi.org/10.46810/tdfd.956778

Cited By: 1

Öz

This research was carried out throughout a period of approximately two years between 2019-2020 and aimed to identify wild food plants frequently used by people living in Suruç district (Şanlıurfa) and some of its surrounding villages. 64 taxa belonging to 27 families were identified through these interviews that we conducted with 44 people. The demographic information of the interviewees, both the local and scientific names of the plants they use for food purposes, the parts of the plants used and the methods of preparing the plants were recorded. The plants used by the habitants of the region were scientifically diagnosed at Harran University herbarium and were recorded as herbarium material. The families of the plant taxa, their scientific and local names,their patterns of use and use value (UV) of the plants were calculated and presented in a table. The families with the widest taxa discovered in our research throughout the region are Asteraceae with 10 taxa (16%), Lamiaceae with 10 taxa (16%), Malvaceae with 5 taxa (8%), Brassicaceae with 4 taxa (6%), Fabaceae with 4 taxa (6%), Apiaceae with 3 taxa (5%) and Rosaceae with 3 taxa (5%); while genus discovered to have the widest taxa are Mentha L. with 3 taxa, Crocus L., Euphorbia L., Malva L., Papaver L., Salvia L. with 2 taxa. Food plants are usually consumed as food after their stems are peeled, their leaves are used to make salads; they are cooked by adding tomato paste, rice or egg, used as a spice and brewed like tea. Most common plant parts used for food purposes are above ground, leaf, stem, root and fruit. Some cultivated and natural plants in Suruç district are used for food purposes. Our literature review has revealed that the food plants used in Suruç district are also used both for food and medicinal purposes in different regions of our country.

Anahtar Kelimeler

Suruç, Food plants, Traditional use, Ethnobotany, Şanlıurfa, Turkey

Destekleyen Kurum

Harran Üniversitesi

Proje Numarası

19110

Teşekkür

This article was reproduced from the master's thesis (S.Yalçın) financially supported by Harran University Coordination Unit for Scientific Research Projects (HÜBAP) (Project No: 19110). We are grateful to HÜBAP for their valuable support.

Suruç’ta (Şanlıurfa-Türkiye) Bazı Gıda Bitkilerin Geleneksel Kullanımları

Öz

Bu araştırma 2019-2020 yılları arasında yaklaşık iki yıllık bir sürede, Suruç ilçesi (Şanlıurfa) ve çevresindeki bazı köylerinde yaşayan insanların kullandığı yabani gıda bitkilerin tespit edilmesi için yapılmıştır. 44 kaynak kişi ile yapılan görüşmelerde 27 familyaya ait 64 takson tespit edilmiştir. Görüşme yapılan kişilerin demografik bilgileri, gıda amaçlı kullandıkları bitkilerin yerel adları ve bilimsel adları, kullanılan bitki kısımları ve bitkileri hazırlama yöntemleri kayıt edilmiştir. Bölge halkının kullandığı bitkilerin Harran Üniversitesi herbaryumunda teşhisleri yapılmış ve herbaryum materyali haline getirilmiştir. Bitki taksonların familya, bilimsel ve yöresel adları, bitkilerin kullanım şekilleri ve kullanım değerleri (UV) hesaplanarak tablo halinde sunulmuştur. Bölgede yaptığımız araştırmada en çok takson içeren familyalar şöyledir; Asteraceae 10 takson (% 16), Lamiaceae 10 takson (% 16), Malvaceae 5 takson (% 8), Brassicaceae 4 takson (% 6), Fabaceae 4 takson (% 6), Apiaceae 3 takson (% 5), Rosaceae 3 takson (% 5), en çok takson içeren cinsler ise; MenthaL. 3 takson, CrocusL., EuphorbiaL., MalvaL., PapaverL., SalviaL. ise 2 takson içermektedir. Gıda bitkileri en çok gövdesi soyulduktan sonra yenilir, yaprakları salata yapımında kullanılır, salçalı, pirinçli, yumurtalı yemeği yapılır, baharat olarak kullanılır ve çay olarak demlenip içilir. Gıda amaçlı en çok kullanılan bitki parçaları; toprak üstü, yaprak, gövde, kök ve meyve gibi organlardır. Suruç ilçesinde bazı kültür ve doğal yetişen bitkiler gıda amaçlı kullanılmaktadır. Literatür araştırmamızda, Suruç ilçesinde kullanılan gıda bitkileri ülkemizin farklı bölgelerinde gıda ve tıbbi amaçlı kullanıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Suruç, Gıda bitkileri, Geleneksel kullanım, Etnobotanik, Şanlıurfa, Türkiye

