Üniversite Öğrencilerinin Kültürel Miras Farkındalığını Değerlendirmede Önem-Performans Analizinin (ÖPA) Kullanımı

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 2, 325 - 341, 30.12.2020

Tolga Gök

https://doi.org/10.37847/tdtad.838415

Cited By: 4

Öz

Bu çalışmanın amacı, Kırgızistan’ın UNESCO tarafından belirlenen kültürel miraslarına ilişkin üniversite öğrencilerinin farkındalığını değerlendirmektir. Geliştirilen anket yardımıyla, Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nde (KTMU) öğrenim gören 408 öğrencinin Kırgızistan’ın kültürel miraslarına ilişkin bilinirlik ve deneyimleme algıları tespit edilmiştir. Çalışmanın amacı doğrultusunda, Martilla ve James (1977) tarafından geliştirilen Önem-Performans Matrisi uyarlanarak Bilinirlik-Deneyimleme Matrisine dönüştürülmüştür. Geliştirilen matris yardımıyla Kültürel Miras Bilinirliği ve Deneyimleme düzeyleri analiz edilmiştir. Verilerin analizinde geliştirilen Bilinirlik-Deneyimleme Analizi (BDA) ve Eşleştirilmiş Örneklem T-testi kullanılmıştır. Bilinirlik-Deneyimleme Analizi (BDA) sayesinde her bir kültürel miras unsurunun matriste yer alan konumuna göre farkındalık düzeyi ortaya konmuştur. Kırgızistan’ın kültürel miraslarının farkındalığına ilişkin yapılan Bilinirlik-Deneyimleme Analizi (BDA) sonuçlarına göre, “Nevruz” ve “Manas Destanı”nın farkındalık düzeyleri oldukça yüksektir ve mevcut düzey korunmalıdır. “Kökbörü-geleneksel at oyunu”, “Kutsal Süleyman Dağı” ve “Manasçılar” kısmi farkındalık düzeyine sahiptir ve deneyimleme anlamında geliştirilmesi gerekmektedir. “İpek Yolu Ulaşım Ağı”, “İnce Ekmek Yapma ve Paylaşma Kültürü” ve “Atışma Doğaçlama Sanatı” kısmi farkındalık düzeyine sahiptir ve bilinirlik düzeylerinin artırılması gerekmektedir. “Batı Tanrı Dağları (Tien-Shan)”, “Boz Üy Yapımı” ve “Ala Kıyız ve Shyrdak, Geleneksel Kırgız Keçe Halı Sanatı”nın farkındalık düzeyleri düşüktür ve hem bilinirlik hem de deneyimleme açısından gelecek kuşaklar için geliştirilmelidir. Ayrıca kültürel miras unsurlarının bilinirlik ve deneyimleme düzeylerine ilişkin aritmetik ortalama değerleri eşleştirilmiş örneklem t-testi (Paired-sample t-test) ile karşılaştırılmıştır. Analiz sonucunda, tüm kültürel miras unsurlarının bilinirlik ve deneyimleme düzeyleri arasında anlamlı farklılık olduğu görülmüştür. Bu bağlamda, kültürel mirasların farkındalık düzeylerinin genel olarak orta ve düşük düzeyde olması nedeniyle geliştirilmesine yönelik çalışmalar teşvik edilmelidir. Bu çalışma, kültürel miras farkındalığının değerlendirilmesi açısından Önem-Performans Analizi tekniğinin uyarlandığı ilk araştırma olma niteliğini taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Miras Farkındalığı, Önem-Performans Analizi, Bilinirlik, Deneyimleme, Kırgızistan

The Use of Importance - Performance Analysis (IPA) in Evaluating University Students' Awareness of Cultural Heritage

Öz

The purpose of this study is to evaluate the awareness of university students regarding cultural heritages of Kyrgyzstan determined by UNESCO. With the help of the developed survey, the perceptions of familiarity and experience on Kyrgyzstan's cultural heritages of 408 students studying at Kyrgyz-Turkish Manas University (KTMU) were identified. In accordance with the purpose of study, the Importance-Performance Matrix developed by Martilla and James (1977) was adapted into the Familiarity-Experience Matrix. Cultural heritage familiarity and experience levels were analyzed with the help of the developed Matrix. Familiarity-Experience Analysis (FEA) and Paired-sample t-test were used for data analysis. Thanks to the Familiarity-Experience Analysis (FEA), the levels of awareness was revealed according to the position of each cultural heritage in the matrix. According to the results of the Familiarity-Experience Analysis (BDA) made on the awareness of the cultural heritage of Kyrgyzstan, the awareness levels of “Nowruz” and “Kyrgyz epic trilogy: Manas, Semetey, Seytek” are quite high and the current level should be preserved. “Kok boru-traditional horse game”, “Sulaiman-Too Sacred Mountain” and “Art of Akyns, Kyrgyz epic tellers” have a partial awareness level and need to be developed in terms of experience. “Silk Roads: The Routes Network of Chang'an-Tianshan Corridor”, “Flatbread making and sharing culture” and “Aitysh/Aitys, art of improvisation” have a partial level of awareness and familiarity levels need to be increased. The awareness levels of “Western Tien-Shan”, “Bozuy-Turkic nomadic dwellings)” and “Ala-kiyiz and Shyrdak, art of Kyrgyz traditional felt carpets” are low and should be developed for future generations in terms of both familiarity and experience. In addition, the arithmetic mean values of the familiarity and experience levels of cultural heritage elements were compared with the paired-sample t-test. As a result of the analysis, it was seen that there is a significant difference between the familiarity and experience levels of all cultural heritage elements. In this context, efforts to improve the awareness levels of cultural heritage should be encouraged due to their medium and low levels generally. This study is the first research in which the importance-performance analysis technique has been adapted in terms of evaluating cultural heritage awareness.

