Öğretmenlerin Yıldırma Yaşama, İşyeri Arkadaşlık Algısı ve Örgütsel Bağlılık Düzeyleri Arasındaki İlişki

Yıl 2019, Cilt: 17 Sayı: 1, 20 - 38, 26.06.2019

Havva Durusu , Necati Cemaloğlu

Öz

Bu araştırmanın amacı, ilkokullarda
görev yapan sınıf öğretmenlerinin yıldırma yaşama düzeyleri, işyeri arkadaşlık
algıları ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkileri
incelemektir.  Araştırmaya 2017-2018 eğitim-öğretim
yılında Bilecik ilinde görev yapan 406 sınıf öğretmeni katılmıştır.
Araştırmada, aritmetik ortalama hesaplanmış ve path analizi yapılmıştır.
Araştırma sonucunda; öğretmenlerin yıldırma yaşama düzeylerinin ara sıra
düzeyinde, işyeri arkadaşlık algılarının ve örgütsel bağlılıklarının ise çok
düzeyinde olduğu bulunmuştur. Öğretmenlerin örgütsel bağlılığın alt boyutlarına
göre en fazla duygusal bağlılığa en az ise devam bağlılığına sahip oldukları;  iş yeri arkadaşlık algısının alt boyutlarından
arkadaşlık fırsatı algılarının egemen olan arkadaşlık algılarından daha yüksek
olduğu bulunmuştur. Yapılan path analizine göre öğretmenlerin yıldırma yaşama
düzeyi arttıkça iş yeri arkadaşlık algısında düşme meydana geldiği, iş yeri
arkadaşlık algısı arttıkça, örgütsel bağlılık düzeyinde de artış yaşandığı,
yıldırma ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide iş yeri arkadaşlık algısının
aracılık etkisinin anlamlı olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Ulaşılan sonuçlara
bağlı olarak öğretmenlerin örgütsel bağlılığının artırılmasına yönelik yıldırma
konusunun dikkate alınması ve bu ilişkide aracılık etkisi olduğu tespit edilen
iş yeri arkadaşlık ilişkilerinin geliştirilmesi konusunda önerilerde
bulunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmeni, İşyeri arkadaşlık algısı, Örgütsel bağlılık, Yıldırma