Proje Numarası

19110

Kaynakça

• [1] Arslan N. Doğal ekonomik bitkilerin korunması. Tarım Köy Der. 1992;74:17-9.
• [2] Kaval İ, Behçet L, Çakılcıoğlu U. Survey of wild food plants for human consumption in Geçitli (Hakkari, Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2015;14:183-90.
• [3] Polat R, Güner B, Yüce-Babacan E, Çakılcıoğlu U. Survey of wild food plants for human consumption in Bingöl (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2017;16:378-84.
• [4] Çakılcıoğlu U. An ethnobotanical field study; Traditional foods production and medicinal utilization of Gundelia L. species in Tunceli (Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2020;19(4):714-8.
• [5] Redzic S. Wild edible plants and their traditional use in the human nutrition in Bosnia-Herzegovina. Ecol Food Nutr. 2006;45(3):189-232.
• [6] Ertuğ F. Etnobotanik. Güner A., Ekim T. (Editörler) Resimli Türkiye Florası (Cilt 1). İstanbul: ANG Vakfı, Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları; 2014;319-420.
• [7] Heinrich M, Barnes J, Gibbons S, Williamson EM. Fundamentals of pharmacognosy and phytotherapy. Edinburgh; Churchill Livingstone, 2004.
• [8] Öztürk M, Özçelik H. Doğu Anadolu’nun faydalı bitkileri (Useful plants of East Anatolia). SİSKAV (Siirt, İlim, Spor, Kültür ve Araştırma Vakfı). Ankara: Semih Ofset; 1991.
• [9] Baytop T. Türkiye’de bitkiler ile tedavi. İstanbul Eczacılık Fakültesi, No: 40, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları; 1984.
• [10] Baytop T. Therapy With Medicinal Plants in Turkey (Past and Present). Istanbul: Nobel Medicine Publication; 1999.
• [11] Güner A, Aslan S, Ekim T, Vural M, Babaç MT. Türkiye bitkileri listesi (Damarlı Bitkiler). İstanbul: Nezahat Gökyiğit Botanik Bahçesi ve Flora Araştırmalar Derneği Yayınları; 2012.
• [12] Muratoğlu T. Mahalli idareler mevzuatında 6360 sayılı kanunla yapılan değişiklikler. Dicle Üniv Hukuk Fak Der. 2015;20(32):59-96.
• [13] Akman Y. İklim ve biyoiklim. Ankara: Palme Yayınları; 2011.
• [14] T.C. Suruç Kaymakamlığı; www.suruc.gov.tr/tarih
• [15] www.urfafx.mekan360.com/iys_ilceçiler
• [16] Şahinalp MS. Fonksiyonları ve arazi kullanım problemleri açısından Suruç şehri. J Int Social Res. 2019;12(68):461-78.
• [17] Davis PH. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol 1-9, UK. Edinburgh: Edinburg University Press; 1965–1985.
• [18] Davis PH, Mill RR, Tan K. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. Vol 10, UK. Edinburgh: Edinburg University Press; 1988.
• [19] Güner A, Ekim T. Resimli Türkiye Florası. Cilt: 1, NGBB yayınları flora dizisi 2, İstanbul: Flora Araştırmaları Derneği ve Türkiye İş Bankası kültür yayınları; 2014.
• [20] Güner A, Özhatay N, Ekim T, Başer KHC. Flora of Turkey and the East Aegean Islands. (Supplement 2). UK. Edinburgh: Edinburg Univ. Press; 2000.
• [21] Trotter RT, Logan MH. Informant consensus: a new approach for identifying potentially effective medicinal plants, In: Plants in indigenous medicine and diet, behavioural approaches, edited by Etkin NL, Bredford Hills, NY: Redgrave Publishing Company; 1986.
• [22] Akan H, Aslan M, Balos MM. Şanlıurfa semt pazarlarında satılan doğal bitkilerin etnobotaniği. Ot Sist Bot Der. 2005;12(2):43-58.
