Yabancılara Türkçe Öğretimi Ders Kitaplarının Özetleme Öğretimi Açısından İncelenmesi

Yıl 2021, Cilt: 19 Sayı: 2, 1143 - 1159, 28.12.2021

Kürşat Kaya Mehmet Kurudayıoğlu

https://doi.org/10.37217/tebd.996050

Cited By: 1

Öz

Özetleme, bireylerin dinledikleri veya okudukları metinleri anlamaları ve anlatmaları açısından oldukça önemli bir beceridir. Nitekim özetleme, kaynak metni anlamlandırma sırasında kullanılabilen bir strateji olabileceği gibi dinleme veya okuma sonrasında anlama göstergesi olarak kullanılabilecek bir beceri olarak da değerlendirilebilir. Bu nedenle dinleme/okuma sonrası gerçekleştirilen özetleme, anlamlandırmanın en büyük göstergelerinden biridir. Dolayısıyla, Türkçeyi yabancı dil olarak öğrenen bireylerin de anlama ve anlatma becerilerinin gelişimi açısından özetleme oldukça önemli bir etkinliktir. Bu çalışmanın amacı, yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin sağlıklı bir şekilde yürütülmesi amacıyla ders materyali olarak kullanılan yabancılara Türkçe öğretimi ders kitaplarındaki özetleme etkinliklerini incelemektir. Çalışmanın inceleme nesnesi olarak Gazi Yabancılar İçin Türkçe C1 ve Hitit 3 Ders Kitabı adlı kitaplar belirlenmiştir. Araştırma kapsamında veriler nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi ile elde edilmiş, betimsel analiz ile çözümlenmiştir. Elde edilen verilere göre her iki ders kitabında da özetlemenin alt basamaklarından olan silme, genelleme ve yeniden kurma işlemlerine yönelik etkinlikler yer almamaktadır. Bunun yanında metin sonrasında yer alan özetleme etkinliklerinde öğrencilerden doğrudan performans istendiği sonuçlarına ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe Öğretimi, Ders Kitabı, Özetleme, Türkçe Eğitimi

Examination of Turkish Teaching Textbooks for Foreigners in Terms of Summarization Teaching

Öz

Summarization is a very important skill for individuals to understand and explain the texts they listen to or read. As a matter of fact, summarizing can be a strategy that can be used while making sense of the source text, or it can be considered as a skill that can be used as an indicator of comprehension after listening or reading. The aim of this study is to examine the summarization activities in the textbooks for teaching Turkish to foreigners, which are used as course materials in order to teach Turkish as a foreign language in a healthy way. The books named Gazi Yabancılar İçin Türkçe C1 and Hitit 3 Textbook were determined as the study object of the study. Within the scope of the research, the data were obtained by document analysis, one of the qualitative research methods, and analyzed with descriptive analysis. According to the data obtained, there are no activities for deletion, generalization, and reconstruction, which are the sub-steps of summarizing, in both textbooks. In addition, it was concluded that students were asked to perform directly in the summarization activities that took place after the text.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish to Foreigners, Textbook, Summarization, Turkish Teaching