Kaynakça

• Agervold, M. & Mikkelsen, E. G. (2004) Relationships between bullying, psychosocial work environment and individual stress reactions, Work & Stress, 18(4), 336-351.
• Aksu, A., & Balcı, Y. (2009). İlköğretim okullarında psikolojik yıldırma ve psikolojik yıldırmayla baş etme. e-Journal of New World Sciences Academy, 4(4), 1367-1380.
• Alper Apak, E. G. (2009). Yıldırma Eylemleri ve Örgütsel Adanmıslık İlişkisi: İlkögretim Okulu Öğretmenleri Üzerinde Bir Arastırma. Yüksek lisans tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Anderson, C. M., & Martin, M. M. (1995). Why employees speak to coworkers and bosses: Motives, gender, and organizational satisfaction. The Journal of Business Communication, 32(3), 249-265.
• Arslan Birlik, M. (1999). Öğretmenlerin mesleki doyumu ve eğitim anlayışları. Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bacanak, C. (2016). The Effect of Organizational Commitment and Workplace Friendships On Intention to Leave: A Comparative Study on Generation X and Y Employees. Yüksek lisans tezi. Yeditepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Balay, R. (2000). Özel ve resmi liselerde yönetici ve öğretmenlerin örgütsel bağlılığı: Ankara ili örneği. Doktora tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Balay, R. (2014). Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Baltaş, A. (2003). Adı Yeni Konmuş Bir Olgu: İşyerinde Yıldırma. http: //www.baltas-baltas.com/makaleler.asp?makaleid=166.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2009). Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Pegem A.
• Celep, C. (2014). Eğitim Örgütlerinde Örgütsel Adanma. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Cemaloğlu, N. (2007a). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile yıldırma arasındaki ilişki. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 77–87.
• Cemaloğlu, N. (2007b). Örgütlerin kaçınılmaz sorunu: Yıldırma. Bilig Dergisi, 42, 111-126.
• Cemaloğlu, N., & Ertürk, A. (2007). Öğretmen ve okul müdürlerinin maruz kaldıkları yıldırmanın yönü. Bilig Dergisi, 46, 67-86.
• Cemaloğlu, N. (2011a). Primary principals' leadership styles, school organizational health and workplace bullying. Journal of Educational Administration, 49(5), 495-512. doi: 10.1108/09578231111159511
• Cemaloğlu, N. (2011b). The relationship between leadership styles of primary school principals and organizational health of school and workplace bullying. Journal of Educational Administration, 49 (5): 1-37.
• Cemaloğlu, N. & Kılınç, A. Ç. (2012). Okul Müdürlerinin Liderlik Stilleri İle Öğretmenlerin Örgütsel Güven Düzeyleri Arasındaki İlişki. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23): 132-156.
• Cemaloğlu, N., Sezgin, F., & Kılınç, A. Ç. (2012). Examining the relationships between school principals’ transformational and transactional leadership styles and teachers’ organizational commitment. The Online Journal Of New Horizons In Education, 2(2), 53-64.
• Cole, L. L, Grubb, P. L., Sauter, S. L., Swanson, N. G., & Lawless, P. (1997). Psychosocial correlates of harassment, threats and fear of violence in the workplace. Scandinavian Journal of Work Environment and Health , 23, 450-457.
• Çelik, S. (2011). Ortaöğretim Kurumlarında Çalışan Öğretmenlerin Örgütsel Adanmışlıkları İle Öğretmenlere Yönelik Yıldırma Davranışları Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çobanoğlu, Ş. (2005). Mobbing-İş Yerinde Duygusal Saldırı ve Mücadele Yöntemleri. İstanbul: Timaş
• Daşçı, E. (2014). İlköğretim Kurumu Yöneticilerinin Liderlik Tarzları ile Öğretmenlerin Yaşadıkları Yıldırma (Mobbıng) ve Örgütsel Sessizlik Davranışları Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Davenport, N., Schwartz, R.D. & Elliott, G.P. (2003). Mobbing, İşyerinde Duygusal Taciz, (Çev. O. C. Önertoy). İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Dick, R. & Wagner, U. (2001). Stres and strain in teaching: A structural equation approach. British Journal of Educational Psychology, 71, 243- 259.
• Einarsen, S., Raknes, B. I., & Matthıesen, S. B. (1994). Bullying and harassment at work and their relationships to work environment quality: An exploratory study. European Work and Organizational Psychologist , 4, 381-401.
• Einarsen, S., & Raknes, B. I. (1997). Harassment in the workplace and the victimization of men. Violence & Victims, 12(3), 247-263.
• Ergener, B. (2008). İlkögretim Okullarında Görev Yapan Ögretmenlerin Yıldırma Yaşamaları ile Örgütsel Bağlılıkları Arasındaki İlişki (İstanbul İli Örnegi). Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Egitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Gündüz, H. B., & Yılmaz, Ö. (2008). Ortaöğretim kurumlarında mobbing (yıldırma) davranışlarına ilişkin öğretmen ve yönetici görüşleri (Düzce ili örneği). Milli Eğitim Dergisi, 37(179), 269-282.
• Hodson, R. (1996). Dignity in the workplace under participative management: Alienation and freedom revisited. American Sociological Review, 61, 719-738.
• Hoy, W. K., Tarter, C. J., & Kottkamp, R. B. (1991). Open schools / healthy schools: Measuring organizational climate (1 st ed.). Newbury Park: SAGE Publications
• Kanbur, A. (2015). Örgütsel bağlılığı belirleyici bir faktör olarak İşyeri arkadaşlığının incelenmesi üzerine Emniyet teşkilatında bir araştırma. International Journal of Social Science, 31, 45-63.
• Karasar, N. (2008). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel.
• Karrasch, A.I. (2003). Antecedents and consequences of organizational commitment, Military Psychology, 15(3), 225-36.