• [23] Akan H, Balos MM, Tel AZ. Birecik (Şanlıurfa) yöresindeki bazı baklagil bitkilerin etnobotanik özellikleri. Adıyaman Üniv Tarım Araşt Uyg Merk Uluslararası Der. 2013;1(1):32-40.
• [24] Akbay P, Basaran AA, Undeger U, Basaran N. In vitro immunomodulatory activity of flavonoid glycosides from Urtica dioica L. Phytotherapy Res. 2003;17:34-7.
• [25] Bnouham M, Merhfour FM, Ziyyat A, Mekhfi H, Aziz M, Legssyer A. Antihyperglycemic activity of the aqueous extract of Urtica dioica. Fitoterapia 2003;74:677-81.
• [26] Özcan M. Antioxidant activities of rosemary, sage, and sumac extracts and their combinations on stability of natural peanut oil. J Med Foods. 2003;6:267-70.
• [27] Gülçin İ, Küfrevioğlu OI, Oktay M. Büyükokuroğlu ME. Antioxidant, antimicrobial, antiulcer and analgesic activities of nettle (Urtica dioica L.). J Ethnopharmacol. 2004;90:205-15.
• [28] Küpeli E, Tosun A, Bahadır Ö. Evaluation of anti-inflammatory and antinociceptive activities of Helichrysum Gaertner species (Asteraceae). Turk J Pharmaceutical Sci. 2006;3:141-9.
• [29] Deliorman DO, Hartevioğlu A, Küpeli E, Yeşilada E. In vivo anti-inflammatory and antinociceptive activity of the crude extract and fractions from Rosa canina L. fruits. J Ethnopharmacol. 2007;112:394-400.
• [30] Hadizadeh I, Peivastegan B, Kolahi M. Antifungal activity of nettle (Urtica dioica L.), colocynth (Citrullus colocynthis L. Schrad), oleander (Nerium oleander L.) and konar (Ziziphus spina-christi L.) extracts on plants pathogenic fungi. Pakistan J Biological Sci. 2009;12:58-63.
• [31] Orhan N, Aslan M, Hosbas S, Deliorman OD. Antidiabetic effect and antioxidant potential of Rosa canina fruits. Pharmacog Mag. 2009;5:309-15.
• [32] Mükemre M, Behçet L, Çakılcıoğlu U. Survey of wild food plants for human consumption in villages of Çatak (Van-Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2016;15:183-91.
• [33] Mükemre M, Behçet L, Çakılcıoğlu U. Ethnobotanical study on medicinal plants in villages of Çatak (Van-Turkey). J Ethnopharmacol. 2015;166:361-74.
• [34] Bulut G, Korkmaz A, Tuzlacı E. The ethnobotanical notes from Nizip (Gaziantep-Turkey). İstanbul J Pharm. 2017; 47(2):57-62.
• [35] Güneş S, Savran A, Paksoy MY, Koşar M, Çakılcıoğlu U. Ethnopharmacological survey of medicinal plants in Karaisalı and its surrounding (Adana-Turkey). J Herbal Med. 2017;8,68-75. doi: 10.1016/j.hermed.2017.04.002.
• [36] Şahin-Fidan E, Akan H. Tek Tek Dağları Milli Parkı (Şanlıurfa-Türkiye) eteklerindeki bazı köylerde etnobotanik bir çalışma. Bağbahçe Bilim Der. 2019;62:64-94.
• [37] Satıl F, Açar M. Ethnobotanical use of Stachys L. (Lamiaceae) Taxa in Turkey. Int J Nature Life Sci. 2020;4(2):66-86.
• [38] Satıl F, Selvi S. Ethnobotanical features of Ziziphora L. (Lamiaceae) Taxa in Turkey. Int J Nature Life Sci. 2020;4:56-65.
• [39] Paksoy MY, Selvi S, Savran A. Ethnopharmacological survey of medicinal plants in Ulukışla (Niğde-Turkey). J Herbal Med 2015;6:42-8.
• [40] Nadiroğlu M, Behçet L, Çakılcıoğlu U. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Karlıova (Bingöl-Turkey). Indian J Tradit Knowled. 2019;18(1):76-87.
• [41] Kawarty AMAMA, Behçet L, Çakılcıoğlu U. An ethnobotanical survey of medicinal plants in Ballakayati (Erbil, North Iraq). Turk J Bot. 2020;44:345-57. doi.org/10.3906/bot-1910-39