Kaynakça

• Anderson, V., Hıdı, S. & Babadoğan, C. (1991). Özetlemenin öğrencilere öğretimi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 24, 587-594.
• Brown A. L. & Day, J. D. (1983). Macrorules for summarizing texts: The development of expertise. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, 22, 1–14. doi: 10.1016/S0022-5371(83)80002-4
• Brown, A. L., Day, J. D. & Jones, R. S. (1983). The development of plans for summarizing texts. Society for Research in Child Development, 54, 968-979.
• Brown, A. L. & Smiley, S. S. (1977). Rating the importance of structural units of prose passages: a problem of metacognitive development. Child Development, 48, 1-8.
• Cordero-Ponce, W. L. (2000). Summarization instruction: Effects on foreign language comprehension and summarization of expository texts. Literacy Research and Instruction, 9(4), 329-350.
• Cummins, J. (1976). The influence of bilingualism on cognitive growth: A synthesis of research findings and explanatory hypotheses. Working Papers on Bilingualism, 9, 1-43.
• Deneme, S. (2009). İngilizce öğretmen adaylarının özetleme stratejilerini kullanım tercihleri. Journal of Language Linguistics Studies, 5(2), 85-91.
• Deneme, S. & Demirel, Ö. (2012). Yabancı dilde yazma becerisinin gelişiminde özetleme tekniğinin öğretimi ve başarıya etkisi. Dil Dergisi, 157, 49-64.
• Dilidüzgün, Ş. & Genç, Ş. (2019). Türkçe dersi okuma kazanımlarının metin yapı ölçütlerini karşılama yeterliği: 8. sınıf örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 562-571.
• Doğan, Y. & Özçakmak, H. (2014). Türkçe öğretmen adaylarının dinlediğini özetleme becerilerinin değerlendirilmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(28), 153-176.
• Görgen, İ. (1999). Özetleme becerisinin öğrencilere öğretimi. Yaşadıkça Eğitim, 62, 22-28.
• Hayes, D. (1989). Helping students GRASP the knack of writing summaries. Journal of Reading, 33(2), 96-101.
• Kamhi-Stein, L. (1993). Summarization, notetaking, and mapping techniques: Lessons for L2 reading instruction. ERIC Document Reproduction Service (ED 360816).
• Karadağ, Ö. (2019). Türkçe ders kitaplarında yer alan özetleme etkinlikleri üzerine bir değerlendirme. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(2), 469-485.
• Kaya, K. (2021). Anlama eğitiminde konu ana fikir özetleme öğretiminin program ders kitabı ve öğretmen görüşleri çerçevesinde değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi). http://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Kintsch, W. & van Dijk, T. A. (1978). Toward a model of text comprehension and production. Psychological Review, 85(5), 363-394.
• Kurt, M. & Temur, N. (Ed.). (2013). Gazi yabancılar için Türkçe C1. Ankara: Gazi Üniversitesi TÖMER.
• Kurudayıoğlu M. & Kiraz, B. (2020). Dinleme stratejileri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 386-409.
• Marzano, R. J., Pickering, D. J. & Pollock, J. E. (2001). Classroom instruction that works: Researchbased strategies for increasing student achievement. Alexandria VA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Özdemir, Y. & Kıroğlu, K. (2019). Okuduğunu anlama becerilerinin gelişimine boylamsal bir bakış. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 85-124.
• Richards, J. C. (1983). Listening comprehension: Approach, design and procedure. TESOL Quarterly, 17(2), 219-240. doi: 10.2307/3586651
• Schunk, D. H. (2014). Öğrenme teorileri eğitimsel bir bakış. (Çev. Ed. M. Şahin). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Senemoğlu, N. (2018). Gelişim öğrenme ve öğretim kuramdan uygulamaya. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Stevens, E. A. & Vaughn, S. (2020). Using paraphrasing and text structure instruction to support main idea generation. Teaching Exceptional Children, 53(4), 300-308. doi: 10.1177/0040059920958738
• Türkiye Maarif Vakfı. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi programı. İstanbul: Türkiye Maarif Vakfı.
• Uzun, N. E. (Ed.). (2018). Yeni hitit yabancılar için Türkçe ders kitabı 3. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ülper, H. & Karagül, S. (2011). Özetleme becerisinin kazandırılmasına yönelik etkinlikler: Ders kitapları temelinde bir araştırma. V. D. Günay, Ö. Fidan, B. Çetin & F. Yıldız (Ed.), Türkçe öğretimi üzerine çalışmalar içinde (s. 145-155). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi Yayınları.
• Yazıcı-Okuyan, H. & Gedikoğlu, Y. G. (2011). Öğretmenlerce üretilen yazılı özet metinlerin niteliksel özellikleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 1007-1020.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.