Türkiye’de Ergenlere Yönelik Ölçek Geliştirme ve Uyarlama Çalışmalarının İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 1, 568 - 592, 25.06.2021

Güneş Olgun Betül Alatlı

https://doi.org/10.37217/tebd.849954

Cited By: 1

Öz

Bu araştırmada 2004-2019 yılları arasında Türkiye’de yayımlanmış ergenlere yönelik ölçeklerin, ölçek geliştirme ve uyarlama adımları bakımından incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırma tarama modelinde betimsel bir araştırmadır. Araştırma kapsamında, amaçlı örnekleme yöntemine göre ergenlere yönelik geliştirilmiş ölçeklerin tümü dâhil edilmiştir. Araştırmada, araştırmacılar tarafından geliştirilen “Ölçek Geliştirme Süreci Kontrol Formu” ve “Ölçek Uyarlama Süreci Kontrol Formu” veri toplama aracı olarak kullanılmıştır. Verilerin analizi için içerik analizi kullanılmıştır. Elde edilen veriler doğrultusunda son 15 yılda ergenlere yönelik ölçeklerin 66'sı (%67,35) uyarlama, 32'si (%32,65) geliştirme olmak üzere 98 tanedir. Geliştirilen ve uyarlanan ölçeklerin tümünde ölçme aracının amacı ile birlikte ölçülen yapının kuramsal temelleri de belirtilmiştir. Araştırma sonucunda elde edilen verilere göre ölçek geliştirme ve uyarlama aşamalarının neredeyse tamamında (%96,93) iç tutarlılık güvenirlik belirleme yöntemlerinden Cronbach Alpha katsayısının kullanıldığı; çalışmaların %38'inde yapı geçerliği belirleme yöntemi olarak ise açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizlerinin birlikte kullanıldığı raporlanmıştır. Elde edilen veriler ergenlere yönelik ölçekler uyarlanırken ya da geliştirilirken izlenen standart adımların olmadığını, yalnızca birkaç aşamada benzer adımların yürütüldüğünü göstermiştir. Ergenlik dönemi gibi insanoğlu için kritik dönemlerde bireylerle ilgili hatalı kararların alınması hayati önem taşımaktadır. Bu sebeple bireyler adına karar veren ölçeklerin geliştirilme veya uyarlama çalışmalarında gerekli aşamalara dikkat edilmesi ve bu aşamaların yerine getirilmesi son derece önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Testler, Ergenlik, Ölçek Geliştirme, Ölçek Uyarlama

The Review of Scale Development and Adaptation Studies Published for Adolescents in Turkey

Öz

This study aimed to investigate the scales for adolescents published in Turkey between 2004 and 2019 in terms of scale development and adaptation stages. The study used qualitative survey design. The content analysis method was used to examine scale development studies. The "Control Form for Scale Development Process" and the "Control Form for Scale Adaptation Process", which were designed by examining the steps followed in the scale development process, were used as data collection tools in the study. According to the findings, a total of 98 psychological scales used for adolescents in Turkey in the past 15 years were found. Of these scales, 66 (67,35%) were adaptations and 32 (32,65%) were developed scales. It was observed that the items of 45,92% of the developed and adapted scales were not shared and that no information was supplied about the presence of control items in any of the articles except for 1,02%. According to the findings in the study, Cronbach’s alpha reliability method, one of the internal consistency reliability determination methods, was used in almost all (96,93%) of the scale development and adaptation stages in the articles. In 38% of the scale development and adaptation studies EFA and CFA, which are used for determining construct validity, were employed together. According to these results, there was no unity in terms of scale development and adaptation stages employed in all of the articles, and similar steps were carried out in only a few stages.