Anahtar Kelimeler

Cultural Heritage Awareness, Importance-Performance Analysis, Familiarity, Experience, Kyrgyzstan

Kaynakça

• Ablak, S., Dikmenli, Y., & Çetin, T. (2014). Üniversite öğrencilerinin Kırşehir’in tarihi ve kültürel turizm değerlerine yönelik farkındalıkları. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2). 171-186.
• Akay, A. S. (2006). Somut olmayan kültürel mirasın tarih araştırmalarında kaynak olma özelliği. Milli Folklor Dergisi, 18(70), 38-58.
• Akkuş, G., Karaca, Ş. & Polat, G. (2015). Miras farkındalığı ve deneyimi: üniversite öğrencilerine yönelik keşifsel bir çalışma. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (50), 71-81.
• Akpirinç, E. & Mancı, A. R. (2019). Yerel halkın kültürel miras farkındalığı ve deneyimi: Şanlıurfa örneği. Uluslararası Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(2), 245-260. Doi:10.30625/ijctr.647631.
• Albayrak, T. & Caber, M. (2011). Importance-Performance Analysis: A Sample About Destination Management. Ege Academic Review, 11(4), 625–636.
• Avcıkurt, C. (2007). Turizm sosyolojisi; turist-yerel halk etkileşimi. Ankara: Detay Yayınları
• Besculides, A., Lee, M. E. & McCormick, P. J. (2002). Residents’ perceptions of the cultural benefits of tourism. Annals of Tourism Research, 29(2), 303–319. Doi: 10.1016/S0160-7383(01)00066-4.
• Breakey, N. M. (2012). Studying world heritage visitors: the case of the remote riversleigh fossil site, Visitor Studies, 15(1), 82-97.
• Buluk, B. (2017). Cultural heritage awareness of tourism undergraduate students: the case of Çanakkale Onsekiz Mart University. International Congress of Tourism and Cultural Heritage, Muğla.
• Can, M. (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik Çalışma Raporu. Ankara. https://teftis.ktb.gov.tr/Eklenti/1279,muserrefcanpdf.pdf?0, Erişim tarihi: 25.06.2020
• Carbone, F., Oosterbeek, L., & Costa, C. (2012). The educational and awareness purposes of the Paideia approach for heritage management. Natural Hazards and Earth System Science, 12, 1983–1986. http://dx.doi.org/10.5194/nhess-12-1983-2012.
• Correia, A., Kozak, M. & Ferradeira, J. (2013). From tourist motivations to tourist satisfaction. International Journal of Culture, Tourism and Hospitality Research, 7(4), 411-424. Doi:10.1108/IJCTHR-05-2012-0022.
• Coşkun, R., Altunışık, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2015). Araştırma yöntemleri, Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Çetin, T. (2010). Cumalıkızık köyünde kültürel miras ve turizm algısı. Milli Folklor Dergisi, 22(87):181-190.
• Göğebakan, Y. (2015). Dünya üzerindeki kültürel varlıkların turizme ve ekonomiye katkısı. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 5(2), 48-71.
• Güneş, E. & Alagöz, G. (2018). Turizm eğitimi alan öğrencilerin kültürel miras tutumları üzerine bir araştırma. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (29), 753-777. Doi: 10.14520/adyusbd.397551.
• Halaç, H., Mokrane, H. & Turan, S. (2019). TÖMER öğrencilerinin kültürel miras ve koruma farkındalığı; Eskişehir Anadolu Üniversitesi örneklemi. Journal of Awareness, 4 (2), 185-204. Doi: 10.26809/joa.4.015.
• Jokilehto, J. (2005). Definition of cultural heritage: references to documents in history. ICCROM Working Group ‘Heritage and Society, 4-8.
• Karaca, Ş., Akkuş, G., Şahbudak, E. & Işkın, M., (2016). A study of awareness of cultural heritage Sivas sample. International Journal of Humanities and Social Science Invention (IJHSSI ), 5(9), 73-81.
• Karadeniz, C. B. (2020). Assessment for awareness and perception of the cultural heritage of geography students. Review of International Geographical Education (RIGEO), 10 (1), Special Issue, 40-64. Doi: 10.33403rigeo.640722.
• Keçe, M. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının Ankara’nın tarihi ve kültürel turizm değerlerine yönelik ilgi ve farkındalıkları. Journal of Kirsehir Education Faculty, 16(1), 131-149.