• Karyağdı, A. (2007). Örgütlerde yıldırma (mobbing) ve bir araştırma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Kıral, E. (2016a). İş yeri arkadaşlık ölçeği’nin türkiye örnekleminde öğretmenler üzerinde psikometrik özelliklerinin incelenmesi. Sözel Bildiri, Uluslararası Eğitim Denetimi Kongresi, Antalya, 11-13.
• Kıral, E. (2016b). Öğretmenlerin işyeri arkadaşlık algısının örgütsel bağlılıkla ilişkisi. Sözel Bildiri, VII. Uluslararası Eğitim Yönetimi Formu, Kıbrıs/Girne. (Özet bildiri) (Yayın No:2912853)
• Kline, R. B. (2011). Principles and practice of structural equation modeling. NY London: The Guilford Press.
• Kul, M. (2010). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile beden eğitimi öğretmenlerinin yıldırma (mobbing) yaşama düzeyleri, örgütsel bağlılıkları ve iş doyumu arasındaki ilişki. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kushman, J.W. (1992). The organizational dynamics of teacher workplace commitment: a study of urban elementary and middle schools. Educational Administration Quarterly, 28 (1), 5-42.
• Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence and Victims, 5(2), 119-126.
• Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1991). A three-component conceptualization of organizational commitment. Human resource management review, 1(1), 61-89.
• Mikkelsen, E. G. & Einarsen, S. (2001). Bullying in Danish work-life: Prevalence and health correlates. European Journal of Work and Organisational Psychology, 10, 393-413.
• Morrison, R. L. (2004). Informal Relationships in the Workplace: Associations with Job Satisfaction, Organisational Commitment and Turnover Intentions. New Zealand Journal of Psychology, 33(3): 114-128.
• Nielsen, I.K., Jex, S.M. & Adams, G.A. (2000). Development and Validation of Scores On A Two-Dimensional Workplace Friendship Scale, Educational and Psychological Measurement. 60 (4), 628-643.
• Odden, C.M. & Sias, P.M. (1997). Peer Communication Relationships and Psychological Climate. Communication Quarterly. 45 (3), 153-166.
• Okçu, V. (2011). Okul yöneticilerinin liderlik stilleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılıkları ve yıldırma yaşama düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Onbaş, N. (2007). İlköğretim okulu öğretmenlerinin eğitim örgütlerinde duygusal şiddete ilişkin görüşleri üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Şanlıurfa.
• Ömüriş, E. (2014). İşyerinde Arkadaşlık İlişkilerinin Temel Belirleyicileri Ve Örgütsel Sonuçlar Üzerine Etkisi. Doktora Tezi. Akdeniz Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Pelit, E., & Kılıç, İ. (2014). Çalışma hayatının bir sorunu olarak mobbing ve örgütsel bağlılığa etkisi: Türkiye ve Kazakistan otellerinde bir uygulama. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Elektronik Dergisi, 9, 90-126.
• Randall, D. M., & Cote, J. A. (1991). Interrelationships of work commitment constructs. Work and occupations, 18(2), 194-211.
• Riordan, C.M. & Griffeth, R.W. (1995). The Opportunity for Friendship in the Workplace: An Underexplored Construct, Journal of Business and Psychology, 10 (2), 141-154.
• Salin, D. (2003). Ways of explaining workplace bullying: A review of enabling, motivating and precipitating structures and processes in the work environment. Human Relations, 56(10), 1213-1232. doi:10.1177/00187267035610003
• Sezgin, F. (2009). Relationships between teacher organizational commitment, psychological hardiness and some demographic variables in Turkish primary schools, Journal of Educational Administration, 47(5), 630-651,
• Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin örgütsel bağlılığın bir yordayıcısı olarak okul kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156), 142-159.
• Sias, P.M. & Jablin, F.M. (1995). Differential Superior-Subordinate Relations, Perceptions of Fairness, and Coworker Communication. Human Communication Research. 22(1), 5-38.
• Sias, P.M. & Cahill, D.J. (1998). From Coworkers to Friends: The Development of Peer Friendships in the Workplace. Western Journal of Communication, 62: 273–300.
• Sias, P. M. (2009). Organizing relationships: Traditional and emerging perspectives on workplace relationships. Los Angeles, CA: Sage.
• Şahin, D. (2007). Öğretmenlerin tükenmişlik düzeyinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tengilimoğlu, D. & Akdemir Mansur, F. (2009). İşletmelerde uygulanan mobbing‟in (psikolojik şiddet) örgütsel bağlılığa etkisi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 1(3), 1-16.
• Tınaz, P. (2011). İşyerinde psikolojik taciz (mobbing). İstanbul: Beta.
• Toker Gökçe, A. (2008). Mobbing: İşyerinde yıldırma nedenleri ve başa çıkma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Tsui, K.T. and Cheng, Y.C. (1999), School organizational health and teacher commitment: a contingency study with multi-level analysis, Educational Research and Evaluation, 5(3), 249-68.
• Tutar, H. (2004). İşyerinde Psikolojik Şiddet. Ankara: Platin Yayıncılık.
• Uştu, H. (2014). Sınıf Öğretmenlerinin Mesleki Bağlılık, İşten Ayrılma Niyeti ve Sosyo Demografik Özelliklerinin Örgütsel Bağlılığı Yordama Düzeylerinin İncelenmesi. Yüksek lisans tezi. Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Yavuzkurt, T. (2017). Ortaöğretim öğretmenlerinin iş yeri arkadaşlık algısı ve iş doyumu ile ilişkisi Aydın ili örneği. Yüksek lisans tezi. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zapf, D. (1999). Organizational, work group-related and personal causes of mobbing/bullying at work. International Journal of Manpower , 1, 70-85.