Anahtar Kelimeler

Psychological Tests, Adolescence Scale, Scale Development, Scale Adaptation

Kaynakça

• Abu Bakar, H., & Mustaffa, S. C. (2013). Organizational communication in malaysia organizations: incorporating cultural values in communication scale. Corporate Communications: An International Journal, 18(1), 87-109. doi: 10.1108/13563281311294146
• Acar-Güvendir, M., & Özer-Özkan, Y. (2015). Türkiye’deki eğitim alanında yayımlanan bilimsel dergilerde ölçek geliştirme ve uyarlama konulu makalelerin incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(52), 23-33. doi: 10.17755/esosder.54872
• Amiot, C. E., Blanchard, C. M., & Gaudreau, P. (2008). The self in change: A longitudinal investigation of coping and self-determination processes. Self and Identity, 7(2), 204-224. doi: 10.1080/15298860701580793
• Anastasi, A. (1988). Psychological testing. (6. Baskı ). New York: MacMillan Publishing.
• Ayre, C., & Scally, A. J. (2014). Critical values for Lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79–86. doi: 10.1177/0748175613513808
• Barış-Pekmezci, F., & Ayan, C. (2020). Confusion of scale development: Investigation of self-efficacy scales. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 48, 130-151. doi: 10.9779/pauefd.529986
• Bishop, J. (1999). Earning and learning. Washington: Brookings Instution.
• Brislin, R. W. (1986). The wording and translation of research instruments. W. J. Lonner, & J. W. Berry (Ed.), Fieldmethods in cross-cultural research içinde (s. 137-164). Beverly Hills, CA: Sage.
• Bryman, A., & Cramer, D. (2001). Quantitative data analysis with SPSS release 10 for Windows: A guide for social scientists. London: Routledge.
• Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı; istatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Cabrera-Nguyen, P. (2010). Author guidelines for reporting scale development and validation results in the journal of the society for social work and research. Journal of the Society for Social Work and Research, 1(2), 99-103. doi: 10.5243/jsswr.2010.8
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2011). Research methods in education. London: Routledge.
• Cohen, R. J., & Swerdlik, M. E. (2010). Psychological testing and assessment. New York: McGraw-Hill Higher Education.
• Comery, A. L., & Lee, E. B. (2013). A first course in factor analysis. (2. Baskı). New York: Psychology.
• Costello, A. B., & Osborne, J. W. (2005). Best practices in exploratory factor analysis: Four recommendations for getting the most from your analysis. Practical Assessment, Research & Evaluation, 10(7), 1-9. doi: 10.7275/jyj1-4868
• Cronbach, L. J. (1990). Essentials of psychological testing. (5. Baskı). New York: Harper Collins.
• Çüm, S. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çüm, S., & Koç, N. (2013). Türkiye’de psikoloji ve eğitim bilimleri dergilerinde yayımlanan ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 12(24), 115-135.
• Dacey, J. S., & Kenny, M. (1994). Adolescent development. USA: Brown & Benchmark Publishers.
• De Vellis, R. F. (2003). Scale development: Theory and applications. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Delice, A., & Ergene, Ö. (2015). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarının incelenmesi: Matematik eğitimi makaleleri örneği. Karaelmas Journal of Educational Sciences, 3, 60-75. doi: 10.33308/26674874.2020342207
• Deniz, K. Z. (2007). Psikolojik ölçme aracı uyarlama. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(1), 1-16. doi: 10.1501/Egifak_0000000180
• Dereboy, Ç. (1993). Kimlik bocalaması, anlamak, tanımak, ele almak. Malatya: Özmert Ofset.
• Dinçel, E. (2006). Ergenlik dönemi gelişimsel ödevleri ve psikolojik problemler. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Dirlik, E. (2013). Eğitim kurumlarında kullanılan psikolojik testlerin ölçme standartlarına göre incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Doğan, E. M. (2009). Türkiye’deki psikolojik çalışmalarda kullanılan testlerin psikometrik özelliklerinin incelenmesi: kültürel açıdan test uyarlama çalışmaları. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ekşi, A. (1990). Çocuk, genç, ana babalar. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Erkuş, A. (2007). Ölçek geliştirme ve uyarlama çalışmalarında karşılaşılan sorunlar. Türk Psikoloji Bülteni, 13(40), 17-25. www.psikolog.org.tr sayfasından erişilmiştir.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme-1: Temel kavramlar ve işlemler. Ankara: Pegem Akademi.
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw Hill.
• Gençtan, E. (1995). Psikanaliz ve sonrası. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gorsuch, R. (1983). Factor analysis (2. Baskı). NJ, Hillsdale: Lawrence Erlbaum Associates.