• Kocadaş, B. (2005). Kültür ve medya. Bilig, (34), 1-13.
• Kozak, N., Kozak, M.A. & Kozak, M. (2011). Genel turizm (ilkeler-kavramlar). Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mancı, A. R. (2019). Üniversite öğrencilerinin kültürel miras farkındalığı ve deneyimleri: Harran Üniversitesi örneği-Şanlıurfa. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(4), 1164-1177.
• Martilla, J. A. & James, J. C. (1977). “Importance-performance analysis”, Journal of Marketing, 41(1), 77-79.
• Nguyen, T.H.H. & Cheung, C. (2014). The classification of heritage visitors: A case of Hue City, Vietnam. Journal of Heritage Tourism, 9 (1), 35-50.
• Okuyucu, A., & Somuncu, M. (2012). Kültürel mirasın korunması ve turizm amaçlı kullanılmasında yerel halkın algı ve tutumlarının belirlenmesi: Osmaneli ilçe merkezi örneği. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 4(1), 37-51.
• Öztürk, A. & Caber, M. (2017). Kültürel miras ve üniversitelerin turizm rehberliği bölümlerinde (lisans/önlisans) kültürel miras eğitimi üzerine bir durum tespiti, Avrasya Sosyal Bilimler Akademisi Sosyal Bilimler Dergisi, Özel Sayı.
• Poria, Y., Reichel, A. & Biran, A. (2006). Heritage Site Perceptions and Motivations to Visit. Journal of Travel Research. 44(3), 318-326. doi:10.1177/0047287505279004.
• Santa-Cruz, F. G., & López-Guzmán, T. (2017). Culture, tourism and world heritage sites. Tourism Management Perspectives, 24, 111-116.
• Saruhan, Ş. C., & Özdemirci, A. (2011). Bilim, felsefe ve metodoloji. İstanbul: Beta.
• Shankar, B., & Swamy, C. (2013). Creating awareness for heritage conservation in the city of Mysore: Issues and policies. International Journal of Modern Engineering Research (IJMER), 3, 698–703.
• Srivastava, S. (2015). A study of awareness of cultural heritage among the teachers at university level. Universal Journal of Educational Research, 3(5), 336-344. Doi: 10.13189/ujer.2015.030505.
• Su, M. M. & Wall, G. (2011) Chinese Research on World Heritage Tourism, Asia Pacific Journal of Tourism Research, 16:1, 75-88, Doi: 10.1080/10941665.2011.539392.
• Sürücü, O. & Başar, M. E. (2016). Kültürel mirası korumada bir farkındalık aracı olarak sanal gerçeklik. Artium, 4(1), 13-26.
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2013). Using multivariate statistics (sixth ed.). Boston: Pearson.
• Tekeli, İ. (2010). Gündelik yaşam, yaşam kalitesi ve yerellik yazıları, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tetik, N. (2012). Turist rehberlerinin ekoturizm alanındaki yeterliliklerinin önem-performans analizi. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 9(3), 6-24.
• Tören, E., Kozak, N. & Demiral, G. N. (2012). Eskişehir’in kültürel miras varlıklarının korunmasında kamu kurumlarının rolü. Aksaray Üniversitesi İİBF Dergisi, 4(2), 69-88.
• UNESCO (2005). Basic Texts of the 1972 World Heritage Convention. http://whc.unesco.org/uploads/activities/documents/activity-562-4.pdf. Erişim tarihi: 25.06.2020.
• UNESCO (2020). Elements on the Lists of Intangible Cultural Heritage. https://ich.unesco.org/en/state/kyrgyzstan-KG?info=elements-on-the-lists. Erişim tarihi: 25.06.2020.
• Uslu, A., & Kiper, T. (2006). Turizmin kültürel miras üzerine etkileri: Beypazarı/Ankara örneğinde yerel halkın farkındalığı. Tekirdağ Ziraat Fakültesi Dergisi, 3(3), 305-314.
• Usta, N. (2012). İnanç turizminden kültür turizmine: Midilli Adası’nın Agiasos dağ köyü örneği, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 14 (22): 163-168.
• Vecco, M. (2010). A definition of cultural heritage: from the tangible to the intangible. Journal of Cultural Heritage, 11(3), 321-324.
• Yang, C.C. (2003). Improvement actions based on the customers' satisfaction survey, Total Quality Management & Business Excellence, 14(8), 919-930, Doi:10.1080/1478336032000090842.