• Gül, Ş., & Sözbilir, M. (2015). Fen ve matematik eğitimi alanında gerçekleştirilen ölçek geliştirme araştırmalarına yönelik tematik içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 85-102. doi: 10.15390/EB.2015.4070
• Gülgöz, S. (1994). Test kullanımında temel konular. Türk Psikoloji Dergisi, 9(33), 1-8. www.psikiyatridizini.net sayfasından erişilmiştir.
• Hambleton, R. K., Merenda, P. F., & Spielberger, C. D. (2005). Adapting educational and psychological tests for cross-cultural assessment. NJ, Mahwah: Lawrence Erlbaum.
• Hambleton, R. K., & Patsula, L. (1999). Increasing the validity of adapted tests: Myths to be avoided and guidelines for improving test adaptation practices. Journal of Applied Testing Technology, 1(1), 1-30. www.jattjournal.com sayfasından erişilmiştir.
• Hardesty, D. M., & Bearden, W. O. (2004). The use of expert judges in scale development Implications for improving face validity of measures of unobservable constructs. Journal of Business Research, 57, 98 – 107. doi: 10.1016/S0148-2963(01)00295-8
• Kapuscinski, A. N., & Masters, K. S. (2010). The current status of measures of spirituality: A critical review of scale development. Psychology of Religion and Spirituality, 2(4), 191–205. doi: 10.1037/a0020498
• Karasar, N. (2010). Bilimsel araştırma yöntemi-kavramlar, ilkeler, teknikler. (21. Baskı). Ankara: Nobel.
• Kline, P. (1993). The handbook of psychological testing. London: Routledge.
• Kulaksızoğlu, A. (2000). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ladhari, R. (2010). Developing e-service quality scales: A literature review. Journal of Retailing and Consumer Services, 17(6), 464-477. doi: 10.1016/j.jretconser.2010.06.003.
• Larson, R., & Wilson, S. (2004). Adolescence across placen and time: Globalization and the changing pathways to adulthood. R. M. Lerner, & L. Steinberg. (Ed.), Handbook of adolescent psychology içinde (s. 299–361). New Jersey: John Wiley & Sons Inc.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563-575. doi: 10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x
• Lerner, R. M., & Steinberg, L. (2004). The scientific study of adolescent development. Handbook of Adolescent Psychology, 2, 1-12. doi: 10.1177/0272431603260879
• Miles, M., & Huberman, M. A. (1994). An expanded source book qualititive data analysis. London: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB] (1990). Ölçme ve Değerlendirme Sistemi Geliştirme Çalışmaları. Ölçme ve Değerlendirme Sistemi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.
• Mor-Dirlik, E. (2014). Ölçek geliştirme konulu doktora tezlerinin test ve ölçek geliştirme standartlarına uygunluğunun incelenmesi. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 62-78. doi: 10.21031/epod.63138
• Nunnally, J. C. (1978). Psychometric theory. New York: McGraw-Hill.
• Öner, N. (2006). Türkiye’ de kullanılan psikolojik testlerden örnekler: Bir başvuru kaynağı (2. Baskı). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Özge, S. (1981). Psychological tests used in Turkey: A preliminary survey. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Özmete, E., & Koğar, H. (2015). Çok boyutlu ergen değerlendirme ölçeği (ÇBEDÖ): Türkçeye uyarlama çalışması. 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(10), 39-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/egitimvetoplum/issue/5134/69897 sayfasından erişilmiştir.
• Özoğlu, S. Ç. (2007). Eğitimde rehberlik ve psikolojik danışma. (3. Baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Yayınları.
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Şahin, M., & Boztunç-Öztürk, N. (2018) Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199. doi: 10.24106/kefdergi.375863.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Nobel Yayınları.
• Tezbaşaran, A. (2008). Likert tipi ölçek hazırlama kılavuzu. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Tosun, C., & Taşkesenligil, Y. (2015). The instruments used in science education in Turkey: A descriptive content analysis. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2), 364- 383. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aibuefd/issue/1516/18648 sayfasından erişilmiştir.
• Uzunboylu, H., & Özdamlı, F. (2011). Teacher perception for m-learning: scale development and teachers’ perceptions. Computer Assisted Learning, 27, 544-556. doi: 10.1111/j.1365-2729.2011.00415.x
• Velicer, W. F., & Fava, J. L. (1998). Affects of variable and subject sampling on factor pattern recovery. Psychological Methods, 3(2), 231-251. doi: 10.1037/1082-989X.3.2.231
• Wilson, F. R., Pan, W., & Schumsky, D. A. (2012). Calculation of the critical value for Lawshe’s content validity ratio. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 45(3), 197–210. doi: 10.1177/0748175612440286
• Worthington, R. L., & Whittaker, T. A. (2006). Scale development research: A content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806-838. doi: 10.1177/0011000006288127